Artur Ekert

Artur Konrad Ekert

Data i miejsce urodzenia	19 września 1961 Wrocław
Zawód, zajęcie	fizyk
Narodowość	polska
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński Uniwersytet Oksfordzki
Uczelnia	Uniwersytet Oksfordzki Narodowy Uniwersytet Singapuru
Odznaczenia
Medal Maxwella (1995) Medal Hughesa (2007)

Artur Ekert (ur. 19 września 1961 we Wrocławiu) – polski fizyk teoretyczny zajmujący się fundamentami mechaniki kwantowej oraz kwantowym przetwarzaniem informacji. Profesor fizyki kwantowej na Wydziale Matematyki Uniwersytetu Oksfordzkiego, a także profesor honorowy Lee Kong Chian (Lee Kong Chian Centennial Professor)^[a] na Narodowym Uniwersytecie Singapuru oraz dyrektor Centrum Technologii Kwantowych^[1] na tym uniwersytecie. Laureat kilku nagród, w tym Medalu Hughesa (2007) przyznawanego przez Towarzystwo Królewskie w Londynie.

Edukacja i kariera naukowa

Artur Ekert uczęszczał do rzeszowskiej Szkoły Podstawowej nr 8^[2]. Jest absolwentem IV Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Rzeszowie, w którym przystąpił do egzaminu maturalnego^[2].

Następnie ukończył studia z zakresu fizyki na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz na Uniwersytecie Oksfordzkim. W latach 1987–1991 był doktorantem w Wolfson College, gdzie odbywał studia pod kierunkiem Davida Deutscha oraz Keitha Burnetta. W swojej rozprawie doktorskiej^[3] pokazał, jak stan splątany może zostać wykorzystany do kwantowego przekazywania klucza kryptograficznego z zapewnieniem pełnego bezpieczeństwa przesyłania informacji. Po ukończeniu studiów doktorskich Artur Ekert pracował w latach 1991–1994 na stanowisku młodszego naukowca (Junior Research Fellow), a od 1994 jako pełnego badacza (Research Fellow) w Merton College na Uniwersytecie Oksfordzkim. W tym okresie założył grupę badawczą przekształconą później w Centrum Obliczeń Kwantowych (ang. Centre for Quantum Computation)^[4], zajmującą się kryptografią kwantową oraz kwantowym przetwarzaniem informacji. Grupa ta została utworzona w Clarendon Laboratory na Uniwersytecie Oksfordzkim^[5].

W latach 1998–2002 pracował jako profesor fizyki na Uniwersytecie Oksfordzkim i jako Fellow oraz Tutor in Physics w Keble College. W latach 1993–2000 zajmował także pozycję Howe Fellow w Royal Society. W latach 2002–2007 zajmował stanowisko profesora (Leigh-Trapnell Professor of Quantum Physics) na Wydziale Matematyki Stosowanej i Fizyki Teoretycznej^[6] oraz stanowisko Professorial Fellow w King's College na Uniwersytecie w Cambridge. W tym okresie prowadzona przez niego grupa badawcza Centrum Obliczeń Kwantowych (ang. Centre for Quantum Computation) działała w ramach Uniwersytetu w Cambridge. Obecnie badania w zakresie informatyki kwantowej na Uniwersytecie w Cambridge prowadzone są przez Centre for Quantum Information and Foundations^[7].

Od roku 2007 Artur Ekert zajmuje stanowisko profesora fizyki kwantowej^[8] w Instytucie Matematyki Uniwersytetu Oksfordzkiego. Od 2007 zajmuje stanowisko profesora honorowego Lee Kong Chian (Lee Kong Chian Centennial Professor)^[a] na Narodowym Uniwersytecie Singapuru.

Wyróżnienia

Za swoją pracę nad wykorzystaniem splątania w kryptografii Artur Ekert został nagrodzony w 1995 roku Medalem Maxwella przyznawanym przez Institute of Physics, a w roku 2007 Medalem Hughesa przyznawanym przez Royal Society. Artur Ekert jest również, jako uczestnik projektu IST-QuComm, współlaureatem Nagrody Kartezjusza za rok 2004 przyznawanej przez Unię Europejską za wybitne osiągnięcia w zakresie nauki i technologii będące rezultatem badań międzynarodowych na poziomie europejskim. W 2021 roku, na festiwalu upamiętniającym 100. urodziny Stanisława Lema został odznaczony Nagrodą Planety Lema w dziedzinie nauki za osiągnięcia w kryptografii kwantowej.

Zainteresowania naukowe

Zainteresowania naukowe Artura Ekerta obejmują dziedzinę przetwarzania informacji w systemach kwantowo-mechanicznych, ze szczególnym uwzględnieniem kryptografii i obliczeń kwantowych.

W swojej pracy z 1991^[9] roku wprowadził, bazując na nierównościach Bella, oparty o splątanie protokół kwantowej dystrybucji klucza. Eksperymentalna realizacja zaproponowanego protokołu została wykonana w 1992^[10] przy współpracy naukowców z Defence Research Agency. Jednocześnie wprowadził pojęcia spontanicznego parametrycznego obniżenia częstości, kodowania fazy oraz interferometrii kwantowej do słownika kryptografii.

Ekert jako pierwszy rozwinął koncepcję dowodu bezpieczeństwa opartego na puryfikacji splątania. Wniósł także pionierski wkład zarówno w zakresie aspektów teoretycznych obliczeń kwantowych, jak i propozycji ich realizacji eksperymentalnych. W tej dziedzinie udowodnił, że prawie każda kwantowa bramka logiczna działająca na dwóch kubitach jest uniwersalna^[11]. Zaproponował on również jedne z pierwszych realistycznych implementacji obliczeń kwantowych – przy wykorzystaniu indukowanego oddziaływania dipol-dipol w sterowanym optycznie układzie kropek kwantowych oraz przy wykorzystaniu interferometrii Ramseya^[12]. Wprowadził również bardziej stabilne geometryczne kwantowe bramki logiczne^[13] oraz zaproponował wolne od szumów kodowanie^[14], które obecnie znane jest jako podprzestrzenie wolne od dekoherencji.

Inne ważne prace Ekerta dotyczą wymiany stanów kwantowych, szacowania optymalnych stanów kwantowych oraz transferu stanów kwantowych. Jest on również znany z prac nad połączeniem pojęcia dowodów matematycznych oraz praw fizyki, jak również z popularnonaukowych publikacji z dziedziny historii nauki^[15].

Zobacz też

• kryptografia
• kryptologia kwantowa
• informatyka kwantowa

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Strona domowa Artura Ekerta. arturekert.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-09-24)]. [Dostęp 21.02.2012]
• Profil Artura Ekerta na Mathematics Genealogy Project [Dostęp 21.02.2012]
• K. Jałochowski, Klucz do rzeczywistości, Wywiad z Arturem Ekertem na stronie polityka.pl [Dostęp 21.02.2012].
• K. Jałochowski, Pogaduszki duchów. Polityka 2010, 27 (2763), 03.07.2010, str. 74–75 [Dostęp 26.02.2012 (wymaga bezpłatnej rejestracji)]