Aspergillus

Kropidlak
	; Budowa kropidlaków: 1 – pęcherzyk, 2 – konidia, 3 – fialidy, 4 – konidiofor, 5 – strzępka
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	workowce
Klasa	Eurotiomycetes
Rząd	kropidlakowce
Rodzina	kropidlakowate
Rodzaj	kropidlak
	Nazwa systematyczna
	Aspergillus P. Micheli ex Haller; Hist. stirp. Helv. 3: 113 (1768)
	Typ nomenklatoryczny
	Aspergillus glaucus (L.) Link 1809

Aspergillus glaucus

Aspergillus niger

Aspergillus fumigatus

Główka konidialna Aspergillus clavatus

Aspergillus P. Micheli ex Haller (kropidlak) – rodzaj grzybów z rzędu kropidlakowców (Eurotiales)^[1].

Charakterystyka

Gatunki z rodzaju Aspergillus to grzyby mikroskopijne powszechnie występujące na całym świecie. Spotykane są w wodzie, glebie, roślinności, owocach, żywności, w domach i w powietrzu. Kolonia zbudowana jest ze strzępek, które u różnych gatunków są hialinowe lub różnie zabarwione, nigdy jednak nie są zielone. Konidiofory powstają prostopadle do strzępki, czasami tworzą koremium. Są długie, proste, zakończone główką o kulistym, maczugowatym lub elipsoidalnym kształcie, zazwyczaj hialinowe i gładkie, czasami chropowate i zabarwione. Konidiofor wraz z główką i zarodnikami ma kształt kropidła. Komórki konidiotwórcze są butelkowate, przy wierzchołku zwężające się w krótką szyjkę. Powstają równocześnie na krótkich, cylindrycznych metulach. Mogą tworzyć się na całej powierzchni główki, lub tylko na jej części szczytowej. Powstające na nich konidia oddzielają się od góry w dół, tworząc łańcuszki. Podczas ich oddzielania się pęka zewnętrzna ściana komórki konidiotwórczej, a jej pozostałość tworzy kołnierzyk. Konidia są jednokomórkowe, hialinowe lub jasnoszare, kuliste, elipsoidalne, gruszkowate, o powierzchni suchej, mączystej lub pylącej. W masie mają u różnych gatunków różną barwę, nigdy jednak nie są zielone^[2].

Opisane powyżej formy Aspergillus to formy bezpłciowe (anamorfy). Formy płciowe (teleomorfy) dawniej uznawane były za odrębne gatunki z rodzajów Emericella, Eurotium, Neosartorya, Petromyces^[2], obecnie są to synonimy^[1]

Systematyka

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Aspergillaceae, Eurotiales, Eurotiomycetidae, Eurotiomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi^[1].

Synonimy: Acmosporium Corda, Alliospora Pim, Aspergillopsis Speg., Aspergillus P. Micheli, Basidiella Cooke, Briarea Corda, Cladaspergillus Ritgen, Cladosarum E. Yuill & J.L. Yuill, Cristaspora Fort & Guarro, Dichotomomyces Saito, Dichotomomyces Saito ex D.B. Scott, Euaspergillus F. Ludw., Fennellia B.J. Wiley & E.G. Simmons, Gutturomyces Rivolta, Otomyces Wreden, Phialosimplex Sigler, Deanna A. Sutton, Gibas, Polypaecilum G. Sm., Raperia Subram. & Rajendran, Redaellia Cif., Arch. Rhodocephalus Corda, Rhopalocystis Grove, Royella R.S. Dwivedi, Sartorya Vuill., Sceptromyces Corda, Sterigmatocystis C.E. Cramer, Stilbothamnium Henn.^[3]

Niektóre gatunki

Opisano ponad 200 gatunków^[2]. W Polsce odnotowano występowanie następujących:

Aspergillus amstelodami (L. Mangin) Thom & Church 1926
Aspergillus awamori Nakaz. 1907
Aspergillus biplanus Raper & Fennell 1965
Aspergillus clavatus Desm. 1834
Aspergillus candidus Link
Aspergillus carneus Blochwitz 1933
Aspergillus chevalieri (L. Mangin) Thom & Church 1926
Aspergillus clavatus Desm. 1834
Aspergillus echinulatus Thom & Church 1926
Aspergillus elegans Gasperini 1887
Aspergillus ficuum (Reichardt) Thom & Currie 1916
Aspergillus flavus Link – kropidlak żółty
Aspergillus fumigatus Fresenius – kropidlak popielaty
Aspergillus funiculosus G. Sm. 1956
Aspergillus giganteus Wehmer 1901
Aspergillus glaucus (L.) Link – kropidlak zielony
Aspergillus kanagawaensis Nehira 1951
Aspergillus koningii Oudem. 1902
Aspergillus multicolor Sappa 1954
Aspergillus nidulans (Eidam) G. Winter 1884
Aspergillus neoniveus Samson, S.W. Peterson, Frisvad & Varga 201
Aspergillus niger Tiegh – kropidlak czarny
Aspergillus ochraceus G. Wilh – kropidlak pomarańczowy
Aspergillus parasiticus Speare
Aspergillus pulvinus Kwon-Chung & Fennell 1965
Aspergillus repens (Corda) Sacc. 1882
Aspergillus restrictus G. Sm. 1931
Aspergillus ruber (Jos. König, Spieck. & W. Bremer) Thom & Church – kropidlak czerwony
Aspergillus spelunceus Raper & Fennell 1965
Aspergillus stellatus Curzi 1934
Aspergillus sydowii (Bainier & Sartory) Thom & Church 1926
Aspergillus tamarii Kita 1913
Aspergillus terreus Thorn
Aspergillus terricola Marchal & É.J. Marchal 1893
Aspergillus ustus (Bainier) Thom & Church 1926
Aspergillus versicolor (Vuillemin) Tiraboshi – kropidlak różnobarwny
Aspergillus wentii Wehmer 1896

Nazwy naukowe według Index Fungorum^[1]. Wykaz gatunków według W. Mułenko i in.^[4] Pominięto gatunki według Index Fungorum wątpliwe.

Znaczenie

Są to głównie saprotrofy, nieliczne gatunki są pasożytami^[2].

Niektóre gatunki powodują gnicie różnych części roślin, głównie owoców, miękkich warzyw. Np. A. niger wywołuje czarną pleśń kulek bawełny^[2].
Niektóre gatunki kropidlaka (np. A. fumigatus) powodują choroby (aspergilozy) u ludzi np. grzybice skóry, grzybice płuc lub astmę oskrzelową, a także produkują aflatoksyny (np. A. flavus).
Niektóre gatunki Aspergillus są wykorzystywane w przemyśle. W Azji Aspergillus oryzae (jap. kōji) jest wykorzystywany w procesach fermentacji podczas produkcji alkoholu z ryżu (np. sake), a także pasty miso i sosu sojowego. Innym gatunkiem używanym w Azji podczas produkcji napojów alkoholowych jest A. awamori (tzw. czarny kōji). W biotechnologii A. niger służy do produkcji kwasu cytrynowego i różnych enzymów.
A. nidulans jest wykorzystywany w biologii jako organizm modelowy. Poznano cały genom tego organizmu – ma on wielkość około 30 milionów par zasad i zawiera około 9500 genów kodujących białka^[5]. Zsekwencjonowano również genomy innych gatunków kropidlaka, m.in. patogennego A. fumigatus^[6] i stosowanego w biotechnologii A. oryzae^[7].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Index Fungorum [dostęp 2020-10-14] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e JoannaJ. Marcinkowska JoannaJ., Oznaczanie rodzajów grzybów sensu lato ważnych w fitopatologii, Warszawa: PWRiL, 2012, ISBN 978-83-09-01048-7 .
↑ Species Fungorum [dostęp 2020-10-14] .
↑ WiesławW. Mułenko WiesławW., TomaszT. Majewski TomaszT., MałgorzataM. Ruszkiewicz-Michalska MałgorzataM., Wstępna lista grzybów mikroskopijnych Polski, Kraków: W. Szafer. Institute of Botany, PAN, 2008, ISBN 978-83-89648-75-4 .
↑ J.E.J.E. Galagan J.E.J.E. i inni, Sequencing of Aspergillus nidulans and comparative analysis with A. fumigatus and A. oryzae., „Nature”, 438 (7071), 2005, s. 1105–15, DOI: 10.1038/nature04341, PMID: 16372000 .
↑ W.cC.W. Nierman W.cC.W. i inni, Genomic sequence of the pathogenic and allergenic filamentous fungus Aspergillus fumigatus., „Nature”, 438 (7071), 2005, s. 1151–6, DOI: 10.1038/nature04332, PMID: 16372009 .
↑ M.M. Machida M.M. i inni, Genome sequencing and analysis of Aspergillus oryzae, „Nature”, 438 (7071), 2005, s. 1157–61, DOI: 10.1038/nature04300, PMID: 16372010 .

[if-1] Index Fungorum [dostęp 2020-10-14] (ang.).

[mar-2] JoannaJ. Marcinkowska JoannaJ., Oznaczanie rodzajów grzybów sensu lato ważnych w fitopatologii, Warszawa: PWRiL, 2012, ISBN 978-83-09-01048-7 .

[sf-3] Species Fungorum [dostęp 2020-10-14] .

[mikro-4] WiesławW. Mułenko WiesławW., TomaszT. Majewski TomaszT., MałgorzataM. Ruszkiewicz-Michalska MałgorzataM., Wstępna lista grzybów mikroskopijnych Polski, Kraków: W. Szafer. Institute of Botany, PAN, 2008, ISBN 978-83-89648-75-4 .

[galagan-5] J.E.J.E. Galagan J.E.J.E. i inni, Sequencing of Aspergillus nidulans and comparative analysis with A. fumigatus and A. oryzae., „Nature”, 438 (7071), 2005, s. 1105–15, DOI: 10.1038/nature04341, PMID: 16372000 .

[nierman-6] W.cC.W. Nierman W.cC.W. i inni, Genomic sequence of the pathogenic and allergenic filamentous fungus Aspergillus fumigatus., „Nature”, 438 (7071), 2005, s. 1151–6, DOI: 10.1038/nature04332, PMID: 16372009 .

[machida-7] M.M. Machida M.M. i inni, Genome sequencing and analysis of Aspergillus oryzae, „Nature”, 438 (7071), 2005, s. 1157–61, DOI: 10.1038/nature04300, PMID: 16372010 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne