Arytmometr

Ten artykuł od 2015-01 wymaga zweryfikowania podanych informacji: Doprecyzować, kto co wynalazł.. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Photo by CEphoto, Uwe Aranas or alternatively © CEphoto, Uwe Aranas, CC BY-SA 3.0

Arytmometr firmy Brunsviga

Arytmometr – mechaniczna lub cyfrowa maszyna licząca, poprzedniczka kalkulatora^[1]. Arytmometr najczęściej wykonywał jedynie dodawanie i odejmowanie, natomiast mnożenie i dzielenie przez liczby naturalne wykonywało się przez wielokrotne dodawanie lub odejmowanie. Napędzany był ręcznie (korbką lub dźwignią) lub elektrycznie. W końcowej fazie rozwoju arytmometry dokonywały już automatycznego pierwiastkowania. Innym kierunkiem rozwoju arytmometrów były maszyny do księgowania i fakturowania, będące połączeniem urządzeń liczących z maszyną do pisania. Był to wynalazek Charles'a Xaviera Thomasa. Przed Ch. X. Thomasem pierwszy arytmometr czterodziałaniowy skonstruował w 1810 r. Abraham Stern z Hrubieszowa, a w 1817 r. przedstawił maszynę, która wykonywała pięć działań łącznie z pierwiastkowaniem. Innym polskim arytmometrem była zaprezentowana w 1845 roku w Warszawie maszyna licząca Staffela, którą zaprojektował i zbudował Izrael Abraham Staffel.

Współczesne znaczenie

Arytmometr jest także określeniem części składowej (jednostki obliczeniowej) procesora komputera, zwanej także jednostką arytmetyczno-logiczną, która wykonuje operacje arytmetyczne (dodawanie, odejmowanie, dzielenie, mnożenie − najczęściej w systemie binarnym) oraz logiczne na liczbach pobieranych z pamięci operacyjnej. Podstawowymi elementami arytmometru są:

• sumator, który wykonuje operację dodawania oraz pozostałe operacje arytmetyczne przez sprowadzanie ich do dodawań i prostych operacji pomocniczych, takich jak przesunięcie liczby, przekształcenie z systemu zwykłego w system negacji lub uzupełnień;
• rejestry, w których przechowuje się liczby na czas wykonywania operacji oraz wyniki obliczeń;
• układ sterowania, który kieruje pracą sumatora i rejestrów, wymianą danych między rejestrami i innymi elementami procesora.

W komputerach o dużej szybkości obliczeń stosuje się odrębne układy do wykonywania poszczególnych operacji arytmetycznych. W przypadku obliczeń na liczbach zmiennoprzecinkowych, operacje arytmetyczne wykonuje się na drodze programowej, za pomocą makrorozkazów, bądź też arytmometr jest wyposażony w specjalnie do tego celu przeznaczone układy koprocesora.

Zobacz też

• abakus
• liczydło

Mechaniczne urządzenia liczące

• arytmometr Odhnera
• sumator
• suwak logarytmiczny

Przypisy