Asteliowate

Asteliowate
Ilustracja
Astelia hemichrysa
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządliliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rządszparagowce
Rodzinaasteliowate
Nazwa systematyczna
Asteliaceae Dumort.
Anal. Fam. Pl.: 59, 61. 1829[3]
Typ nomenklatoryczny

Astelia Banks & Sol. ex R. Br., nom. cons. (1810)[3]

Asteliowate (Asteliaceae) – rodzina roślin jednoliściennych z rzędu szparagowców (Asparagales). Tradycyjnie wyróżniano w obrębie tej rodziny 4 rodzaje z 36 gatunkami. W 2009 roku, na podstawie powiązań filogenetycznych wskazano celowość włączenia wszystkich drobnych rodzajów w obręb jednego – astelia (Astelia Banks & Sol. ex R. Br. 1810). Rośliny te występują na Maskarenach, w południowo-wschodniej Australii, w Nowej Zelandii i innych wyspach Pacyfiku, w tym na Hawajach (jedyne 4 gatunki rosnące na półkuli północnej). Poza tym na południowym krańcu Ameryki Południowej i na Falklandach[2]. Rośliny te spotykane są na różnych siedliskach; na torfowiskach, w lasach oraz na terenach skalistych[4].

Collospermum hastatum

Morfologia

Pokrój
Kłączowe byliny z krótką łodygą[4].
Liście
Równowąskie lub lancetowate, ułożone spiralnie, zwykle gęste. Za młodu często srebrzyście owłosione, u nasady z pochwą[4].
Kwiaty
Promieniste, jedno- lub obupłciowe zebrane w szczytowe kwiatostany. Okwiat składa się z dwóch okółków liczących od 3 do 7 listków, wolnych lub połączonych u nasady. Pręcików jest 6. Słupek górny z krótką szyjką, z miodnikami, złożony z 3 owocolistków, trój- lub jednokomorowy. W komorach znajduje się po kilka anatropowych zalążków[4].
Owoce
Jagoda lub torebka. Nasiona są czarne, z prostym lub lekko zgiętym zarodkiem otoczonym bielmem z olejem i białkiem aleuronowym[4].

Systematyka

Pozycja i podział rodziny według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jeden z kladów w rzędzie szparagowców Asparagales w obrębie jednoliściennych. Pozycję filogenetyczną rodziny w obrębie rzędu przedstawia poniższy kladogram[2].

←

storczykowate Orchidaceae





Boryaceae




Blandfordiaceae




Lanariaceae




asteliowate Asteliaceae



przyklękowate Hypoxidaceae









Ixioliriaceae



Tecophilaeaceae





Doryanthaceae




kosaćcowate Iridaceae




Xeronemataceae




złotogłowowate Asphodelaceae




amarylkowate Amaryllidaceae



szparagowate Asparagaceae










Podział

W tradycyjnych ujęciach w obrębie rodzaju wyróżniano 4 rodzaje[5][4]:

  • Astelia Banks & Sol. ex R.Br.
  • Collospermum Skottsb.
  • Milligania Hook.f.
  • Neoastelia J.B.Williams

W 2009 w wyniku analizy powiązań filogenetycznych w obrębie tej rodziny ustalono, że wszystkie wyróżniane dotąd rodzaje zagnieżdżone są w obrębie kladu Astelia i w najnowszych ujęciach przyjmuje się, że rodzina jest taksonem monotypowym z jednym rodzajem – astelia (Astelia)[2][6]. W bazie Plants of the Worlds utrzymywany jest jednak podział na trzy rodzaje z odrębnymi Milligania Hook.f. i Neoastelia J.B.Williams[7]

Wykaz gatunków zaliczanych tradycyjnie do rodzaju Astelia[8]
  • Astelia alpina R.Br.
  • Astelia argyrocoma A.Heller ex Skottsb.
  • Astelia australiana (J.H.Willis) L.B.Moore
  • Astelia banksii A.Cunn.
  • Astelia chathamica (Skottsb.) L.B.Moore
  • Astelia fragrans Colenso
  • Astelia graminea L.B.Moore
  • Astelia grandis Hook.f. ex Kirk
  • Astelia hemichrysa (Lam.) Kunth
  • Astelia linearis Hook.f.
  • Astelia menziesiana Sm.
  • Astelia nadeaudii Drake
  • Astelia neocaledonica Schltr.
  • Astelia nervosa Banks & Sol. ex Hook.f.
  • Astelia nivicola Cockayne ex Cheeseman
  • Astelia papuana Skottsb.
  • Astelia petriei Cockayne
  • Astelia psychrocharis F.Muell.
  • Astelia pumila (J.R.Forst.) Gaudich.
  • Astelia rapensis Skottsb.
  • Astelia skottsbergii L.B.Moore
  • Astelia solandri A.Cunn.
  • Astelia subulata (Hook.f.) Cheeseman
  • Astelia tovii F.Br.
  • Astelia trinervia Kirk
  • Astelia waialealae Wawra
Wykaz gatunków zaliczanych tradycyjnie do rodzaju Colospermum[9]
  • Astelia hastata (Colenso) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden
  • Astelia microsperma (Colenso) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden
  • Astelia montana (Seem.) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden
  • Astelia samoense (Skottsb.) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden
  • Astelia spicata (Colenso) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden
Wykaz gatunków zaliczanych tradycyjnie do rodzaju Milligania[10]
  • Astelia densiflora (Hook.f.) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden
  • Astelia johnstonii (F.Muell. ex Benth.) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden
  • Astelia lindoniana (Rodway ex W.M.Curtis) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden
  • Astelia longifolia (Hook.f.) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden
  • Astelia stylosa (F.Muell. ex Hook.f.) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden
Wykaz gatunków zaliczanych tradycyjnie do rodzaju Neoastelia[11]
  • Astelia spectabilis (J.B.Williams) J.L. Birch, S.C. Keeley, & Morden

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
  2. ↑ a b c d Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
  3. ↑ a b James Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – B (ang.). PlantSystematics.org. [dostęp 2010-12-13].
  4. ↑ a b c d e f Heywood V.H., Brummitt R.K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 352. ISBN 1-55407-206-9.
  5. ↑ List of genera in family ASTELIACEAE (ang.). W: Vascular Plant Families and Genera [on-line]. Kew Gardens. [dostęp 2010-12-13].
  6. ↑ Birch, J.L., Keeley, S.C., & Morden, C.W. 2009. Phylogenetic relationships in the Asteliaceae with an emphasis on the genus Astelia. P. 167, in Botany and Mycology 2009. Snowbird, Utah July 25-29.
  7. ↑ Asteliaceae Dumort.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-02-19].
  8. ↑ Astelia. W: The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-08-14].
  9. ↑ Collospermum. W: The Plant List [on-line]. [dostęp 2021-02-19].
  10. ↑ Milligania. W: The Plant List [on-line]. [dostęp 2021-02-19].
  11. ↑ Neostelia. W: The Plant List [on-line]. [dostęp 2021-02-19].

Media użyte na tej stronie

CollospermumHastatum.jpg
Collospermum hastatum, native to New Zealand. Collospermum is a forest epiphyte, closely allied to Astelia. Common name: Kahakaha. Plant in Auckland, New Zealand, May 2007, with fruits - mostly yellow (immature) with a few red ones, (mature).