Aszur-resza-iszi I

Mapa Asyrii za rządów Aszur-resza-iszi I

Aszur-resza-iszi I, Aszur-reszi-iszi I – król Asyrii w latach 1132-1115 p.n.e. (lub 1133-1116 p.n.e.), syn i następca Mutakkil-Nusku, ojciec i poprzednik Tiglat-Pilesera I. Za jego panowania polityczna i ekonomiczna sytuacja w Asyrii polepszyła się na tyle, iż był on w stanie wyprawiać się na zachód przeciw napływającym koczowniczym plemionom Ahlamu oraz w północne rejony gór Zagros przeciw plemionom górskim Lullumu (Lulubejów) i Quti (Gutejów). Z sukcesami odpierał też najazdy krolów babilońskich, pokonując nawet jednego z nich w bitwie. Prowadził prace budowlane przy świątyniach i pałacach w Aszur i Niniwie.

Źródła

Do czasów współczesnych zachowało się kilkanaście inskrypcji królewskich Aszur-resza-iszi I dokumentujących głównie jego dokonania budowlane, przede wszystkim w miastach Aszur i Niniwa^[1]. Władca ten wymieniany jest też w Asyryjskiej liście królów (III 23-25), w Kronice synchronistycznej (II 1'-13'), we fragmencie asyryjskiej kroniki, w Synchronistycznej liście królów (II 14-16) oraz we fragmentach dwóch innych synchronistycznych list królów (KAV 10 i KAV 12)^[2].

Imię

Akadyjskie imię tego władcy, brzmiące Aššur-rēša-iši^[3] lub Aššur-rēšī-išši^[4], znaczy „Aszur uniósł mą głowę”^[4]. W transliteracji z pisma klinowego zapisywane ono jest w formie ^maš-šur-SAG-i-ši (we własnych inskrypcjach tego władcy^[5], w Asyryjskiej liście królów^[4], w Kronice synchronistycznej^[2], we fragmencie kroniki asyryjskiej^[2], w Synchronistycznej liście królów^[2], we fragmencie synchronistycznej listy królów KAV 10^[6] i we fragmencie synchronistycznej listy królów KAV 12^[7]).

Tytulatura

W swych własnych inskrypcjach Aszur-resza-iszi I nazywa siebie „zarządcą boga Aszura” (ŠID aš-šur)^[5], „potężnym królem” (MAN KALA)^[8], „królem wszechświata” (MAN KIŠ)^[8] i „królem Asyrii” (MAN KUR aš-šur)^[8]. Przykładem może być prolog inskrypcji tego władcy opisującej odbudowę świątyni bogini Isztar w Niniwie:

W bardziej rozbudowanej wersji tej samej inskrypcji nazywany jest on też dodatkowo „bezlitosnym bohaterem w walce, który miażdzy wrogów Aszura, potężną uzdą, która kontroluje niepokornych” oraz „tym, który trzyma berło sprawiedliwości, które gromadzi rozproszonych poddanych, zdobywcą (wszystkich) krajów, mścicielem Asyrii”^[10]

Pochodzenie i rodzina

W swych własnych inskrypcjach Aszur-resza-iszi I przedstawia siebie jako syna Mutakkil-Nusku i wnuka Aszur-dana I^[11]. Z informacji zawartych w Asyryjskiej liście królów wiadomo, iż Mutakkil-Nusku, ojciec Aszur-resza-iszi I, doszedł do władzy w wyniku przewrotu pałacowego, w którym usunięty został z tronu jego brat, Ninurta-tukulti-Aszur^[12]. Po śmierci Aszur-resza-iszi I władza nad Asyrią przeszła w ręce jego syna Tiglat-Pilesera I, a następnie jego wnuków i prawnuków^[12].

Panowanie

Według Asyryjskiej listy królów Aszur-resza-iszi I przejął władzę w Asyrii po swym ojcu Mutakkil-Nusku i panował przez 18 lat^[4][12]. Za jego rządów, datowanych na lata 1132-1115 p.n.e.^[4][3] lub ewentualnie 1133-1116 p.n.e.^[2], sytuacja w Asyrii zaczęła się stabilizować i poprawiać, głównie dzięki jego zdecydowanym działaniom skierowanym przeciw koczowniczym plemieniom Ahlamu (Aramejczyków), Quti (Gutejów) i Lullumu (Lulubejów) na wschodnich i zachodnich granicach królestwa^[13]. Z sukcesami również odpierał ataki królów babilońskich, którzy próbowali najeżdzać jego ziemie. Fragment asyryjskiej kroniki podaje, że w odpowiedzi na atak babilońskiego króla Ninurta-nadin-szumi (1132-1127 p.n.e.), Aszur-resza-iszi I zebrał swe oddziały i stawił mu czoła pod miastem Arbela, zmuszając najprawdopodobniej jego wojska do odwrotu^[13][14]. Z kolei według Kroniki synchronistycznej Aszur-resza-iszi I wyprawiać się musiał dwukrotnie przeciw babilońskiemu królowi Nabuchodonozorowi I (1126-1105 p.n.e.), który próbował zdobyć asyryjskie twierdze Zanqi i Idi^[15]. Za drugim razem doszło do bitwy, w której zwycięstwo odnieść miał król asyryjski:

Zachowane inskrypcje Aszur-resza-iszi I koncentrują się głównie na jego działalności budowlanej w miastach Aszur i Niniwa^[16]. W Aszur prowadził prace budowlane przy podwójnej świątyni bogów Anu i Adada, przy świątyni boga Aszura i przy pałacu^[16]. W Niniwie odbudował wieże bramne świątyni Isztar, które uszkodzone zostały w trakcie trzęsienia ziemi, a także prowadził pewne prace przy pałacu i innej budowli, najprawdopodobniej arsenale^[13][16]. Są też dowody, że wzniósł swój pałac w prowincjonalnym mieście Apku (Apqu-ša-Adad)^[13][16].

W inskrypcji późniejszego asyryjskiego władcy Salmanasara III (858-824 p.n.e.) Aszur-resza-iszi I (aš-šur-SAG-i-ši) wymieniany jest jako jeden z budowniczych murów miejskich w Aszur^[4].

Przypisy

Bibliografia

• Fabritius K., Aššur-rēšī-išši, w: Radner K. (red.), The Prosopography of the Neo-Assyrian Empire, t. 1/I (A), 1998, s. 213-214.
• Grayson A.K., Assyrian and Babylonian Chronicles, Eisenbrauns, 2000.
• Grayson A.K., Assyrian Rulers of the Third and Second Millennia BC (to 1115 BC), tom I z serii The Royal Inscriptions of Mesopotamia. Assyrian Periods (RIMA 1), University of Toronto Press 2002.
• Grayson A.K., Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagesang-Libanon), Walter de Gruyter, Berlin - New York 1980-83, s. 86-135.
• Leick G., Who's Who in the Ancient Near East (hasło Ashur-resha-ishi I), London and New York 2002, s. 32.

Linki zewnętrzne

• Fragment asyryjskiej kroniki (rządy króla Aszur-resza-iszi I) (ang.)