Kure (atol)

Kure
Hōlanikū
Ilustracja
Zdjęcie satelitarne
Państwo

 Stany Zjednoczone

Stan

 Hawaje

Akwen

Ocean Spokojny

Archipelag

Północno-Zachodnie Wyspy Hawajskie

Powierzchnia

0,81[1] km²

Najwyższy punkt

6,1[1] m n.p.m.

Populacja 
• liczba ludności


0

Położenie na mapie Oceanu Spokojnego
Mapa konturowa Oceanu Spokojnego, u góry znajduje się punkt z opisem „Kure”
Ziemia28°25′N 178°20′W/28,416667 -178,333333
Mapa wyspy

Kure (haw. Hōlanikū, także Mokupāpapa) – atol leżący w archipelagu Hawajów, w grupie Północno-Zachodnich Wysp Hawajskich. Administracyjnie należy do stanu Hawaje w Stanach Zjednoczonych. Jest bezludny.

Geografia

Namioty wolontariuszy i albatrosy na Green Island w 2001 roku

Kure to najdalej na północ wysunięta wyspa archipelagu Hawajów, a zarazem najdalej na północ wysunięty atol na Ziemi, oddalony o 55 mi (89 km) na zachodni północny zachód od Midway[2][3]. Jest to owalny atol, składający się z pierścienia rafy koralowej o średnicy 9,6 km otaczającej lagunę[3][1]. Pierścień jest otwarty od południowego zachodu, ale tylko małe jednostki mogą wpłynąć do laguny[4]. Jedyną stałą wyspą w obrębie atolu jest Green Island (ang. „zielona wyspa”) o długości około mili (~1,6 km), położona w południowo-wschodniej części atolu; mniejsza Sand Island jest piaszczystą wysepką o zmiennym kształcie[3][4]. Wysepki razem mają powierzchnię 0,81 km², otaczające je rafy mają 324 km² powierzchni[1]. Green Island ma kształt półksiężyca, otacza ją pierścień wydm sięgających 6 m wysokości na północnym wschodzie i 3 m po stronie południowej i wschodniej; w jej wnętrzu znajduje się zagłębienie[4].

Mapa batymetryczna. Wzniesienia rozciągają w ukośnej linii, najwyższe na dole po prawej.
Grzbiet Hawajski: mapa ukształtowania dna morskiego

Kure znajduje się w pobliżu tzw. punktu Darwina, w którym wzrost koralowców staje się zbyt wolny, aby równoważyć subsydencję[2][5]. Koralowy atol narósł na szczycie dawnego wulkanu tarczowego, który wygasł i uległ erozji. Datowanie metodą potasowo-argonową pozwoliło stwierdzić, że wulkan był aktywny 29,8 miliona lat temu (oligocen)[1]. W dalszej przyszłości na skutek ruchu płyty pacyficznej Kure przekroczy punkt Darwina, wzrost koralowców nie będzie w stanie zrównoważyć subsydencji i wyspa zapadnie się pod wody Pacyfiku, dołączając do starszych gór podwodnych Grzbietu Hawajskiego[3].

Atol Kure jest objęty ochroną prawną jako część Papahānaumokuākea Marine National Monument[3].

Klimat

Klimat archipelagu Hawajów przez cały rok jest łagodny, o małej zmienności. Przeważają wiatry z północnego wschodu. Latem dominujący wpływ wywiera na niego wyż północnego Oceanu Spokojnego; zimą, szczególnie od listopada do stycznia, niż aleucki przemieszcza się na południe i może stać się dominujący w tym regionie. Temperatury powietrza na Kure zmieniają się w ciągu roku w zakresie 11–33 °C. Maksymalna miesięczna średnia temperatura powierzchni oceanu w okresie 1986–2006 to 27 °C w sierpniu i wrześniu, minimalna w lutym to 19 °C. Najsilniejszy huragan zarejestrowany w tym regionie to huragan Patsy z 1959 roku, który przechodząc między Midway a Kure osiągał prędkość wiatru ponad 115 mi/h (185,07 km/h)[6].

Historia

Nie ma archeologicznych świadectw bytności ludzi na Kure, ale w tradycji ustnej zachowały się opowieści świadczące, że rdzenni Hawajczycy wiedzieli o istnieniu Północno-Zachodnich Wysp Hawajskich. Kulturowo były one uznawane za krainy przodków, nieprzeznaczone dla żyjących. Badacze kultury hawajskiej powiązali atol Kure z nazwą Hōlanikū, oznaczającą „przynoszący niebo”; może to być symboliczne wyrażenie tego, że dalej na zachód nie ma już lądów i niebo łączy się z otwartym oceanem. Pojawia się ona w mitach i pieśniach, jako siedziba bóstw takich jak Kāne, Kanaloa, Nāmaka-o-kaha‘i i Wali-nuʻu, bądź jako cel podróży Kau-mau-i-luna-Hōlanikū – wyspa położona na zachód od Kuaihelani (Midway). Występuje ona w mitycznej genealogii wysp: Hōlani była żoną Ka-pua-ulu-lana, byli to mityczni przodkowie Hawajczyków, 12 pokoleń przed czasami Papa i Wākea. Oznacza też symboliczną konchę, która przynosi wyspom hawajskim deszcz z północnego zachodu[7].

Przed 1827 rokiem atol był kilkukrotnie odwiedzany przez europejskich żeglarzy, którzy za każdym razem nadawali mu nową nazwę[3]; dopiero w 1835 roku rosyjski żeglarz i kartograf Adam Johann von Krusenstern uznał, że istniejące raporty odnoszą się do jednej wyspy i nadał jej obecną nazwę Kure[8]. Ma ona upamiętniać rosyjskiego kapitana, uznanego za odkrywcę atolu[9][4], chociaż nie istnieje zachowany opis tego wydarzenia[4]. W XIX wieku różne statki osiadały na rafach Kure: w 1837 roku brytyjski statek wielorybniczy „Gledstanes”, w 1842 amerykański statek wielorybniczy „Parker”, w 1870 amerykański slup wojenny USS „Saginaw” i w 1886 brytyjski żaglowiec „Dunnotar Castle”[4][8]. Marynarze bywali uwięzieni tu nawet 9 miesięcy, żywiąc się mniszkami hawajskimi, żółwiami i ptakami morskimi[3]. Jedną z nowszych nazw tej wyspy, używaną jeszcze w XX wieku była Ocean Island[4].

Green Island w 1971 roku ze stacją systemu LORAN

20 września 1886 roku James H. Boyd ze statku „Waialeale” przyłączył wyspę do Królestwa Hawajów w imieniu króla Kalākaua. Wyspa otrzymała wówczas hawajską nazwę Mokupāpapa („płaska wyspa”)[4][10]. Zbudowano na niej schronienie z zapasami dla rozbitków, które jednak przetrwało bardzo krótko[4]. W 1894 roku wyspa została wydzierżawiona firmie North Pacific Phosphate and Fertilizer Company w celu wydobycia guana, ale działania nie zostały podjęte[4][3]. 7 lipca 1898 Hawaje (w tym Kure) stały się terytorium Stanów Zjednoczonych[4]. W 1909 roku prezydent Theodore Roosevelt objął Kure ochroną w ramach Hawaiian Islands Bird Reservation, zarządzane przez Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych[4][3][8]. W 1923 odbyła się ekspedycja USS „Tanager”, która jako pierwsza systematycznie badała zasoby naturalne Północno-Zachodnich Wysp Hawajskich[8].

W 1936 roku prezydent Franklin Delano Roosevelt oddał atol pod zarząd United States Navy. W czasie II wojny światowej podczas bitwy pod Midway atol próbowali zająć Japończycy. Jeden z bombowców z lotniskowca Hiryū został strącony w pobliżu wyspy; jego załoga przeżyła, ale popełniła samobójstwo, żeby nie dostać się do niewoli[11]. W 1952 roku prezydent Harry Truman przywrócił Kure do Terytorium Hawajów[8]. Od 1961 roku na wyspie działała stacja systemu LORAN zarządzana przez United States Coast Guard, obsługiwana przez 24 osoby i dysponująca lądowiskiem; została zlikwidowana w 1992 roku[4][8]. W 2006 roku prezydent George W. Bush ustanowił Północno-Zachodnie Wyspy Hawajskie pomnikiem narodowym, a w 2010 roku znalazły się one na liście światowego dziedzictwa UNESCO[8].

Przyroda

Endemiczne ryby rafowe w pobliżu Kure
Mniszka hawajska na plaży Green Island

Wody otaczające Kure są względnie chłodne, ale żyją w nich różnorodne koralowce (udokumentowano 28 gatunków korali madreporowych), szkarłupnie, skorupiaki i mięczaki[3]. 56% gatunków ryb to gatunki endemiczne dla Hawajów[1]. W lagunie i wodach przybrzeżnych spotyka się ostrobokowate, rekiny, barwenowate, skubaczowate, występuje tu także murena smocza, Genicanthus personatus, Oplegnathidae i rzadki Hyporthodus quernus[3]. Mieszkańcami laguny, przebywającymi tu w trakcie dnia, są także delfinki długoszczękie[1]. Wyspa jest istotnym miejscem wypoczynku i rozrodu mniszki hawajskiej; tutejsza subpopulacja zmalała w latach 60. XX w. w związku z działaniem stacji LORAN, ale po jej zamknięciu ponownie wzrasta i obecnie (2020) liczy 100–125 zwierząt[3].

Green Island porasta 13 gatunków roślin naczyniowych; pierwotnie porastał ją gąszcz krzewów z rodzaju scewola[4]. Na wyspie gnieżdżą się 22 gatunki ptaków morskich, w tym 40 tysięcy albatrosów ciemnolicych i 15 tysięcy albatrosów czarnonogich[12]. Stwierdzono tu występowanie 35 gatunków owadów[4], z czego 11 to hawajskie endemity, a roztocz Hemicheyletia granula jest znany tylko z Kure[1]. Co najmniej od 1870 roku na wyspie występowały szczury polinezyjskie, które mogły zostać tu zawleczone jeszcze przed dotarciem Europejczyków, przez rdzennych Hawajczyków. Oprócz roślin zjadały one jaja i pisklęta lokalnych ptaków, w latach niedoboru atakując także dorosłe; ich drapieżnictwo ograniczało sukces lęgowy[13]. Gryzonie wytępiono w latach 1993–1994[8]. Od 2007 do 2014 roku prowadzono program odtworzenia pierwotnego środowiska wyspy, w tym zbiorników słodkiej wody. W 2014 roku na Kure sprowadzono z Midway krytycznie zagrożone krzyżówki białookie[8][14].

Prądy morskie północnego Pacyfiku tworzą wielkoskalowy układ cyrkulacji, który przynosi na plaże i rafy Kure odpady i fragmenty sieci rybackich z Wielkiej Pacyficznej Plamy Śmieci. Stanowią one zagrożenie dla fauny atolu i otaczających wód. Tylko w 2003 roku uprzątnięto 1200 kilogramów odpadów[3].

Przypisy

  1. a b c d e f g h Management Plan 2008 ↓, s. 21.
  2. a b Voyage to Kure: The Northwestern Hawaiian Islands, Jean-Michel Cousteau Ocean Adventures, 22 marca 2006 [dostęp 2022-09-01] [zarchiwizowane z adresu 2022-01-20] (ang.).
  3. a b c d e f g h i j k l m Kure Atoll, Papahānaumokuākea Marine National Monument, 30 lipca 2020 [dostęp 2022-09-01] [zarchiwizowane z adresu 2022-08-23] (ang.).
  4. a b c d e f g h i j k l m n o Edwin Horace Bryan, The Northwestern Hawaiian Islands: An Annotated Bibliography, U.S. Fish and Wildlife Service, 1978, s. 30–32 (ang.).
  5. R.W. Grigg, Darwin Point: A Threshold for Atoll Formation, „Coral Reefs”, 1, 1982, s. 29–34, DOI10.1007/BF00286537 [dostęp 2022-09-01] (ang.).
  6. Management Plan 2008 ↓, s. 10–11.
  7. Kekuewa Kikiloi, M. Graves. Rebirth of an archipelago: sustaining a Hawaiian cultural identity for people and homeland. „Hulili: Multidisplinary Research on Hawaiian Well-Being”. 6, s. 73–114, 2010. 
  8. a b c d e f g h i Kure History, Kure Atoll Conservancy, 2020 [dostęp 2022-09-01] (ang.).
  9. Kure, Hawaiian Dictionaries: Place names of Hawaii [dostęp 2022-09-01].
  10. Ua pa‘a na inoa kahiko Ancient Names Remembered, Papahānaumokuākea Marine National Monument (ang.).
  11. Jonathan Parshall, Anthony Tully, Shattered Sword: The Untold Story of the Battle of Midway, Potomac Books, Inc., 2011, ISBN 978-1-59797-309-0 (ang.).
  12. Explore Kure, Kure Atoll Conservancy, 2020 [dostęp 2022-09-01] (ang.).
  13. Paul W. Woodward, The natural history of Kure Atoll, northwestern Hawaiian islands, „Atoll Research Bulletin”, 1972 [dostęp 2022-09-03].
  14. Endangered Laysan Ducks Have a New Home. Papahānaumokuākea Marine National Monument, 2014-09-09. [dostęp 2022-09-01].

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Flag of the United States.svg
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
Dark Green 004040 pog.svg
Autor: One Salient Oversight, Licencja: CC0
modded File:Blue pog.svg
Starr 010520-0025 Scaevola taccada.jpg
(c) Forest & Kim Starr, CC BY 3.0
Scaevola taccada (habitat and monk seal). Location: Kure Atoll, on beach
100% reef-fish Endemism at 90 m off Kure Atoll.jpg
Autor: Richard L. Pyle, Licencja: CC0
This image is a frame from a video taken at a depth of 90 m off Kure Atoll, within the Papahānaumokuākea Marine National Monument in the Northwestern Hawaiian Islands. As far as we can determine, every species in this image is endemic to the Hawaiian Islands.
Kure map lrg.gif
Bathymetric map of Kure Atoll, Northwestern Hawaiian Islands
Pacific Ocean laea relief location map.jpg
Autor: Uwe Dedering, Licencja: CC BY-SA 3.0
Relief location map of Pacific_Ocean.
  • Projection: Lambert azimuthal equal-area projection.
  • Area of interest:
  • N: 60.0° N
  • S: −80.0° N
  • W: −260.0° E
  • E: −70.0° E
  • Projection center:
  • NS: −10.0° N
  • WE: −165.0° E
  • GMT projection: -JA-165.0/-10.0/180/19.998266666666666c
  • GMT region: -R-320.2519138145009/-12.459450078533589/-5.473602099069988/26.40516525873812r
  • GMT region for grdcut: -R-325.0/-90.0/-5.0/74.0r
  • Relief: SRTM30plus.
  • Made with Natural Earth. Free vector and raster map data @ naturalearthdata.com.
KureISS006-E-29046.PNG
Zdjęcie satelitarne atolu Kure w archipelagu Północno-Zachodnich Wysp Hawajskich, z Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (6. ekspedycja)
Starr 010520-0034 Lobularia maritima.jpg
(c) Forest & Kim Starr, CC BY 3.0
Lobularia maritima (habit and black foot albatross chicks). Location: Kure Atoll, NMFS camp
Kure Atoll aerial 1971.JPG
(c) Jigreenberg z angielskiej Wikipedii, CC BY 3.0
The United States Cost Guard LORAN station on Kure Atoll in 1971. Photographer is Joel I. Greenberg.