Artur Maruszewski

Artur Tomasz Maruszewski
„Ksawery”
Ilustracja
pułkownik dyplomowany piechoty pułkownik dyplomowany piechoty
Data i miejsce urodzenia

21 grudnia 1886
Warszawa, Królestwo Polskie

Data i miejsce śmierci

6 grudnia 1945
Kirkcaldy, Wielka Brytania

Przebieg służby
Lata służby

od 1914

Siły zbrojne

Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png Armia Austro-Węgier
Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie

Formacja

Orzełek legionowy.svg Legiony Polskie

Jednostki

Dowództwo KOP
Pułk KOP „Czortków”

Stanowiska

szef sztabu KOP
dowódca pułku

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920-1941, trzykrotnie) Złoty Krzyż Zasługi Kawaler Orderu Świętego Sawy Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
Mjr Artur Maruszewski, szef sztabu KOP-u, za biurkiem
Mjr Artur Maruszewski, Tadeusz Munnich i inni w czasie pracy w sztabie KOP-u; 1926 r.

Artur Tomasz Maruszewski ps. „Ksawery” (ur. 21 grudnia 1886 w Warszawie, zm. 6 grudnia 1945 w Kirkcaldy, w Szkocji) – pułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, piłsudczyk, wojewoda tarnopolski, poznański, wileński.

Życiorys

Artur Tomasz Maruszewski urodził się 21 grudnia 1886 roku w Warszawie, w zamożnej rodzinie mieszczańskiej, Teofila i Teodozji z Mierzyńskich. Pierwsze nauki pobierał w rodzinnym mieście, ale do matury nie doszedł, gdyż został relegowany z gimnazjum za udział w strajku szkolnym 1905 roku. Naukę kontynuował na Krymie w mieście Kercz, gdzie zdał egzamin dojrzałości, po czym podjął studia prawa na uniwersytetach w Kazaniu i Kijowie. Tam zaangażował się w pracę korporacji studenckich o zabarwieniu socjalistycznym. Od 1908 roku był członkiem ZWC i Organizacji Bojowej PPS. W roku 1910 odbył letni kurs Szkoły Partyjnej PPS i podstawowe wyszkolenie wojskowe w Krakowie, po czym działał w Kijowie, co skończyło się aresztowaniem i zesłaniem w głąb Rosji. Po powrocie do Krakowa w roku 1912 podjął studia na UJ, jednocześnie odbywając kurs oficerski „Strzelca”.

Po wybuchu I wojny światowej Maruszewski wstąpił do 5 pułku I Brygady Legionów, gdzie w 1916 awansował z podoficera na podporucznika, wstępując jednocześnie do POW. Po tzw. kryzysie przysięgowym został w 1917 osadzony w obozie dla internowanych w Szczypiornie pod Kaliszem. Tu poznał przyszłą żonę Alicję ze Sztarków (pseudonim w POW „Hanka”). Jako oficer byłego Polskiego Korpusu Posiłkowego reskryptem Rady Regencyjnej z 25 października 1918 roku został przydzielony do podległego jej Wojska Polskiego w randze podporucznika[1].

W listopadzie 1918 Maruszewski wstąpił do Wojska Polskiego i walczył jako porucznik w 1 i 5 pp. W latach 1920–1921 był słuchaczem I Kursu Normalnego Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Kurs ukończył z wyróżnieniem i przydzielony został do Oddziału I Sztabu Generalnego, w którym objął stanowisko szefa Wydziału Mobilizacyjnego. Z dniem 31 października 1926 roku przeniesiony został do Korpusu Ochrony Pogranicza na stanowisko szefa sztabu[2]. Obowiązki szefa sztabu przejął od ppłk. SG Juliusza Ulrycha. 12 kwietnia 1927 roku awansował na podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1927 i 40. lokatą w korpusie oficerów piechoty. W lipcu 1929 roku został dowódcą Pułku KOP „Czortków”. 21 grudnia 1932 roku został awansowany na pułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1933 roku i 5. lokatą w korpusie oficerów piechoty[3]. Z dniem 10 października 1933 roku został przeniesiony w stan nieczynny, bez prawa do poborów[4].

W październiku 1933 roku, po przeniesieniu w stan nieczynny, rozpoczął błyskotliwą karierę w administracji państwowej. Pełnił kolejno funkcje wojewody: tarnopolskiego (21 X 1933 – 15 I 1935), poznańskiego (16 I – 23 VI 1935 i 29 X 1935 – 19 V 1939, w międzyczasie pracował w MSW) i wileńskiego (19 V – 18 IX 1939). Styl jego pracy zwierzchnik, premier Felicjan Sławoj Składkowski scharakteryzował następująco[5]: ...droga uzgadniania i współpracy urzędu wojewódzkiego z czynnikami samorządowymi i społecznymi w terenie województwa. Ten sposób pracy, powolny lecz pewny, stosowało z mniejszym lub większym powodzeniem kilku wojewodów.

19 września 1939, trzeciego dnia agresji ZSRR na Polskę, Armia Czerwona stanęła u bram Wilna. Wraz z dużą grupą działaczy sanacyjnych (m.in. Aleksandrą Piłsudską i Aleksandrem Prystorem), którzy wiedzieli co ich czeka gdyby dostali się w ręce bolszewików, Maruszewski przedostał się do Kowna, ówczesnej stolicy Litwy. Udało mu się uratować przed grabieżą złoto i waluty Banku Polskiego w Wilnie, które natychmiast zdeponował u płk. Mitkiewicza, polskiego attaché wojskowego w Kownie. Z Kowna Maruszewskiemu udało się przedostać przez Szwecję i Holandię do Paryża i stamtąd do Londynu. Popierany przez byłego współpracownika gen. Zająca Maruszewski starał się bezskutecznie o przydział do PSZ, ale spotkał się ze stanowczą odmową gen. Sikorskiego. Resztę życia spędził w niedostatku. Pochowany został na cmentarzu Corstorphine Hill w Edynburgu[6].

Z Alicją ze Sztarków (której siostra Inez była pierwszą żoną Juliusza Ulrycha) Artur Maruszewski miał dwóch synów, Wojciecha (1920–2008) i Jana Juliusza (1925–2007), którzy pozostali na emigracji.

Był także poczytnym pisarzem zajmującym się historią wojskowości, napisał m.in. pracę Ochrona granic w dawnej Polsce i dzisiaj (1–2, Warszawa 1936). Żona Alicja była autorką książki Wspomnienia o opiece kaliskiej Ligi Kobiet nad więźniami Szczypiorna[7].

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. Dziennik Rozporządzeń Komisji Wojskowej, 1918, R. 1, nr 1, Warszawa 1918, s. 5.
  2. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 46 z 25 października 1926 roku, s. 375.
  3. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 14 z 22 grudnia 1932 roku, s. 467.
  4. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 2 z 26 stycznia 1934 roku, s. 20.
  5. F.S. Składkowski, Nie ostatnie słowo, s.190.
  6. Wykaz poległych i zmarłych żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na obczyźnie w latach 1939–1945. Londyn: Instytut Historyczny im. Gen. Sikorskiego, 1952, s. 28.
  7. Polski Słownik Biograficzny XX, str.94
  8. M.P. z 1931 r. nr 18, poz. 31 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  9. M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 101 „za zasługi na polu kulturalno-oświatowem w wojsku”.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

PL Epolet plk.svg
Naramiennik pułkownika Wojska Polskiego (1919-39).
Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png
Lesser coat of arms of the Austrian Empire form the Congress of Vienna in 1815 until the Austro-Hungarian Compromise of 1867. It then represented the Cisleithanian territories of Austria-Hungary in the Reichsrat until 1915.

It shows the arms of Habsburg-Lorraine encircled by the chain of the Order of Golden Fleece, surmounted on the crowned Austrian imperial double-headed eagle clutching in its claws the Imperial orb, sceptre and sword, with the Imperial Crown of Rudolf above.

After 1915 the inescutcheon only displayed the red-white-red arms of Austria.
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Orzełek legionowy.svg
Orzełek legionowy
SRB-SHS-YUG Orden Svetog Save Kavalir BAR.svg
Baretka: Order Świętego Sawy – Kawaler – Królestwo Serbii / Królestwo SHS / Królestwo Jugosławii.
Major Artur Maruszewski i Tadeusz Munnich w czasie pracy w sztabie KOP-u NAC 1-W-678.jpg
Major Artur Maruszewski (pierwszy z prawej) i Tadeusz Münnich (drugi z prawej) oraz inni w czasie pracy w sztabie KOP-u. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-W-678
Artur Maruszewski.jpg
Artur Maruszewski (1886-1945), Colonel od Polish Army, voivode of Tarnopol, Poznań and Wilno
POL województwo wileńskie II RP COA.svg

Herb województwa wileńskiego II Rzeczypospolitej

Uwaga ta grafika jest wzorowana na projektowanym herbie województwa z 1928 r. Ostateczne projekty autorstwa Zygmunta Lorenca zostały opracowane w 1929 r. Jeśli masz do nich dostęp bardzo proszę o kontakt Poznaniak
Major Artur Maruszewski szef sztabu KOP-u za biurkiem NAC 1-W-326.jpg
Major Artur Maruszewski, szef sztabu KOP-u, za biurkiem. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-W-326
POL województwo poznańskie II RP COA.svg

Herb województwa poznańskiego II Rzeczypospolitej

Uwaga ta grafika jest wzorowana na projektowanym herbie województwa z 1928 r. Ostateczne projekty autorstwa Zygmunta Lorenca zostały opracowane w 1929 r. Jeśli masz do nich dostęp bardzo proszę o kontakt Poznaniak
POL województwo tarnopolskie II RP COA.svg
Herb województwa tarnopolskiego II Rzeczypospolitej
Uwaga ta grafika jest wzorowana na projektowanym herbie województwa z 1928 r. Ostateczne projekty autorstwa Zygmunta Lorenca zostały opracowane w 1929 r. Jeśli masz do nich dostęp bardzo proszę o kontakt Poznaniak