Arsenał

Jeden z eksponatów na placu przed Arsenałem we Wrocławiu

Arsenał w Berlinie, 1780

(c) Alex Zelenko, CC BY-SA 4.0

Arsenał w Moskwie

Dawny arsenał w Białymstoku

Arsenał (wł. arsenale, fr. arsenal) – budynek lub zespół budynków o cechach obronnych, w którym przechowywano broń oraz sprzęt wojenny (zbrojownia). Arsenały posiadały także warsztaty, w których naprawiano i wytwarzano broń ręczną oraz odlewano działa (w ludwisarni).

Termin pochodzi od arabskiego دار الصناعة (dār-aṣ-ṣināʕa) – dom wytwórczości/produkcji^[1].

Pierwszym polskim arsenałem był wzniesiony w 1533 arsenał krakowski^[2]. W Polsce nazwa arsenał przyjęła się w XVIII wieku. Wcześniej używano nazwy cekhauz (od niem. das Zeughaus – zbrojownia). Istniały arsenały prywatne, magnackie oraz koronne. Dowódcą arsenału byli tzw. cejgwarci.

Pojęcie arsenału ewoluowało z czasem, stopniowo przejmując znaczenie ogółu broni znajdującego się w dyspozycji państwa.

Jednymi z najbardziej znanych polskich arsenałów są:

• Arsenał Królewski w Warszawie,
• Wielka Zbrojownia w Gdańsku,
• Mała Zbrojownia w Gdańsku,
• Arsenał Królewski w Krakowie,
• Arsenał Miejski we Lwowie,
• Arsenał Królewski we Lwowie,
• Stary Arsenał w Wilnie,
• Nowy Arsenał w Wilnie,
• Arsenał Miejski we Wrocławiu,
• Arsenał w Stargardzie,
• Arsenał Zamojski,
• Arsenał Królewski na Zamku w Tykocinie,
• Arsenał hetmana Branickiego w Białymstoku.

Zobacz też

• Akcja pod Arsenałem
• cejgmistrz
• powstanie listopadowe

Przypisy

Bibliografia

• PWN Leksykon: Wojsko, wojna, broń, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, ​ISBN 83-01-13506-9​