Arnold Szyfman

Arnold Szyfman

Arnold Szyfman
Pełne imię i nazwisko	Arnold Zygmunt Stanisław Schiffmann
Data i miejsce urodzenia	23 listopada 1882 Ulanów
Data i miejsce śmierci	11 stycznia 1967 Warszawa
Zawód, zajęcie	reżyser, dramaturg, dyrektor teatrów
Odznaczenia

Nagrobek Arnolda Szyfmana

Tablica upamiętniająca Arnolda Szyfmana w holu Teatru Polskiego

Arnold Szyfman, właśc. Arnold Zygmunt Stanisław Schiffmann (ur. 23 listopada 1882 w Ulanowie, zm. 11 stycznia 1967 w Warszawie) – polski reżyser, dramaturg i dyrektor teatrów.

Życiorys

Urodził się w Ulanowie w rodzinie żydowskiej. W 1901 zdał maturę w III Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego (obecnie II Liceum Ogólnokształcące) w Krakowie. Po maturze, w latach 1902–1905, studiował na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego. W latach 1903–1904 dodatkowo studiował na uniwersytecie w Berlinie. W maju 1906 uzyskał stopień doktora filozofii za rozprawę Analiza psychologiczna woli. W latach 1906–1908 współpracował z tygodnikiem Świat. Już w dzieciństwie zachwycił go teatr, na studiach zaczął pisać sztuki. Jedną z nich – Fifi – wystawił w 1906 w Teatrze Miejskim w Krakowie Ludwik Solski. W 1907 napisał komedię polityczną Pankracy August I, której nigdy nie wystawiono. W Krakowie stworzył także własny teatrzyk Figliki, który po miesiącu zbankrutował.

W 1908, za ukochaną aktorką Marią Przybyłko-Potocką (według niektórych źródeł była jego żoną), przeprowadził się do Warszawy. W 1909 w restauracji Oaza przy ulicy Wierzbowej otworzył pierwszy w Warszawie kabaret literacko-artystyczny Momus, który prowadził do marca 1910. W 1909 przyjął chrzest w obrządku rzymskokatolickim i w kolejnych latach odcinał się od swoich żydowskich korzeni^[1].

Z jego inicjatywy w 1909 rozpoczęto budowę Teatru Polskiego w Warszawie, który zainaugurował działalność w 1913. Stanowisko dyrektora teatru pełnił do lipca 1915 oraz w latach 1918–1939. Zgromadził w nim znakomity zespół artystyczny. Ta warszawska scena mogła wówczas poszczycić się największymi sławami aktorskimi, doskonałymi scenografami i wybitnymi reżyserami, którzy ukształtowali oblicze polskiego teatru w XX wieku. W Teatrze Polskim reżyserowali przede wszystkim Józef Sosnowski, Aleksander Zelwerowicz, a także później Leon Schiller, sam Szyfman rzadziej parał się inscenizacją, jednak stworzył na swojej scenie liczne spektakle, między innymi otwierającego jej działalność Irydiona Zygmunta Krasińskiego.

Po wybuchu II wojny światowej, w trakcie kampanii wrześniowej, jego mieszkanie w Warszawie zostało doszczętnie zniszczone^[2]. Podczas okupacji ukrywał się w tym mieście pod przybranym nazwiskiem. Po wyzwoleniu przystąpił do odbudowy życia teatralnego stolicy. W lipcu 1945 objął stanowisko dyrektora Teatru Polskiego, ustępując ze stanowiska dyrektora Departamentu Teatrów w Ministerstwie Kultury i Sztuki^[3]. W 1948 został odznaczony z okazji 40-lecia pracy zawodowej i odwołany ze stanowiska dyrektora Teatru Polskiego. W 1950, w wieku 68 lat, został dyrektorem Teatru Wielkiego w budowie. Także w to przedsięwzięcie zaangażował się bez reszty, nie zrezygnował z niego nawet wtedy, gdy w 1954 po raz kolejny wrócił do Teatru Polskiego.

Pisał recenzje, artykuły, polemiki i sprawozdania, które publikował na łamach czasopism poświęconych teatrowi, między innymi w Teatrze i Pamiętniku Teatralnym. Jego innowacje w zakresie inscenizacji, reżyserii, scenografii i gry aktorskiej zreformowały polską sztukę teatralną.

Został pochowany w alei zasłużonych na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A25-tuje-10)^[4].

Odznaczenia

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (3 lipca 1948)^[5],
• Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 16 stycznia 1946^[6], 13 listopada 1953^[7].
• Złoty Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1935)^[8].

Upamiętnienie

• tablica w holu Teatru Polskiego w Warszawie
• kamień pamiątkowy w Ulanowie
• pasaż Arnolda Szyfmana w Warszawie^[9]

Przypisy

Bibliografia

• Edward Krasiński: Szyfman Arnold. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 49. Warszawa – Kraków: Instytut Historii PAN im. Tadeusza Manteuffla, 2014, s. 631–638. ISBN 978-83-63352-26-4.
• Alina Cała, Hanna Węgrzynek, Gabriela Zalewska: Historia i kultura Żydów polskich. Słownik. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, 2000. ISBN 83-02-07813-1.

Linki zewnętrzne

• Arnold Szyfman w portalu Culture.pl