Artefakt (archeologia)

Artefakt – wytwór ręki ludzkiej, każdy przedmiot wykonany lub zmodyfikowany przez człowieka, a następnie odkryty w wyniku badań archeologicznych.

Podział

Artefakty (źródła ruchome) można podzielić na 14 podgrup:

  1. Artefakty kultury prawnej
    • Atrybuty władzy (insygnia władców i dostojników świeckich, oraz atrybuty urzędnicze i insygnia uniwersyteckie)
    • Przybory i sprzęty stosowane w praktyce administracyjnej i sądowniczej
    • Urządzenia i przedmioty egzekucyjne
    • Numizmaty (monety, banknoty, monety zastępcze, papiery wartościowe)
    • Archiwalia
  2. Artefakty kultury gospodarczej
    • Artefakty dziejów kultury rolniczej, rzemieślniczej i przemysłowej; przedmioty gospodarki rolnej (sprzęty służące do uprawy, wyposażenia rolniczych zabudowań gospodarczych, przedmioty produkcji rzemieślniczej (sprzęty produkcyjne, maszyny, narzędzia, meble w pracowniach), przedmioty gospodarki przemysłowej (sprzęty produkcyjne i urządzenia przemysłowe)
    • Artefakty komunikacyjne
      • Środki komunikacji lądowej (pojazdy kołowe, sanie, elementy pojazdów)
      • Środki komunikacji wodnej (statki wojenne, handlowe, łodzie, tratwy)
      • Środki komunikacji powietrznej (relikty balonów, prototypów samolotów)
    • Artefakty pocztowe (urządzenia pocztowe, obrączki gołębi pocztowych, środki transportu pocztowego)
    • Artefakty kultury handlowej (wzorce miar długości i objętości)
  3. Artefakty kultury militarnej
    • Uzbrojenie ochronne
    • Broń biała
    • Broń miotająca
    • Broń drzewcowa
    • Broń obuchowa
    • Broń palna
    • Oporządzenie jeździeckie
  4. Artefakty kultury łowieckiej i myśliwskiej
    • Przybory rybackie i wędkarskie
    • Broń myśliwska
    • Sidła i wnyki
  5. Artefakty kultury kulinarnej
    • Artykuły spożywcze
    • Przedmioty służące do wyrobu artykułów spożywczych
    • Przedmioty służące do przygotowywania posiłków
    • Przedmioty służące do spożywania posiłków
    • Opakowania żywności
  6. Artefakty kultury medycznej
    • Artefakty ściśle medyczne (chirurgiczne, stomatologiczne itd.)
    • Artefakty apteczne (wyposażenie aptek, wagi, naczynia apteczne, moździerze, lekarstwa)
    • Opakowania leków i instrumentów medycznych
  7. Artefakty dziejów gospodarstwa domowego
    • Artefakty wyposażenia mieszkania (detale architektoniczne, dekoracje wnętrz, sprzęty służące do ogrzewania mieszkań, meble, artefakty oświetlające, zegary)
    • Sprzęty służące do utrzymania czystości
    • Artefakty sygnalizujące (antaby, dzwonki sygnalizacyjne)
  8. Artefakty prywatne
    • Odzież
    • Przybory toaletowe
    • Przybory pisarskie
    • Zegarki
    • Artefakty biżuteryjne
    • Artefakty amuletyczne
    • Klucze
  9. Artefakty pisma i piśmiennictwa (rękopiśmienne i drukowane)
    • Artefakty dokumentujące życie polityczne (konstytucje, ustawy, deklaracje, memoriały)
    • Artefakty dokumentujące porządek prawny (testamenty, listy gończe itd.)
    • Artefakty dokumentujące życie gospodarcze (rachunki, weksle, lustracje, inwentarze)
    • Artefakty dokumentujące administrację kościelną (wizytacje biskupie, listy pasterskie, księgi przychodów i rozchodów, księgi metrykalne)
    • Artefakty dokumentujące życie szkolne (świadectwa i programy szkolne)
    • Artefakty korespondencyjne
    • Artefakty komemoracyjne (pamiętniki, dzienniki, kalendarze)
    • Artefakty kultury literackiej i prasowej
    • Artefakty kultury artystycznej
    • Artefakty kultury naukowej
  10. Artefakty obrazu i ikonografii
    • Artefakty kultury artystycznej (artefakty informacyjne, artefakty samodzielne o charakterze wyłącznie artystycznym, artefakty niesamodzielne i niesamoistne)
    • Artefakty kultury semiotycznej (artefakty znakowe, artefakty heraldyczne)
  11. Artefakty rozrywki i zabawy
    • Rekwizyty gier (bierki domowe, kości do gry, karty do gry, żetony itd.)
    • Zabawki dziecięce
  12. Artefakty kultury muzycznej
    • Instrumenty muzyczne
  13. Artefakty fajczarskie
    • Fajki
    • Tytoń
    • Pudełka na tytoń
    • Przybory do czyszczenia fajki
  14. Artefakty badań naukowych
    • Urządzenia pomiarowe do nauk ścisłych
    • Przyrządy stosowane w geografii i geologii
    • Maszyny liczące
    • Roboty

Istnieje również klasyczny schemat surowcowy dzielący artefakty na: przedmioty wykonane z mas ceramicznych, wyroby metalowe oraz z innych tworzyw (kości, rogów, drewna, kamienia, szkła itd.).

Zobacz też

Bibliografia

  • Krzysztof Maciej Kowalski "Artefakty jako źródła poznania", Wydawnictwo UG, Gdańsk 1996
  • Dorota Ławecka "Wstęp do archeologii", Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Kraków 2003
  • Colin Renfrew, Paul Bahn "Archeologia. Teorie, metody, praktyka", Wydawnictwo Prószyński i S-ka, Warszawa 2002