Astrofotografia

Amatorski zestaw do astrofotografii

Astrofotografia (astrografia) – dziedzina fotografii, która zajmuje się zdjęciami sfery niebieskiej oraz wszystkich występujących na niej obiektów, takich jak np. planety, galaktyki czy mgławice. Astrofotografię wykorzystuje się często, by ujrzeć obiekty zbyt słabe do oglądania gołym okiem bądź za pomocą niewielkich teleskopów. Zastosowanie długiego czasu ekspozycji umożliwia zebranie na jednej kliszy fotograficznej lub innym elemencie światłoczułym wszystkich fotonów padających z danego obszaru nieba nawet przez kilka godzin. Utrzymanie bardzo dokładnego ustawienia aparatu (ew. połączonego z teleskopem – zob. astrograf) wymaga użycia solidnego statywu i montażu, połączonego z precyzyjnym napędem zegarowym.

Historia

Pionierem astrofotografii był John William Draper, który wykonał fotografię Księżyca w 1840 roku. Następnie jego syn, Henry Draper, w 1880 r. jako pierwszy sfotografował obiekt pozasłoneczny – Wielką Mgławicę w Orionie. Od początku lat 90. XX wieku coraz więcej, zarówno amatorów, jak i profesjonalnych astrofotografów zamienia tradycyjne aparaty na matryce CCD, charakteryzujące się m.in. zwiększoną czułością.

Wzory przydatne w astrofotografii

Pole widzenia rejestratora obrazu (aparatu, kamery)

gdzie jest długością boku detektora, a – ogniskową.

Długość śladu zakreślanego przez gwiazdę, fotografując nieruchomym aparatem[1]

gdzie jest czasem naświetlania w sekundach, ogniskową, a deklinacją gwiazdy. Jednostka otrzymanej długości śladu odpowiada jednostce określającej ogniskową. Chcąc uzyskać przesunięcie mniejsze od wielkości pojedynczego piksela, należy zastosować czas krótszy, niż

Za należy podstawić rozmiar piksela (jednostka musi być taka sama, jak ta opisująca ogniskową). Wzór można również zastosować w fotografii na tradycyjnych materiałach halogenosrebrowych. Za należy wstawić wtedy wielkość krążka rozproszenia właściwą dla danego formatu: 0,05 mm lub 0,033 mm dla aparatów małoobrazkowych; 0,075 mm dla formatu 6x6; 0,09 mm dla formatu 6x9 lub 0,1 mm dla formatu 9x12 i 4x5. Wtedy ogniskowa winna być również w mm.

By skompensować obrót sfery niebieskiej instrument należy zamocować na montażu paralaktycznym bądź azymutalnym z napędem sterowanym elektronicznie, stosując dodatkowo rotor pola.

Wielkość liniowa obrazu ciała niebieskiego rzutowanego na detektor

gdzie jest wielkością kątową obiektu.

Średnica plamki Airy’ego w ognisku teleskopu o średnicy czynnej i ogniskowej dla długości fali [2]

Wzór ten umożliwia dobór optymalnego rozmiaru piksela matrycy światłoczułej rejestratora podłączanego do teleskopu, celem uzyskania najlepszej rozdzielczości kątowej. Zgodnie z twierdzeniem o próbkowaniu, na średnicę krążka Airy’ego powinny przypadać co najmniej dwa piksele[3] (zob. częstotliwość Nyquista). Dalsze zmniejszanie wielkości piksela nie wniesie jednak dodatkowych detali do obrazu (zob. zdolność rozdzielcza). Jeśli rozmiar piksela jest zbyt duży w stosunku do parametrów teleskopu, można skorzystać z soczewki Barlowa, celem wydłużenia ogniskowej instrumentu optycznego.

Sugerowany czas naświetlania (w sekundach)

gdzie:

liczba przysłony
czułość filmu [ASA]
– moc promieniowania fotografowanego obiektu [J/s].
ObiektMoc promieniowania
[J/s]
Słońce10000000
Słońce w filtrze wizualnym Baader ND5100[4]
Słońce w filtrze fotograficznym Baader ND3,81585
Zaćmienie Słońca
Protuberancje100
Wewnętrzna korona50
Środkowa korona5
Zewnętrzna korona0,5
Niebo w czasie zaćmienia0,01
Planety
Wenus2000
Mars60
Jowisz30
Saturn10
Uran4
Niebo
Szary świt0,01
Niebieskie niebo1000
ObiektMoc promieniowania [J/s]
Księżyc
2–3 dni przed/po nowiu Księżyca10
4–5 dni przed/po nowiu Księżyca20
Kwadry Księżyca40
Księżyc 2–3 dni przed/po pełni80
Księżyc w pełni200
Zaćmienie Księżyca
Granica cienia0,05
Zaćmienie całkowite0,005
Obiekty „Deep Sky”
Środkowa część M420,001
Większość mgławic0,0001
Galaktyka M310,0001
Większość galaktyk0,00001
Droga Mleczna0,00001

W praktyce optymalny czas naświetlania może się nieco różnić od wyliczonego. Wpływa na to m.in. zaświetlenie tła nieba, ewentualne odstępstwo faktycznej czułości detektora od parametrów nominalnych, warunki pogodowe, ekstynkcja atmosferyczna itp.

Przypisy

Bibliografia

  • Wiesław Skórzyński: Astrofotografia, czyli jak i czym fotografować nocne niebo i ciała niebieskie. Prószyński i S-ka, 1998. ISBN 83-7180-745-7.
  • Eduard Pittich, Dušan Kalmančok: Niebo na dłoni. Wiedza Powszechna, 1990. ISBN 83-214-0642-4.
  • Andrzej Branicki: Obserwacje i pomiary astronomiczne dla studentów, uczniów i miłośników astronomii. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2011. ISBN 978-83-235-0692-8.
  • David Levy: Niebo. Poradnik użytkownika. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2001. ISBN 83-7255-195-2.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

2014 Nikon D7000 z obiektywem MC 3M-5CA.JPG
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Nikon D7000 z obiektywem lustrzanym MC 3M-5CA
Nord america.jpg
(c) I, Luc Viatour, CC-BY-SA-3.0
North America Nebula, as seen in Belgium (Hamois)
M31dcc.jpg
(c) Niedźwiadek78 z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0
M31 - Wielka Mgławica w Andromedzie zdjęcie - Canon 350D, obiektyw - Canon 200/2,8 L, montaż - Takahashi EM-200, 10 ekspozycji po 5 min.