Artyleria polska na froncie wschodnim

122 mm haubica wz. 1938 (M-30)^[a]

122 mm armata wz. 1931/37 (A-19)^[1]

Artyleria polska na froncie wschodnim – jeden z podstawowych rodzajów wojsk ludowego Wojska Polskiego w latach 1943 - 1945.

Artyleria ludowego Wojska Polskiego powstawała wraz z 1 Dywizją Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Jej skład doskonalił się pod względem organizacyjnym i uzbrojenia do końca II wojny światowej. Składała się z moździerzy, artylerii lekkiej i ciężkiej, przeciwpancernej, pancernej, rakietowej i przeciwlotniczej. Pod względem organizacyjnym składała się z artylerii batalionowej, pułkowej, dywizyjnej, armijnej i Odwodu Naczelnego Dowództwa.

Artyleria naziemna

Artyleria dywizji piechoty

76 mm armata pułkowa wz. 1943^[b]

Armata ZIS-3

W batalionie znajdowała się:

• kompania 82 mm moździerzy — 9 moździerzy
• pluton 45 mm dział przeciwpancernych — 2 działa

W pułku piechoty:

• bateria 45 mm dział przeciwpancernych — 6 dział
• bateria 76 mm dział polowych — 4 armaty
• bateria 120 mm moździerzy — 8 moździerzy.

Na szczeblu dywizji:

• pułk artylerii lekkiej
  • 3 x dywizjon artylerii
    • 2 x baterie armat dywizyjnych 76,2 mm ZIS-3 po 4 działa
    • 1 x bateria haubic 122 mm — 4 haubice
• dywizjon dział pancernych SU-76 - 13 dział samobieżnych ^[2]

W sumie w dywizji piechoty:

• 81 moździerzy 82 mm
• 24 moździerze 120 mm
• 36 armat przeciwpancernych 45 mm
• 13 dział pancernych^[2]
• 12 armat 76,2 mm pułkowych
• 24 armaty 76,2 mm ZIS-3
• 12 haubic 122 mm

Razem: 202 działa i moździerze

Artyleria 1 Armii WP

działo pancerne SU-76^[2]

• dwie brygady artylerii ciężkiej
• dwie brygady haubic
• brygada artylerii przeciwpancernej
• pułk artylerii pancernej
• dywizjon artylerii pancernej^[2]
• pułk moździerzy

Artyleria 2 Armii WP

Armata przeciwpancerna ZIS-2^[c]

• brygada artylerii przeciwpancernej
• pułk moździerzy
• pułk artylerii pancernej^[2]
• dywizja artylerii przeciwlotniczej

Na okres wejścia do walki armii przydzielono:

• 2 Dywizję Artylerii
• 98 pułk artylerii rakietowej

Do 2 Armii został przydzielony również 1 Korpus Pancerny wraz ze swoimi trzema pułkami artylerii pancernej^[2], pułkiem moździerzy i dywizjonem rakietowym.

Artyleria Odwodu Naczelnego Dowództwa

152 mm haubicoarmata wz. 1937 (MŁ-20)

• dywizja artylerii
• brygada artylerii ciężkiej
• brygada moździerzy
• brygada przeciwpancerna

Środki artyleryjskie

Zgodnie z etatami artyleria ludowego Wojska Polskiego powinna posiadać:

• 1586 moździerzy
• 1080 dział do ognia pośredniego
• 1202 środki przeciwpancerne
• 8 wyrzutni rakietowych

Razem – 4222 (3876 dział i moździerzy).

Na dzień 1 maja 1945 stan artylerii wynosił 3569 dział i moździerzy.

Artyleria przeciwlotnicza

37 mm armata przeciwlotnicza wz. 1939

Zalążkiem artylerii przeciwlotniczej ludowego Wojska Polskiego był 1 samodzielny dywizjon artylerii przeciwlotniczej sformowany w ZSRR 7 lipca 1943 w składzie 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki.

Po powstaniu 1 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR 10 sierpnia 1943 dywizjon został włączony w skład 1 Brygady Artylerii im. gen. Józefa Bema.

18 marca 1944 1 samodzielny dywizjon artylerii przeciwlotniczej przeformowano na korpuśny pułk artylerii przeciwlotniczej.

Na podstawie rozkazu dowódcy 1 Armii Polskiej w ZSRR z 7 maja 1944 rozpoczęto formowanie jednostki w Sumach 1 Dywizji Artylerii Przeciwlotniczej. Jako zawiązki posłużyła kadra z paplot korpusu, a 1 daplot powrócił do dawnej formy organizacyjnej.

W związku z decyzją o formowaniu 2 Armii Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego nakazało zorganizowanie 3 Dywizji Artylerii Przeciwlotniczej i podporządkowanie jej dowództwu 2 AWP.

Dla potrzeb odwodu Naczelnego Dowództwa WP sformowano 4 Dywizję Artylerii Przeciwlotniczej.

Jednostki artylerii przeciwlotniczej na froncie wschodnim

85 mm armata przeciwlotnicza wz.39

• 1 samodzielny dywizjon artylerii przeciwlotniczej
• 1 Dywizja Artylerii Przeciwlotniczej
  • 15 pułk artylerii przeciwlotniczej
  • 16 pułk artylerii przeciwlotniczej
  • 17 pułk artylerii przeciwlotniczej
  • 18 pułk artylerii przeciwlotniczej
• 3 Dywizja Artylerii Przeciwlotniczej
  • 61 pułk artylerii przeciwlotniczej
  • 66 pułk artylerii przeciwlotniczej
  • 69 pułk artylerii przeciwlotniczej
  • 75 pułk artylerii przeciwlotniczej
• 4 Dywizja Artylerii Przeciwlotniczej
  • 77 pułk artylerii przeciwlotniczej
  • 79 pułk artylerii przeciwlotniczej
  • 81 pułk artylerii przeciwlotniczej
  • 83 pułk artylerii przeciwlotniczej

Jednostką podległą bezpośrednio Naczelnemu Dowództwu WP był 32 pułk artylerii przeciwlotniczej

Zobacz też

• Artyleria polska w 1939
• Artyleria w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie
• Pułki artylerii Wojska Polskiego

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960 : skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń ;Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
• Władysław Ways: Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego. Formowanie, działania bojowe, organizacja i uzbrojenie, metryki jednostek artylerii. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Cz. II. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.