Atak na Pearl Harbor
II wojna światowa, wojna na Pacyfiku | |||
Czas | 7 grudnia 1941 | ||
---|---|---|---|
Miejsce | |||
Terytorium | |||
Przyczyna | japońska próba unieszkodliwienia amerykańskiej Floty Pacyfiku | ||
Wynik | zwycięstwo Japonii | ||
Strony konfliktu | |||
| |||
Dowódcy | |||
| |||
Siły | |||
| |||
Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Hawajów (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||
21°21′54″N 157°57′00″W/21,365000 -157,950000 |
Atak na Pearl Harbor – przeprowadzony 7 grudnia 1941 roku japoński nalot na amerykańskie bazy floty i lotnictwa w Pearl Harbor na Hawajach. Atak na najważniejszą bazę amerykańskiej Floty Pacyfiku oraz kilka baz armii amerykańskiej wciągnął Stany Zjednoczone do II wojny światowej i rozpoczął działania wojenne na obszarze Pacyfiku. Precyzyjnie zaplanowana i ćwiczona przez wiele miesięcy japońska operacja lotnicza, została przeprowadzona za pomocą 353 samolotów bombowych, torpedowych oraz myśliwskich. Przeprowadzając atak bez wcześniejszego wypowiedzenia wojny, japońska marynarka wojenna osiągnęła taktyczne zaskoczenie zadając duży cios amerykańskim zasobom militarnym na Pacyfiku. W dwugodzinnym ataku zatopionych lub ciężko uszkodzonych zostało pięć pancerników, na lotniskach zaś na wyspie Oʻahu zniszczonych lub ciężko uszkodzonych zostało 328 amerykańskich samolotów.
Mimo zadania amerykańskiej flocie ciężkich strat, japońskie dowództwo nie osiągnęło swoich głównych celów ataku, którymi było przede wszystkim zniszczenie amerykańskich lotniskowców oraz uniemożliwienie Stanom Zjednoczonym przeciwdziałania japońskiej ofensywie na obszarze Azji południowo-wschodniej przez okres co najmniej sześciu miesięcy. Rozpoczęło jednak amerykańskie działania zmierzające do zapewnienia Stanom Zjednoczonym obiecanego po ataku przez prezydenta Roosevelta "absolutnego zwycięstwa" oraz w konsekwencji utratę przez Japonię większości zdobyczy terytorialnych na terenie Azji oraz obszarze Pacyfiku.
Geneza ataku
Podczas I wojny światowej Stany Zjednoczone ostatecznie podjęły decyzję o rozbudowie bazy Pearl Harbor, tak by stała się jedną z głównych baz amerykańskiej floty, porównywalną wielkością i infrastrukturą do baz na zachodnim wybrzeżu kontynentalnych Stanów Zjednoczonych. Do 1934 r. wydano 47 mln dolarów na budowę bazy, która stała się zdolna do pomieszczenia całej Floty Pacyfiku z wyjątkiem największych lotniskowców (typu Lexington), dla których wejście do zatoki było jeszcze za płytkie (wejście pogłębiono w następnych latach). Ciężkie okręty floty często odwiedzały Pearl Harbor podczas ćwiczeń, lecz nadal były bazowane na zachodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych w San Diego (gdzie wcześniej ich część stacjonowała).
Wraz z pojawieniem się na horyzoncie wojny, amerykańskie wydatki na budowę bazy gwałtownie wzrosły, sięgając 100 mln dolarów do 1940 r. W maju 1940 r. Stany Zjednoczone podjęły decyzję o przebazowaniu głównych sił floty do Pearl Harbor, m.in. w celu wywarcia presji na Japonię oraz w obawie przed możliwym wycofaniem floty brytyjskiej z Dalekiego Wschodu[7]. Ponadto zamierzano wzmocnić tym posunięciem obronę zależnych w tym czasie od USA Filipin.
Wielu wysokich rangą oficerów floty amerykańskiej uważało ten ruch za zbyt ryzykowny, obawiając się, że wysunięta baza w Pearl Harbor jest zbyt podatna na niespodziewany atak ze strony Japonii, która w dążeniu do rozwoju przemysłowego i gospodarczego, poszukiwała źródeł surowców drogą podbojów. Takie same potrzeby materiałowe miała armia i flota cesarska. Baza w Pearl Harbor widziana była więc jako zagrożenie dla dalszej ekspansji, mogła też stanowić punkt wyjścia dla spodziewanego przez Japończyków amerykańskiego kontrataku po przygotowywanej japońskiej inwazji na Holenderskie Indie Wschodnie i Singapur[7]. U podłoża japońskiego ataku leżało też przekonanie japońskich najwyższych władz cywilnych i wojskowych, że w związku z japońską ekspansją w Azji południowo-wschodniej wojna ze Stanami Zjednoczonymi jest nieunikniona. Dowodzący japońską flotą adm. Isoroku Yamamoto uważał, że z racji różnicy potencjałów, Japonia nie jest w stanie wygrać takiej wojny. Rząd Japonii pod kierownictwem premiera Hideki Tōjō oraz najwyższe dowództwo Armii zamierzało jednak wypowiedzieć wojnę Stanom Zjednoczonym, przekonane że bez tego nie będzie możliwa realizacja japońskich planów na Zachodnim Pacyfiku. Adm. Yamamoto został więc zmuszony do opracowania planu wojny przeciw USA, w nadziei na zajęcie Hawajów, odrzucenie floty amerykańskiej aż na zachodnie wybrzeże Stanów Zjednoczonych, i zmuszenie w ten sposób USA do zawarcia pokoju na warunkach podyktowanych przez Japonię. Admirał Yamamoto jedyną szansę realizacji tego planu polityczno-wojskowego, upatrywał w wyeliminowaniu jednym uderzeniem lotniczym amerykańskiej Floty Pacyfiku.
Przygotowania do ataku
Japoński plan wojny ze Stanami Zjednoczonymi z lat 30. XX wieku zakładał oczekiwanie na nadejście floty amerykańskiej, co ostatecznie miało doprowadzić do wielkiej i zwycięskiej bitwy z nadszarpniętą wcześniej flotą amerykańską[8] (podobnie udało się rozstrzygnąć wojnę z Rosją, w bitwie pod Cuszimą w 1905 roku). Jednakże wywiadowi japońskiemu udało się zdobyć amerykańskie plany dotyczące wojny z Japonią. Ów plan noszący kryptonim Rainbow Five („Tęcza 5”) zakładał zajęcie przez Amerykanów Wysp Marshalla, z których mogliby oni przejąć kontrolę nad Karolinami oraz Marianami[8]. Z wielu względów, plan ten według japońskiego dowództwa oddalał w czasie decydującą bitwę na wodach Japonii, co doprowadziło do zrodzenia pomysłu, w którym owa decydująca wygrana batalia powinna się rozegrać na początku wojny w bazie przeciwnika[9].
Plan ataku na Pearl Harbor zrodził się w głowie dowódcy Połączonej Floty admirała Isoroku Yamamoto wiosną 1940 roku[10]. U podstaw tego planu miał leżeć atak z 8 lutego 1904 roku, kiedy to bez wypowiedzenia wojny japońska eskadra zaatakowała niespodziewanie część rosyjskiej floty zakotwiczonej w Port Artur (w wyniku ataku ciężko uszkodzono pancerniki „Cesariewicz” i „Retwizan” oraz krążownik „Pałłada”)[10]. Całkowitego jednak przekonania do ataku na amerykańską bazę na Hawajach Yamamoto uzyskał po ataku na Tarent, kiedy to brytyjskie samoloty torpedowe zaatakowały bazę włoskiej marynarki wojennej w płytkich wodach portu Tarent[11]. Dla Yamamoto to właśnie atak torpedowy był kluczem do sukcesu. Dotychczasowe próby w tak płytkich wodach kończyły się niepowodzeniem (torpedy grzęzły w dnie lub zmieniały całkowicie kurs), tym samym sukces Brytyjczyków, którzy zastosowali drewniane stabilizatory zanurzenia torped, miał przekonać ostatecznie Yamamoto[12]. W grudniu 1940 Yamamoto przedstawił koncepcję ataku swojemu szefowi sztabu, a następnie zlecił mu wyszukanie osoby, która opracuje szczegółowy plan ataku[13]. Wybór padł na admirała Takijuro Ohnishi, który rozpoczął przygotowania dokładnego planu ataku na Pearl Harbor[13].
W kwietniu 1941 roku Ohnishi przedstawił ogólny plan ataku, w którym zrodziły się dwa istotne problemy[14]. Pierwszym z nich był problem zrzucania torped zwykłą metodą w płytkich wodach portu Pearl Harbor, drugi natomiast leżał u podstaw całej operacji i polegał na zachowaniu elementu zaskoczenia przy flocie składającej się z kilkudziesięciu okrętów[14]. Dodatkowo japoński wywiad poinformował, że amerykańskie pancerniki cumują w Pearl Harbor parami, co oznaczało że część z nich jest nieosiągalna dla torped[15]. Japończycy podjęli działania w celu usunięcia przeszkód przed atakiem. Doświadczeni piloci rozpoczęli ćwiczenia w zatoce Kagoshima na wyspie Kiusiu zrzucania torped z możliwie jak najmniejszej wysokości[15]. Ponadto Japończycy zamówili torpedy typu brytyjskiego, które były mniejsze od torped japońskich (zawierały jednocześnie mniej materiału wybuchowego). Na torpedach zamontowano dodatkowo drewniane stabilizatory, dzięki czemu po zrzuceniu żadna z nich nie grzęzła w dnie[15]. Drugim głównym problemem do rozwiązania było utrzymanie w tajemnicy marszu kilkudziesięciu okrętów przez Ocean Spokojny[15]. Dowództwo po długiej analizie zdecydowało, że flota popłynie w stronę Hawajów północną częścią Pacyfiku, która była rzadko uczęszczana z uwagi na panujące warunki pogodowe, ryzyko złego stanu morza uniemożliwiającego start samolotów uznano za konieczne[15]. Problem nieosiągalności przez torpedy części pancerników postanowiono rozwiązać poprzez przeróbkę pocisków morskich o kalibrze 406 mm na bomby o masie około jednej tony[15].
13 września 1941 roku zakończono opracowywanie planu, kilka tygodni później (5 października 1941) na lotniskowcu „Akagi” odbyła się odprawa pilotów wybranych do przeprowadzenia ataku[16].
Siły przeciwników
Japoński zespół uderzeniowy stanowiły 33 jednostki, w tym sześć lotniskowców: „Akagi”, „Kaga”, „Hiryū”, „Sōryū”, „Zuikaku” i „Shōkaku”. Na pokładach stacjonowało 380 samolotów w tym 143 torpedowe, 129 bombowców nurkujących oraz 108 myśliwców. Osłonę stanowił 3. Dywizjon Okrętów Liniowych, składający się z 2 pancerników i 8. Dywizjon Krążowników złożony z 2 ciężkich krążowników i jednego lekkiego. Ponadto wsparcia udzielało 9 niszczycieli i 8 okrętów podwodnych (3 oceaniczne jednostki strzegły podejścia do bazy USA, a 5 miniaturowych typu Ko-hyoteki płynęło do serca tejże bazy). Zaopatrywaniem zespołu uderzeniowego zajęło się 8 zbiornikowców i statków zaopatrzenia.
Wśród sił amerykańskich w Pearl Harbor znajdowało się 8 pancerników, 2 ciężkie i 6 lekkich krążowników, 29 niszczycieli, 5 okrętów podwodnych, 20 okrętów pozostałych klas (stawiacze min, trałowce) oraz 24 jednostki pomocnicze. Na lotniskach osłonę powietrzną zapewniało zaś 387 samolotów wspieranych przez baterie przeciwlotnicze. Z kolei główny cel ataku – oba lotniskowce wyszły w ocean nieco wcześniej.
Nalot
7 grudnia 1941 r. rozpoczął się japoński nalot na bazę Pearl Harbor, rozpoczynając tym samym wojnę na Pacyfiku. Na dzień ataku została wybrana niedziela, aby opóźnić reakcję. Rozkaz przygotowania się do ataku (Tenkai!) nadał o 7:40 komandor porucznik lotnictwa Mitsuo Fuchida. Hasło wzywające do właściwego ataku brzmiało To! To! To!, nadane o 7:49. Najbardziej znane z trzech haseł, Tora! Tora! Tora!, oznaczało, że wróg został zupełnie zaskoczony. Nadano je o 7:53. Niecałe trzy minuty później z pancernika USS „Oklahoma” zestrzelono japoński samolot torpedowy, który rozbił się przy hangarach na lotnisku[17].
Śmiały atak poprowadzili japońscy admirałowie Isoroku Yamamoto i Chūichi Nagumo. Tymczasem w porcie nie było dwóch amerykańskich lotniskowców bazujących w Pearl Harbor, czyli najbardziej wartościowych (ze względu na późniejszy przebieg działań wojennych) okrętów floty i głównych celów dla Japończyków. USS „Lexington” wypłynął z portu 5 grudnia z zadaniem dostarczenia grupy samolotów na wyspę Midway, a USS „Enterprise” wypłynął 28 listopada z podobnym zadaniem dostarczenia grupy samolotów na wyspę Wake[17].
Po ataku
W ciągu jednego dnia zginęło w amerykańskiej bazie wojskowej 2335 żołnierzy i marynarzy oraz 68 cywilów. Rany odniosło odpowiednio 1143 i 35 osób. Jednak tego zdarzenia podobno można było uniknąć – w nocy amerykański niszczyciel USS „Ward” dostrzegł jeden z lilipucich japońskich okrętów podwodnych próbujących wślizgnąć się do Pearl Harbor, powiadomił oficera dyżurnego i rozkazano otworzyć ogień. Trafiono kiosk okrętu, po czym ten zatonął. Jednak dowódca niszczyciela pełnił swój pierwszy patrol morski jako kapitan niszczyciela, więc oficer dyżurny zignorował jego ostrzeżenie, myśląc iż zobaczono wieloryba.
Z ośmiu amerykańskich pancerników obecnych w porcie, 5 zostało zatopionych, a pozostałe 3 odniosły lekkie uszkodzenia. Ponadto Amerykanie utracili dwa niszczyciele i jeden stary pancernik USS „Utah” służący jako okręt pomocniczy, a wiele innych mniejszych okrętów odniosło uszkodzenia. Amerykanie stracili również wiele samolotów zniszczonych na lotniskach. Zwycięstwo Japonii kosztowało ją zaledwie 29 samolotów i 5 miniaturowych okrętów podwodnych oraz 65 ludzi.
Jednak amerykańskie straty miały w rzeczywistości dużo mniejsze znaczenie, niż się z początku wydawało. Dalsze działania na Pacyfiku udowodniły, że tradycyjne pancerniki nie są w stanie odgrywać znaczącej roli w wojnie morskiej zdominowanej przez lotnictwo. Tak więc wyeliminowanie około połowy amerykańskich okrętów tego typu nie miało decydującego wpływu na praktyczne możliwości bojowe amerykańskiej floty. Japończycy zdawali sobie z tego sprawę i dlatego za najważniejsze cele uważali amerykańskie lotniskowce, a tych akurat nie było w porcie podczas japońskiego ataku.
Mimo to japoński sukces był dla Amerykanów dużym szokiem i skłonił ich do przejścia do obrony na akwenie Pacyfiku. To pozwoliło Japończykom na przeprowadzenie udanej serii śmiałych ataków i stworzenie rozległej pozycji obronnej przez opanowanie szeregu wysp na wielkim łuku od Aleutów po Birmę, a także zniszczenie sił amerykańskich na Filipinach. Pasmo japońskich zwycięstw na Pacyfiku ciągnęło się przez następne pół roku, aż do ich klęski w bitwie pod Midway.
Atak Japończyków był bezprecedensowy, bowiem nie wypowiedzieli oni wcześniej wojny Amerykanom. W okresie bezpośrednio poprzedzającym japoński atak, obserwowano jednak symptomy zbliżającego się ataku, były one jednak błędnie interpretowane, nierozpoznane lub ignorowane. Dowództwo amerykańskiej Floty Pacyfiku, zdając sobie sprawę z nieuchronności wojny z Japonią, spodziewało się raczej cesarskiego ataku na Filipiny. Starało się wobec tego wzmocnić obronę Filipin, a w dalszej kolejności Wysp Midway.
Z pięciu zatopionych amerykańskich pancerników tylko dwa, USS „Arizona” i USS „Oklahoma”, zostały stracone bezpowrotnie. Pozostałe trzy, USS „California”, USS „Nevada” i USS „West Virginia”, zostały podniesione z dna w pierwszej połowie 1942 r., a następnie naprawione lub przebudowane i przywrócone do czynnej służby. „Oklahoma” został podniesiony i wprowadzony do suchego doku, ale wyremontowanie okrętu uznano za nieopłacalne. Do dziś na dnie na małej głębokości leży wrak pancernika „Arizona”, zniszczonego przez eksplozję wewnętrzną, która zabiła 1117 marynarzy, powodując blisko połowę amerykańskich strat podczas ataku. W 1962 r. wrak przekształcono w pomnik przez skonstruowanie bezpośrednio na nim specjalnej budowli.
Podczas ataku infrastruktura bazy w Pearl Harbor odniosła tylko nieznaczne szkody. Japończycy nie zniszczyli również ogromnych i łatwo widocznych zbiorników z olejem napędowym, niezbędnych do dalszych działań floty (zgromadzonych było 4,5 mln baryłek ropy). Stało się tak dlatego, iż atak na infrastrukturę i zapasy paliwa miał być przeprowadzony w III fazie ataku. Do tego jednak nie doszło, gdyż ostrożny admirał Nagumo stwierdził, że główny cel – neutralizacja amerykańskiej Floty Pacyfiku – został osiągnięty. Okazało się to potem fatalnym błędem, bo efekty III fazy ataku mogłyby wyłączyć z użycia port w Pearl Harbor na bardzo długi czas. Baza odegrała kluczową rolę w walkach na Pacyfiku, korzystając z doskonałego położenia, stosunkowo bliskiego do rejonów, gdzie odbywały się walki. Po ataku pierwszego dnia wojny Japończycy nie podjęli już jakichkolwiek prób ponownego ataku na bazę, choć kilkakrotnie ich samoloty próbowały wykonać nad nią loty rozpoznawcze.
Dzień po ataku prezydent Franklin Delano Roosevelt wygłosił orędzie do narodu amerykańskiego o treści:
Wczoraj, 7 grudnia 1941 roku – w dniu hańby – Stany Zjednoczone Ameryki zostały w niesprowokowanym i tchórzliwym ataku z premedytacją zaatakowane przez morskie i lotnicze siły Cesarstwa Japonii. Z żalem zawiadamiam was, że wielu Amerykanów straciło życie. Wobec tego zwracam się do Kongresu, aby ogłosił stan wojny pomiędzy Stanami Zjednoczonymi, a Japonią.
Kongres 8 grudnia podjął żądaną uchwałę. W odpowiedzi, 11 grudnia sojusznicy Japonii, III Rzesza i Królestwo Włoch, wypowiedziały wojnę Stanom Zjednoczonym[18]. Tego samego dnia stan wojny z oboma tymi krajami ogłosił Kongres USA[19][a].
Nie ustalono kto był pierwszą ofiarą japońskiego nalotu na Pearl Harbor, jednakże pierwsza depesza wysłana do USA z informacją o zabitym w wyniku tego ataku żołnierzu amerykańskim, dotyczyła Roberta Niedźwiedzkiego – Amerykanina polskiego pochodzenia. Niektóre źródła podają, że w ten sposób stał się on pierwszym oficjalnie zarejestrowanym żołnierzem amerykańskim poległym w czasie II wojny światowej (oraz że pierwszym poległym w I wojnie światowej Amerykaninem był również żołnierz polskiego pochodzenia)[22]. Inne źródła jako pierwszego Amerykanina poległego w czasie konfliktu podają Roberta M. Loseya, który zginął w Norwegii w kwietniu 1940, a więc ponad półtora roku przed japońskim atakiem[23][24]. Co do pierwszego Amerykanina poległego w czasie I wojny światowej nie ma zgodności, jednak żadna z domniemanych osób nie jest polskiego pochodzenia[25][26][27][28]
Następnego dnia po ataku na Pearl Harbor – 8 grudnia 1941 – samoloty japońskie przeprowadziły intensywne i wielokrotne naloty na Dalekie Wyspy Mniejsze Stanów Zjednoczonych – Howland, Baker, Jarvis oraz wyspy z atolu Feniks, wspierane ostrzałem artyleryjskim z okrętów podwodnych. W ich wyniku zginęło dwóch kolonistów na wyspie Howland. Stany Zjednoczone wycofały kolonistów i personel wojskowy z tych wysp, a atak Japończyków na wyspy został utajniony (nie był nawet raportowany do Waszyngtonu)[29].
Straty amerykańskie
Nazwa okrętu | Klasa | Rodzaj trafień | Uszkodzenia | Zabici | Status |
---|---|---|---|---|---|
USS „Arizona” | pancernik | 7 bomb (w tym 4 bezpośrednie trafienia) | zatopiony | 1177 | całkowite zniszczenie |
USS „California” | pancernik | 2 bomby, 2 torpedy | zatopiony | 100 | przywrócony do służby w styczniu 1944 |
USS „Cassin” | niszczyciel | 1 bomba | spalony | brak | przywrócony do służby w lutym 1944 |
USS „Curtiss” | tender wodnosamolotów | 1 bomba, zderzenie z 1 samolotem wroga | częściowe zniszczenie pokładów, uszkodzony dźwig | 19 | przywrócony do służby w lutym 1942 |
USS „Downes” | niszczyciel | brak | spalony | brak | przywrócony do służby w listopadzie 1943 |
USS „Helena” | lekki krążownik | 1 torpeda | częściowe zalanie | 20 | przywrócony do służby w styczniu 1942 |
USS „Honolulu” | lekki krążownik | brak bezpośrednich, 1 wybuch w bezpośredniej bliskości | niewielkie uszkodzenia kadłuba | brak | pozostał w służbie po naprawach |
USS „Maryland” | pancernik | 2 bomby | lekkie uszkodzenia | 4 | przywrócony do służby w lutym 1942 |
USS „Nevada” | pancernik | 16 bomb (w tym 6 bezpośrednich trafień), 2 torpedy | stosunkowo niewielkie, osadzony na mieliźnie | 60 | przywrócony do służby w październiku 1942 |
USS „Oglala” | stawiacz min | 1 torpeda, 1 bomba w pobliżu | zatopiony | brak | przywrócony do służby w lutym 1944 |
USS „Oklahoma” | pancernik | 10 torped (w tym 9 bezpośrednich trafień) | zatopiony | 429 | podniesiony z dna w listopadzie 1943; sprzedany na złom, zatonął |
USS „Pennsylvania” | pancernik | 1 bomba | niewielkie uszkodzenia | 15 zabitych (i 14 zaginionych) | przywrócony do służby w kwietniu 1942 |
USS „Raleigh” | lekki krążownik | 1 torpeda | lekkie uszkodzenia | brak | przywrócony do służby w lutym 1942 |
USS „Shaw” | niszczyciel | 3 bomby | częściowe zatopienie, zniszczenie przedniego magazynu | brak | przywrócony do służby latem 1942 |
USS „Tennessee” | pancernik | 2 bomby | lekkie uszkodzenia | brak | przywrócony do służby w lutym 1942 |
USS „Utah” | pancernik | 1 torpeda | częściowo zatopiony | 58 | wycofany ze służby – pozostaje w częściowym zanurzeniu do dziś |
USS „Vestal” | okręt naprawczy | 2 bomby; ogień z „Arizony” | nadpalenia, częściowe zalanie, osadzony na mieliźnie | brak | przywrócony do służby w sierpniu 1942 |
USS „West Virginia” | pancernik | 2 bomby, 7 torped | zatopiony | 106 | przywrócony do służby w lipcu 1944 |
Zobacz też
Uwagi
- ↑ Także 11 grudnia prezydent Władysław Raczkiewicz ogłosił stan wojny RP z Japonią[20]. Polsko-japoński układ pokojowy zawarto w Nowym Jorku 8 lutego 1957[21], 6 lat po zawarciu pokoju Japonii z USA w San Francisco 8 września 1951.
Przypisy
- ↑ Ships and District Craft Present at Pearl Harbor, 0800 7 December 1941. history.navy.mil. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-09)]. (ang.).
- ↑ CinCP report of damage to ships in Pearl Harbor (ang.).
- ↑ Bill McWilliams: Sunday in Hell. Pearl Harbor Minute by Minute. ISBN 978-1-61756-412-3.
- ↑ The Pearl Harbor Attack. [dostęp 2008-08-01]. (ang.).
- ↑ Damage to United States Naval Forces and Installations as a Result of the Attack. [dostęp 2008-08-01]. (ang.).
- ↑ Martin Gilbert: Second World War. ISBN 978-0006372530.
- ↑ a b Oil Strategy and World War II. Penn State University. [dostęp 2016-12-16]. (ang.).
- ↑ a b Flisowski ↓, s. 79.
- ↑ Flisowski ↓, s. 79–80.
- ↑ a b Flisowski ↓, s. 80.
- ↑ Flisowski ↓, s. 80–81.
- ↑ Flisowski ↓, s. 81.
- ↑ a b Flisowski ↓, s. 82.
- ↑ a b Flisowski ↓, s. 83.
- ↑ a b c d e f Flisowski ↓, s. 84.
- ↑ Flisowski ↓, s. 85.
- ↑ a b Zbigniew Flisowski: Burza nad Pacyfikiem Tom 1. Wydawnictwo Poznańskie, 1986. ISBN 83-210-0412-1.
- ↑ German Declaration of War with the United States - December 11, 1941, Italian Declaration of War on United States - December 11, 1941
- ↑ Declarations of a State of War with Japan, Germany, and Italy.
- ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 grudnia 1941 r. o stanie wojny z Japonią (Dz.U. 1941 nr 8, cz. II, s. 62)
- ↑ Układ o przywróceniu normalnych stosunków między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Japonią (Dz.U. z 1957 r. nr 49, poz. 233).
- ↑ Rzeczpospolita Walcząca styczeń-grudzień 1941. Kalendarium. Warszawa: Wyd. Sejmowe, 2002, s. 403.
- ↑ The First American Official Killed in This War. [dostęp 2019-01-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-13)].
- ↑ Pierwszy Amerykanin, który zginął na froncie II wojny światowej - ciekawostki II wojny światowej, www.sww.w.szu.pl [dostęp 2019-01-13] .
- ↑ Victor S. Chapman, ralph.smith.angelfire.com [dostęp 2019-01-13] .
- ↑ History com Editors , First American citizen killed during WWI, HISTORY [dostęp 2019-01-13] (ang.).
- ↑ The Next Page: Finding Private Enright, Pittsburgh Post-Gazette [dostęp 2019-01-13] (ang.).
- ↑ The Next Page: Finding Private Enright, old.post-gazette.com [dostęp 2019-01-13] .
- ↑ A Story of the Hui Panalā‘au of the Equatorial Pacific Islands. U.S. Fish & Wildlife Service. [dostęp 2015-11-11].
Bibliografia
- Zbigniew Flisowski: Burza nad Pacyfikiem Tom 1. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1986. ISBN 83-210-0412-1.
- Pearl Harbor; December 7, 1941. „Time”, grudzień 2016. Time Inc. Books. ISSN 0040-781X. (ang.).
Dalsza literatura
- Andrzej Jaskuła: Pearl Harbor 7 grudnia 1941. „Morza, Statki i Okręty” 6/2001. s. 41. ISSN 1426-529X.
- Krzysztof Zalewski: Pogrom pancerników. Pearl Harbor 1941 r.. „Morza, Statki i Okręty” nr specjalny 1/2008. s. 7. ISSN 1426-529X.
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
US Flag with 48 stars. In use for 47 years from July 4, 1912, to July 3, 1959.
Variant version of a flag of Japan, used between January 27, 1870 and August 13, 1999 (aspect ratio 7:10).
A Japanese Navy Type 99 carrier bomber (Aichi D3A1 "Val") in action during the attack on Pearl Harbor, Hawaii (USA).
The U.S. Navy battleship USS California (BB-44) slowly sinking alongside Ford Island, Pearl Harbor, Hawaii (USA), as a result of bomb and torpedo damage, 7 December 1941. The destroyer USS Shaw (DD-373) is burning in the floating dry dock YFD-2 in the left distance. The battleship USS Nevada (BB-36) is beached in the left-center distance.
The USS Arizona (BB-39) burning after the Japanese attack on Pearl Harbor, 7 December 1941. USS Arizona sunk at en:Pearl Harbor. The ship is resting on the harbor bottom. The supporting structure of the forward tripod mast has collapsed after the forward magazine exploded.
Photograph taken from a Japanese plane during the torpedo attack on ships moored on both sides of Ford Island shortly after the beginning of the Pearl Harbor attack. View looks about east, with the supply depot, submarine base and fuel tank farm in the right center distance.
A torpedo has just hit USS West Virginia on the far side of Ford Island (center). Other battleships moored nearby are (from left): Nevada, Arizona, Tennessee (inboard of West Virginia), Oklahoma (torpedoed and listing) alongside Maryland, and California.
On the near side of Ford Island, to the left, are light cruisers Detroit and Raleigh, target and training ship Utah and seaplane tender Tangier. Raleigh and Utah have been torpedoed, and Utah is listing sharply to port.
Japanese planes are visible in the right center (over Ford Island) and over the Navy Yard at right. U.S. Navy planes on the seaplane ramp are on fire.
One of the seven Vought SB2U-3 Vindicators of U.S. squadron VMSB-231 destroyed on the field at Ewa during the attack on Pearl Harbor, Oahu, Hawaii (USA), on 7 December 1941. All of VMSB-231's spares (the squadron was embarked in the USS Lexington (CV-2), en route to Midway, at the time) were thus destroyed. In the background is one of VMSB-232's Douglas SBDs.
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Abstract crossed rifles symbol on sunburst
A burned U.S. Army Air Forces Boeing B-17C Flying Fortress (s/n 40-2074) rests near Hangar 5, Hickam Field, Oahu, Hawaii (USA), on 7 December 1941. It was flown to Hickam by Captain Raymond T. Swenson from California and arrived during the attack. On its final approach, the aircraft’s magnesium flare box was hit by Japanese strafing and ignited. The burning plane separated upon landing. The crew survived the crash, but a flight surgeon was killed by strafing as he ran from the burning wreck.
Autor: Uwe Dedering, Licencja: CC BY-SA 3.0
Relief location map of Pacific_Ocean.
- Projection: Lambert azimuthal equal-area projection.
- Area of interest:
- N: 60.0° N
- S: −80.0° N
- W: −260.0° E
- E: −70.0° E
- Projection center:
- NS: −10.0° N
- WE: −165.0° E
- GMT projection: -JA-165.0/-10.0/180/19.998266666666666c
- GMT region: -R-320.2519138145009/-12.459450078533589/-5.473602099069988/26.40516525873812r
- GMT region for grdcut: -R-325.0/-90.0/-5.0/74.0r
- Relief: SRTM30plus.
- Made with Natural Earth. Free vector and raster map data @ naturalearthdata.com.
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Hawaii, USA