Atol Pearl i Hermes

Pearl i Hermes

Pearl and Hermes
Manawai

Zdjęcie satelitarne
Państwo	Stany Zjednoczone
Stan	Hawaje
Akwen	Ocean Spokojny
Archipelag	Północno-Zachodnie Wyspy Hawajskie
Powierzchnia	0,38[1] km²
Populacja  • liczba ludności	0
Położenie na mapie Oceanu Spokojnego Pearl i Hermes
27°50′N 175°50′W/27,833333 -175,833333

Pearl i Hermes (ang. Pearl and Hermes Atoll, haw. Manawai, także Holoikauaua) – atol leżący w archipelagu Hawajów, w grupie Północno-Zachodnich Wysp Hawajskich. Administracyjnie należy do stanu Hawaje w Stanach Zjednoczonych. Jest bezludny.

Geografia

(c) Forest & Kim Starr, CC BY 3.0

Pisklęta albatrosa, hawajka grubodzioba i namioty badaczy na Southeast Island w 1999

Pearl i Hermes to atol koralowy, w większości zanurzony, w którym siedem piaszczystych wysepek trwale wznosi się ponad poziom morza^[2]. Mają one łączną powierzchnię 0,38 km², otaczają je rafy koralowe o powierzchni 1214 km²^[1]. Atol ma wydłużony kształt i wymiary 32×19,3 km^[1]. Rafa otaczająca lagunę tworzy ciągłą barierę po wschodniej stronie, od południa znajdują się w niej wyrwy umożliwiające wpłynięcie: główne wejście, dość głębokie dla małych jednostek pływających i przesmyk wystarczający dla łodzi w pobliżu południowo-wschodniej wysepki. Od północnego zachodu koralowe wzniesienia i skrawki rafy są poprzedzielane głębszą wodą. Głębokość laguny przekracza 30 m^[3]. Największą z wysepek jest North Island; na Southeast Island znajduje się zagłębienie terenu, w którym gromadzi się słodka woda deszczowa^[3]. Najmniejsze wysepki stale zmieniają kształt, pojawiają się nad powierzchnią wody i zanikają^[2].

Grzbiet Hawajski: mapa ukształtowania dna morskiego

Koralowy atol narósł na szczycie dawnego wulkanu tarczowego, który wygasł i uległ erozji. Datowanie metodą potasowo-argonową pozwoliło stwierdzić, że wulkan był aktywny 26,8 miliona lat temu (oligocen)^[1].

Atol Pearl i Hermes jest objęty ochroną prawną jako część Papahānaumokuākea Marine National Monument^[2].

Historia

Nie ma archeologicznych świadectw bytności ludzi na Pearl i Hermes, ale w tradycji ustnej zachowały się opowieści świadczące, że rdzenni Hawajczycy wiedzieli o istnieniu Północno-Zachodnich Wysp Hawajskich. Kulturowo były one uznawane za krainy przodków, nieprzeznaczone dla żyjących. Badacze kultury hawajskiej powiązali atol Pearl i Hermes z nazwą Manawai, oznaczającą „wygięty do wewnątrz”, „wklęsły”; człon wai może być nawiązaniem do słowa wai-lua, czyli „duch”. Interpretuje się to jako nawiązanie do procesu introspekcji, w którym odsłania się niezmienna natura ludzkiego ducha. Wyrażenie można też przełożyć dosłownie jako „rozgałęziona woda”. W tej interpretacji odnosi się ono do zmienności wody jako żywiołu^[4]. Późniejsza hawajska nazwa Holoikauaua nawiązuje do żyjących tu fokowatych, mniszek hawajskich; wyrażenie ‘īlioholoikauaua oznacza dosłownie „czworonóg pędzący przez wzburzone morze”^[1][5].

Kotwica „Hermesa”

Europejscy żeglarze odkryli ten atol przypadkowo, na skutek katastrofy, która miała miejsce 26 kwietnia 1822 roku. Dwa angielskie statki wielorybnicze, „Pearl” i „Hermes”, rozbiły się na jego rafach podczas sztormu. Załogi statków wylądowały na jednej z wysepek i po wielu trudach zdołały zbudować z części wraków statek, który ochrzciły „Deliverance” (czyli „ocalenie”); marynarze wydostali się na nim z atolu i dotarli do Honolulu. To właśnie temu zdarzeniu atol zawdzięcza angielską nazwę^[2][3]. Od tamtej pory co najmniej sześć innych jednostek rozbiło się na jego rafach^[2]. W 1854 roku król Kamehameha III przyłączył wyspę do Królestwa Hawajów^[2]. W 1894 atol wydzierżawiono firmie zajmującej się wydobyciem guana, nie było ono jednak intensywne. Od 1909 stał się częścią Hawaiian Islands Bird Reservation. Atol wzbudził większe zainteresowanie w 1927 roku, kiedy odkryto licznie występujące w lagunie perłopławy (Pinctada galtsofii). Powstała firma zajmująca się ich połowem, która postawiła budynki na jednej z wysepek, a nurkowie wydobyli z laguny kilka ton muszli; masa perłowa została użyta do produkcji guzików. Rząd Terytorium Hawajów nie przychylił się do wniosku o wydzierżawienie atolu i w 1929 objął tutejsze perłopławy ochroną. Mimo tego 90 lat później perłopławy nadal były tu rzadkie^[3][2].

Przyroda

Endemiczne ryby rafowe w pobliżu atolu

(c) Forest & Kim Starr, CC BY 3.0

Żółwie morskie i mniszki hawajskie na plaży North Island

Wody atolu Pearl i Hermes są miejscem życia 174 gatunków ryb, z czego aż 62% to gatunki endemiczne dla Hawajów; jest to najwyższy odsetek w archipelagu^[1]. Występują tu m.in. żarłacz galapagoski, żarłacz brunatny, Sargocentron spiniferum, Caranx ignobilis, Priacanthus meeki, pomakantowate (w tym rzadkie w innych częściach archipelagu Genicanthus personatus i Centropyge interrupta), węgorzokształtne, skarusowate^[2]. Żyją tu także różnorodne homarowate, gąbki i koralowce (udokumentowano 33 gatunki korali madreporowych)^[1][2]. W wodach atolu rozmnażają się delfinki długoszczękie. Jest to także miejsce żerowania i rozrodu żółwi morskich i mniszki hawajskiej^[2].

Piaszczyste wysepki atolu są porośnięte przez trawy i rośliny zielne, odporne na zalewanie słoną wodą; występuje tu 13 rodzimych gatunków roślin i 7 introdukowanych^[2]. W 1828 posadzono tu rzewnię, która jednak nie przetrwała^[3]. Na atolu spotykane jest około 160 tysięcy ptaków morskich z 22 gatunków, w tym albatrosy czarnonogie i nawałniki żałobne; jest to jedno z dwóch znanych na Hawajach miejsc gniazdowania rybitwy białoczelnej^[2]. 16 gatunków gniazduje na atolu^[1]. W 1967 z niedalekiej wyspy Laysan została tu sprowadzona hawajka grubodzioba, aby utworzyć drugą populację tego gatunku^[2]. Żyje tu także endemiczny podgatunek pluskwiaka, Nysius fullawayi infuscatus^[1].

Wpływ ludzkiej działalności na atol Pearl i Hermes był mniejszy niż w przypadku innych w archipelagu, ale także tu występują problemy z odpadami przynoszonymi przez prądy morskie oraz wrakami statków. Tylko w 2003 roku z raf usunięto ponad 90 ton odpadów^[2].

Przypisy

Bibliografia

• N.N. AL N.N., O.O. CE O.O., Papahānaumokuākea Marine National Monument Management Plan, 2008 [dostęp 2022-09-05] [zarchiwizowane z adresu 2022-07-31]  (ang.).