Atak minowy pod Messines

Mapa ilustrująca położenie min detonowanych pod Messines i postępy wojsk brytyjskich
Lej po wybuchu miny oznaczonej kryptonimem Hill 60
Plan chodnika minowego Hill 60 i Caterpillar
Plan chodnika minowego Ontario Farm
Niemiecki okop zniszczony w wyniku ataku minowego

Atak minowy pod Messines – seria 19 wybuchów min umieszczonych przez wojska brytyjskie pod pozycjami niemieckimi, pierwszego dnia bitwy pod Messines w zachodniej Belgii, 7 czerwca 1917. Operacja ta stanowiła preludium do bitwy pod Passchendaele, znanej jako trzecia bitwa pod Ypres. W wyniku przeprowadzonych detonacji ponad 455 ton amonalu śmierć poniosło około 10 tysięcy żołnierzy niemieckich.

Tło historyczne

W połowie 1917 sytuacja ententy na froncie zachodnim I wojny światowej była trudna. W maju załamała się tak zwana ofensywa Nivelle’a, z którą wiązano duże nadzieje. Przez armię francuską przetoczyła się fala buntów i dezercji. Niemieckie okręty podwodne prowadziły bezwzględną wojnę na Atlantyku, natomiast na wschodzie po abdykacji cara Mikołaja II sojusznicza Rosja pogrążała się w rewolucyjnym chaosie. Co prawda do wojny przystąpiły Stany Zjednoczone, jednak musiały minąć kolejne miesiące, zanim fakt ten mógł wpłynąć na sytuację w Europie.

W tych okolicznościach inicjatywę przejęły wojska brytyjskie, które podjęły próbę odbicia wybrzeża belgijskiego. Na południe od Ypres, w pobliżu wsi Messines-Wytschaete Niemcy posiadali wysuniętą, silnie ufortyfikowaną pozycję, która stanowiła zagrożenie dla dywizji aliantów. Ponieważ atak frontalny nie wchodził w rachubę, dowództwo brytyjskie zaplanowało operację minerską[1].

Przygotowania

W ciągu pół roku koordynowane przez Royal Engineers trzy jednostki brytyjskie, dwie kanadyjskie i jedna australijska wykopały ponad 20 tuneli, o łącznej długości około 8 kilometrów i średniej głębokości 25–30 metrów. W komorach minowych, pod pozycjami wroga, umieszczono łącznie ponad 455 ton amonalu, silnego materiału wybuchowego stosowanego w górnictwie[1].

Górnicy pracowali w bardzo trudnych warunkach, chodniki były wąskie a urobek wydobywano ręcznie. Typowy zespół składał się z trzech osób: na przodku pracował „kickers”, „bagger” wypełniał worki urobkiem, a „trammer” wywoził je na drewnianym wózku. Stale istniało niebezpieczeństwo wykrycia przez wroga, dlatego starano się pracować w ciszy. Saperzy zabierali ze sobą małe zwierzęta (myszy lub kanarki), których śmierć miała ostrzegać przed trującymi gazami wprowadzanymi do wykopów przez nieprzyjaciela. Dodatkowe zagrożenie stanowiły warstwy wodonośne niosące za sobą zagrożenie wystąpieniem zjawisk kurzawkowych, które trzeba było omijać[2].

Niemcy zdawali sobie sprawę z zagrożenia, gdyż wojna minerska była już wcześniej stosowana na froncie zachodnim. Ich saperzy kopali chodniki przeciwminowe usiłując zlokalizować brytyjskie ładunki. Ostatecznie działania niemieckie okazały się mało skuteczne, gdyż zlokalizowano tylko jedną minę.

Atak i jego konsekwencje

W przeddzień ataku generał Herbert Plumer, dowódca 2 Armii powiedział do swoich podkomendnych[3]:

Panowie, być może nie zapiszemy się jutro w historii, ale z pewnością zmienimy krajobraz.

Rankiem 7 czerwca 1917, o 2:50 brytyjska artyleria wstrzymała ogień. O 3:00 nad polem bitwy rozbłysły dwie flary, najpierw biała i chwilę później żółta (był to sygnał informujący o zbliżającej się detonacji). O godzinie 3:10 w ciągu 30 sekund wybuchło 19 min o łącznej masie ponad 455 ton amonalu. Jeden ładunek okazał się niewybuchem i nie eksplodował, inny odkryli wcześniej Niemcy. Kilka min nie wykorzystano, gdyż w momencie ataku znajdowały się za daleko od pozycji wroga[3]. Wybuch miny oznaczonej kryptonimem Spanbroekmolen nastąpił kilkanaście sekund później niż zaplanowano, powodując śmierć kilkudziesięciu żołnierzy irlandzkich z 36 Dywizji (36th Ulster Division)[4].

Atak brytyjski był druzgocący, w wyniku detonacji poległo około 10 tysięcy żołnierzy niemieckich, a pozostali przy życiu byli zdemoralizowani i ogłuszeni. Front załamał się i wojska brytyjskie osiągnęły zamierzone cele w ciągu trzech godzin. Było to pierwsze natarcie wojsk ententy, w którym atakujący ponieśli mniejsze straty od obrońców (27 tysięcy zabitych po stronie niemieckiej, 17 tysięcy po stronie brytyjskiej)[3]. Atak minowy pod Messines okazał się wielkim sukcesem taktycznym, jednak sukcesu strategicznego nie osiągnięto. Kolejna ofensywa pod Ypres (bitwa pod Passchendaele) pochłonęła życie pół miliona żołnierzy brytyjskich i ćwierć miliona niemieckich. Linię frontu przesunięto zaledwie o około 10 kilometrów[1].

Wybuch był tak potężny, że słyszano go w Londynie i Dublinie[3]. W wyniku eksplozji powstało 20 lejów (jedna z eksplozji utworzyła dwa), z których największy, nazwany później „Kraterem Samotnego Drzewa”, miał średnicę 80 metrów i był głęboki na 12 metrów. Była to największa niejądrowa detonacja na świecie, wywołana celowo przez człowieka przed 1947, gdy na wyspie Helgoland zdetonowano 6700 ton materiałów wybuchowych[1].

Większość lejów powstałych po wybuchach jest widoczna w terenie i została wypełniona wodą. Obecnie kilka z nich, to miejsca pamięci, które zostały przystosowane do zwiedzania przez turystów[5].

Lista min pod Messines[3]
Liczba
porządkowa
Nazwa/KryptonimMasa miny [kg]Długość
chodnika [m]
Głębokość
chodnika [m]
KoordynatyUwagi/Plan chodnika
1.Hill 60243003542050°49′46″N 2°55′45″E/50,829444 2,929167Plan
2.Caterpillar430004273350°49′20″N 2°55′43″E/50,822222 2,928611patrz wyżej
3.St Eloi434004084250°48′32″N 2°53′39″E/50,808889 2,894167Plan
4.Hollandscheschur Farm 1155002512050°47′50″N 2°52′07″E/50,797222 2,868611Plan
5.Hollandscheschur Farm 268001371850°47′50″N 2°52′07″E/50,797222 2,868611patrz wyżej
6.Hollandscheschur Farm 379002441850°47′50″N 2°52′07″E/50,797222 2,868611patrz wyżej
7.Petit Bois 1140006161950°47′19″N 2°51′55″E/50,788611 2,865278Plan
8.Petit Bois 2140006312350°47′19″N 2°51′55″E/50,788611 2,865278patrz wyżej
9.Maedelstede Farm430005183350°46′58″N 2°51′57″E/50,782778 2,865833Plan
10.Peckham 1390003492350°46′47″N 2°51′50″E/50,779722 2,863889Plan
11.Peckham 291001222350°46′52″N 2°51′56″E/50,781111 2,865556Prace przerwano z powodu zalania chodnika
12.Spanbroekmolen410005212950°46′33″N 2°51′42″E/50,775833 2,861667Plan
13.Kruisstraat 1140004921950°46′15″N 2°51′53″E/50,770833 2,864722Plan
14.Kruisstraat 2140004512150°46′15″N 2°51′53″E/50,770833 2,864722patrz wyżej
15.Kruisstraat 3140006581750°46′15″N 2°51′53″E/50,770833 2,864722patrz wyżej
16.Kruisstraat 488004521950°46′15″N 2°51′53″E/50,770833 2,864722patrz wyżej
17.Ontario Farm270003923450°45′50,4″N 2°52′36,9″E/50,764000 2,876917Plan
18.La Petite Douve Farm230005182350°45′11″N 2°51′55″E/50,753056 2,865278Tunel odkryty przez Niemców, opuszczony i zalany wodą
19.Trench 127 Left160003022550°44′55″N 2°54′14″E/50,748611 2,903889Plan
20.Trench 127 Right230004052650°44′51″N 2°54′17″E/50,747500 2,904722patrz wyżej
21.Trench 122 Left91002962050°44′36″N 2°54′45″E/50,743333 2,912500Plan
22.Trench 122 Right180002412550°44′30″N 2°54′47″E/50,741667 2,913056patrz wyżej
23.Birdcage 191001301850°44′21″N 2°54′27″E/50,739167 2,907500Mina nie zdetonowana w 1917, w momencie ataku
znajdowała się zbyt daleko pozycji niemieckich
24.Birdcage 2150002361850°44′20″N 2°54′28″E/50,738889 2,907778Mina nie zdetonowana w 1917, w momencie ataku
znajdowała się zbyt daleko pozycji niemieckich
25.Birdcage 3120002612050°44′20″N 2°54′31″E/50,738889 2,908611Mina nie zdetonowana w 1917,
wybuchła w 1955 od uderzenia pioruna
26.Birdcage 4150002391850°44′20″N 2°54′30″E/50,738889 2,908333Mina nie zdetonowana w 1917, w momencie ataku
znajdowała się zbyt daleko pozycji niemieckich

Wybuch w 1955 r.

17 czerwca 1955 r. w czasie gwałtownej burzy eksplodowała mina oznaczona kryptonimem Birdcage 3 (w pobliżu wsi Ploegsteert). Wybuch miał miejsce na polu i nie wyrządził większych szkód (została zabita krowa). Eksplozję 12 ton materiału wybuchowego spowodowało uderzenie pioruna. W okolicy znajdują się prawdopodobnie jeszcze trzy potężne, uzbrojone miny, które porzucono w 1917 (Birdcage 1,2 i 4)[1][3].

Zobacz też

Przypisy

  1. a b c d e Eksplozja, która zabiła 10 tys. ludzi – historia bitwy pod Messines. [dostęp 2018-03-28]. (pol.).
  2. Tunnelling Companies in the Great War. Tunnellersmemorial.com. [dostęp 2018-03-28]. (ang.).
  3. a b c d e f The Battle of Messines, 1917. [dostęp 2018-03-28]. (ang.).
  4. The Western Front Today – Spanbroekmolen Cemetery. [dostęp 2018-03-28]. (ang.).
  5. Spanbroekmolen Mine Crater Memorial – The Pool of Peace, Belgium. [dostęp 2018-03-28]. (ang.).

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Hill 60 Ypres Belgium - 1917 deep mine crater Caterpillar2.JPG
Autor: ViennaUK, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ypres, Belgium: Hill 60 battlefield memorial park with crater of the British deep mine fired at the Caterpillar on 7 June 1917
Battle of Messines 1917 mine plan - Hill 60.jpg
Autor: ViennaUK, Licencja: CC BY-SA 4.0
Plan of the mines at Hill 60, part of the mines placed by the tunnelling companies of the Royal Engineers in the Battle of Messines (1917). This drawing is based on the plans published in Roger Lampaert, De Mijnenoorlog in Vlaanderen 1914–1918, Roesbrugge/Belgium (Drukkerij Schoonaert) 1989.
NLS Haig - Smashed up German trench on Messines Ridge with dead.jpg
This is a disturbing image of a destroyed German trench. In the foreground the limp bodies of dead German soldiers lie amidst the rubble. It is difficult to distinguish the soldiers from the chaos around them, but four bodies are clearly visible. One man, wearing a helmet, has been pushed forward by the blast and, although dead, appears to crouch forward. The entire scene is a maelstrom of mud, splintered wood and dead bodies.

Original reads: 'OFFICIAL PHOTOGRAPHS TAKEN ON THE BRITISH WESTERN FRONT. Smashed up German trench on Messines Ridge with dead.'

Photographs from the Haig "Official Photographs" series
Mining 1.png
Section showing mining at Messines Ridge, Ontario Farm–Boyle's Farm