Arsenopiryt

Arsenopiryt

Właściwości chemiczne i fizyczne
Inne nazwy	mispikiel
Skład chemiczny	FeAsS (siarczek żelaza i arsenu), zwykle zawiera domieszki złota
Twardość w skali Mohsa	5,5–6
Przełam	nierówny
Łupliwość	wyraźna
Układ krystalograficzny	układ jednoskośny
Gęstość minerału	6–6,2 g/cm³
Właściwości optyczne
Barwa	szarobiała
Rysa	ciemnoszara, niemal czarna
Połysk	metaliczny

Arsenopiryt – minerał z gromady siarkosoli; jego głównym składnikiem siarczek żelazowo-arsenowy. Minerał pospolity i szeroko rozpowszechniony.

Nazwa pochodzi od składu chemicznego (E.F. Glocker, 1847).

Właściwości

Tworzy kryształy długosłupkowe lub krótkosłupkowe, igiełkowe, listewkowe kryształy mają na ścianach charakterystyczne prążkowanie. Wykształca zbliźniaczenia – bliźniaki krzyżowe. Występuje w skupieniach zbitych, ziarnistych, skorupowych, włóknistych, promienistych, rozetowych. Jest kruchy, nieprzezroczysty. Zawiera domieszki: kobaltu – arsenopiryt kobaltowy (glaukodot), złota – niklu, bizmutu.

Uderzenie w minerał młotkiem powoduje powstawanie iskier, przy czym wydziela się charakterystyczny czosnkowy zapach arszeniku. Podczas podgrzewania na ściankach próbówki osadza się czerwonawożółty siarczek arsenu. Pod wpływem wzrostu temperatury minerał przybiera szaroczarną barwę żelaza.

Istnieje wiele odmian tego minerału zawierających inne metale np. danait, w którym część atomów żelaza zastąpiły atomy kobaltu.

Występowanie

Produkt procesów hydrotermalnych wysokich i średnich temperatur. Występuje w utworach hydrotermalnych (w żyłach i gniazdach kruszcowych i kwarcowych. Arsenopiryt pojawia się w pegmatytach, skałach metamorficznych np. gnejsach. Często tworzy impregnacje w serpentynitach i amfibolitach. Współwystępuje z lelingitem, pirytem, chalkopirytem.

Główne złoża: USA – New Hampshire, Wielka Brytania, Niemcy – (Saksonia, G.Harz, w okolicach Miśni), Szwecja – (Boliden – największe na świecie złoże).

W Polsce występuje m.in. w Złotym Stoku na Dolnym Śląsku eksploatowany od średniowiecza do lat 50. XX w. Także w Kowarach i Przecznicy – kobaltonośny (glaukodot).

Zastosowanie

• Najważniejsza ruda arsenu – 46% As,
• surowiec do otrzymywania złota i kobaltu,
• używany jest do produkcji środków ochrony roślin,
• preparatów medycznych,
• utwardzaniu stopu drukarskiego,
• interesuje kolekcjonerów.

Zobacz też

• siarczki
• piryt
• arsen

Bibliografia

• Leksykon Przyrodniczy – Minerały i kamienie szlachetne –„Horyzont” 2002
• Atlas mineralogii – G.G. Gormaz, J.J. Casanovas – „Wiedza i życie” 1992
• R. Hochleitner – Minerały i kryształy – „Muza S.A.” 1994
• W. Heflik, L. Natkaniec – Nowak – Minerały Polski – Wyd. „Antykwa” 1998