Arnulf Øverland

Portret Arnulfa Øverlanda. Pocztówka z kolekcji Norweskiej Biblioteki Narodowej

Ole Peter Arnulf Øverland (ur. 27 kwietnia 1889 w Kristiansund – 25 marca 1968 w Oslo) – norweski poeta, prozaik i publicysta.

Życiorys

Dorastał w Bergen. Po śmierci ojca przeniósł się z matką i dwoma braćmi do Kristianii (obecnie Oslo). Debiutował w 1911 r. zbiorem wierszy Den ensomme fest (Samotne święto). Na początku lat 20. XX w. związał się z norweskim ruchem komunistycznym skupionym wokół tygodnika „Mot Dagen”. W 1937 r. w proteście przeciwko politycznym czystkom w Związku Radzieckim zerwał z komunizmem, chociaż jego poglądy na kwestie społeczne i ekonomiczne pozostały lewicowe. Był ateistą. Publicznie często krytykował religię. W 1933 r. po wygłoszeniu odczytu Kristendommen – den tiende landeplage (Chrześcijaństwo – dziesiąta plaga)^[1] stanął przed sądem za bluźnierstwo – został uniewinniony. Øverland był również zdecydowanym przeciwnikiem faszyzmu i nazizmu. W 1936 r. opublikował swój najsłynniejszy wiersz Du må ikke søve (Nie wolno ci spać!), włączony później do zbioru Den røde front (Czerwony front). Utwór ten to apel do Norwegów i innych Europejczyków o otrząśnięcie się z obojętności, przeciwstawienie szaleństwom przywódców politycznych i nienawiści między ludźmi i narodami.

Podczas niemieckiej okupacji Norwegii Øverland napisał cykl wierszy wzywających rodaków do walki. Utwory te były kolportowane w całym kraju. Ich autora aresztowano razem z żoną w 1941 r., trafił do obozu koncentracyjnego w Grini, a następnie do Sachsenhausen. Po wyzwoleniu w 1945 r. powrócił do Norwegii, gdzie wydał wspomniane wojenne wiersze w tomie Vi overlever alt (Przetrwamy wszystko). W latach powojennych skupił się na działalności w Risksmålforbundet (organizacji wspierającej rozwój formy języka norweskiego nazywanej riksmål). Brał udział w wielu dyskusjach i polemikach na temat kształtu i przyszłości języka urzędowego i literackiego w Norwegii. W latach 1952-1953 pełnił też funkcję przewodniczącego norweskiego związku pisarzy.

Øverland jako poeta i krytyk literacki

Pod koniec życia Øverlanda jego twórczość przeszła znaczącą ewolucję, pojawiają się w niej elementy modernistyczne, chociaż przez wiele lat poeta był negatywnie nastawiony do modernistycznej prozy i poezji. Pisał w sposób bardzo tradycyjny (regularne rymy i wersyfikacja, proste, przemawiające do czytelnika obrazy). W latach 50. XX w. w jego utworach i esejach pojawiło się zwątpienie w możliwości poezji, szczególnie modernistycznej i językowego opisu rzeczywistości.

Twórczość

Tomy poetyckie

• Den ensomme fest (1911)
• De hundrede violiner (1912)
• Advent (1915)
• Brød og vin (1919)
• Berget det blå (1927)
• Hustavler (1929)
• Birkeland i mitt Hjerte (1929)
• Gikk meg ditt hjerte (1930)
• Jeg besvær meg (1934)
• Du må ikke søve (1936) – wiersz
• Den røde front (1937)
• Ord i alvor tild et norske folk (1940)
• Vi overlevder alt (1945)
• Tilbake til livet (1946)
• Fiskeren og hans sjel (1947)
• Sverdet bak døren (1956)
• Den rykende tande (1960)
• På Nebo Bjerg (1962)
• Livets minutter (1965)

Zbiory opowiadań/nowel

• Den harde fred (1916)
• Deilig er jorden (1923)
• Gud plantet en have (1931)
• Møllerpgåsens liv og himmelfart og andre troverdige betraktinger (1964)

Dramat

• Venner (1917)

Zbiory esejów

• Norske kunsterne. Edvard Munch (1920)
• Olav Duun (1926)
• Kapital og åndsarbeite (1927)
• Det frie ord (1935)
• Forpostfektninger (1939)
• Norge mellom øst og vest (1947)
• Riksmål, landsmål og slagsmål (1956)
• Verset – hvorden blir det til? (1959)
• Hvor gammel er Norge? (1964)
• Sprog og usporg (1967)

Zbiory artykułów prasowych i felietonów

• Er vort sprog avskaffet (1940)
• Det har ringt for annen gang (1946)
• Hvor ofte skal vi skifte sprog? (1948)
• Nøitralitet eller vestblokk (1948)
• Bokmålet – et avstrumpet landsmål? (1949)
• Nordiske randstater eller atlantisk fred (1949)
• Har jorden plass til oss? (1952)
• I beundring og forargelse (1954)
• Om Gud skulle bli lei av oss (1958)
• I tjeneste hos ordene (1963)
• Torstein spelar langsleik og munnspel (1967)

Przypisy

Bibliografia

• Słownik pisarzy skandynawskich, red. Z. Ciesielski, Warszawa 1991.

Linki zewnętrzne

• Biogram pisarza (j. norweski) [dostęp 2 września 2012]
• Poeta czytający swój wiersz Du må ikke søve (You Tube) [dostęp 2 września 2012]
• Wiersz Du må ikke søve [dostęp 2 września 2012]