August Heinrich Hoffmann von Fallersleben

August Heinrich Hoffmann von Fallersleben
Ilustracja
Hoffmann von Fallersleben
Data i miejsce urodzenia

2 kwietnia 1798
Fallersleben, dzisiejszy Wolfsburg, Dolna Saksonia

Data i miejsce śmierci

19 stycznia 1874
Corvey, Nadrenia Północna-Westfalia

Zawód, zajęcie

językoznawca, germanista

Hoffmann von Fallersleben (właśc. August Heinrich Hoffmann, ur. 2 kwietnia 1798 w Fallersleben, zm. 19 stycznia 1874 w Corvey) – nauczyciel akademicki, germanista (językoznawca), poeta. W 1841 w proteście przeciwko rozbiciu Niemiec napisał późniejszy niemiecki hymn narodowy Pieśń Niemców (Das Lied der Deutschen – „Deutschland, Deutschland über alles”)[1]. Był też twórcą wielu piosenek dla dzieci, np. Ein Männlein steht im Walde.

Życiorys

Był synem kupca, właściciela gospody i burmistrza miasta Fallersleben Heinricha Wilhelma i Dorothei z domu Balthasar. Uczęszczał do szkoły w Fallersleben, Helmstedt i w Brunszwiku (niem. Braunschweig). Od 1816 studiował teologię w Getyndze (niem. Göttingen) i od 1818 germanistykę w Bonn. Jego nauczycielami byli tu m.in. Jacob Grimm i Ernst Moritz Arndt. Ponieważ nosił bardzo popularne nazwisko oraz również popularne imiona, przybrał przydomek od miejscowości, z której pochodził.

Od 1821 pracował jako bibliotekarz w prywatnej bibliotece Georga von Meusebacha w Berlinie, gdzie poznał m.in. Georga Wilhelma Friedricha Hegla. W 1823 został powołany na stanowisko kustosza biblioteki Uniwersytetu Wrocławskiego. Od 1830 był tam profesorem języka i literatury niemieckiej. Aktywny w intelektualnym życiu miasta. W 1827 założył towarzystwo o przekornej nazwie Towarzystwo Bezcelowe (Zwecklose Gesellschaft)[2], a w 1836, istniejące aż do 1896, adresowane do sfer artystycznych, ale gromadzące ludzi ze wszystkich stanów towarzystwo „Laetitia”[3].

Przeciwnik monarchii absolutnej. Za wydane w 1842 „Pieśni niepolityczne” (Die unpolitischen Lieder) uznane w Prusach za niecenzuralne został zwolniony z Uniwersytetu, pozbawiony profesury i prawa do pensji[4]. Nadzorowany przez policję musiał wielokrotnie zmieniać miejsce pobytu i dzięki pomocy przyjaciół zatrzymywał się w różnych miastach i majątkach ziemskich w kilku krajach niemieckich i Holandii. W 1849 został zrehabilitowany i mógł zamieszkać w Nadrenii (niem. Rheinland). W tym samym roku ożenił się ze swoją o 33 lata młodszą siostrzenicą, Idą von Berge. Miał z nią syna, Franza Friedricha, późniejszego malarza.

Od 1855 mieszkał w Corvey. Pracował tu w bibliotece zamkowej[5].

Jest autorem m.in. tomów wierszy Lieder und Romanzen i Die unpolitischen Lieder (1840 i 1842). Pisał wiersze i piosenki dla dzieci. Wydał też tom tłumaczeń pieśni ludowych z Górnego Śląska. Pieśń Niemców została napisana na wyspie Helgoland (która wtedy należała do Anglii) i w tym samym roku po raz pierwszy zaśpiewana publicznie w Hamburgu.

Przypisy

  1. ↑ Zygmunt Antkowiak: Wrocław od A do Z. Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum, 1991. ISBN 83-04-03723-8. s. 99 „Hoffmann von Fallersleben August Heinrich (1798–1874), poeta, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego. Urodzony w Fallersleben koło Hanoweru, po studiach i udanych początkach kariery literackiej osiadł w 1823 r. we Wrocławiu. Był kustoszem Biblioteki Uniwersyteckiej, a w latach 1830-1842 prof. literatury i języka niemieckiego na UWr. Jego pieśń Deutschland, Deutschland uber alles (1841) w intencji autora miała wyrażać protest przeciwko rozbiciu Niemiec, w rzeczywistości posłużyła niemieckim celom szowinistycznym. Usunięty z Uniwersytetu za krytykę zacofanego ustroju państwa pruskiego w Pieśniach niepospolitych (1840 i 1842), wyjechał do Westfalii. W swej twórczości wykazywał wiele sympatii dla narodu polskiego. O Wrocławiu pisał, że „nie sprawia wrażenia miasta niemieckiego”, podkreślając zarazem polskość Śląska. Tłumaczył na język niemiecki górnośląskie pieśni ludowe.”
  2. ↑ dr Michael Stoltz: Die Zwecklose Gesellschaft zu Breslau. [dostęp 2008-11-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-04)]. (niem.).
  3. ↑ Teresa Kulak: Historia Wrocławia Od twierdzy fryderycjańskiej do twierdzy hitlerowskiej. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2001, s. 368. ISBN 83-7023-897-1. s. 179 „Za powiązania z opozycją stracił także swoje (zajmowane od 1830 r.) stanowisko profesora języka i literatury niemieckiej Uniwersytetu Wrocławskiego poeta i liberał August Heinrich Hoffmann von Fallersleben (1898-1774), sławny – wbrew osobistym intencjom – z szowinistycznej w wymowie pieśni Deutschland, Deutschland uber alles. Założył on we Wrocławiu „prywatny związek” o żeńskiej nazwie „Laetitia”, w którym spotykali się „ludzie ze wszystkich stanów”. Pisał dla nich „niepolityczne pieśni”, ukazując w satyrycznej formie sytuację wewnętrzną Prus, policyjne rządy i ograniczenia cenzury, wskutek czego artykuły prasowe stały się kronikarskim zapisem rutynowych i banalnych czynności dworu. Z tego okresu pochodzi jego złośliwy wierszyk, komentujący intelektualną miałkość publicystyki prasowej: Wiele jest ciekawych rzeczy w gazecie! O naszej ojczyźnie i o całym świecie. Czegośmy się dzisiaj z niej nie dowiedzieli! Jak naszą księżną gościnnie przyjęli, Że wielki książę do nas zjedzie, Co król zjadł wczoraj na dworskim obiedzie, Którędy cesarz podróżował w lecie, Że wszyscy wkrótce zjadą się w komplecie – Jakie to ciekawe! Jakie to ciekawe! Ojczyźnie, Boże, błogosław łaskawie!”; s. 196 „[...] August H. Hoffmann utworzył w 1827 r. własne, przekornie nazwane Towarzystwo Bezcelowe (Zwecklose Gesellschaft). W jego wieloletniej działalności oraz adresowanej do sfer artystycznych „Laetitii” (1836-1896) w prześmiewczej formie skupiano się na wszystkich „cnotach” mieszczańskiego życia.”.
  4. ↑ Andrzej Zieliński: Wrocławskie aktualności sprzed lat. Ossolineum, 1979, s. 274. ISBN 83-04-00231-0. s. 54 „1843 Profesor wolnomyśliciel. Z Wrocławia, dn. 16 stycznia Profesor filozofii przy Uniwersytecie tutejszym dr August Henryk Hoffmann wydał jak wiadomo, drugą część swoich Unpolitische Lieder [Pieśni apolitycznych] w Hamburgu. Pieśni te zostały natychmiast zakazane nie tylko w Prusach, lecz też w innych państwach Rzeszy Niemieckiej i minister oświecenia publicznego JW. Eichorn uważał rzeczą konieczną przeciw panu Hoffmannowi formalny proces wytoczyć, a ponieważ się pokazało, że w pieśniach rzeczonych stosunki polityczne i socjalne Niemiec, a mianowicie Prus, są wyszydzane i wyśmiane, i takie zdania i zasady są obwieszczane, które do nienawiści i pogardy przeciw królowi i rządowi zachęcają i powszechnym powinny być zgorszeniem, zapadł więc wyrok, obecnie przez N. Pana potwierdzony, w moc którego p. Hoffmann od profesury swojej bez pensji został oddalonym. Najwięcej inkryminowane pieśni są następujące: 1) Grosshandel (Wielki handel), w którym wskazując na Polskę, podział kraju tego zaszły wskutek traktatów p. Hoffmann jako handel ludźmi i zaprzedanie dusz wystawia i go handlem niewolnikami porównywa [...] Było to zarazem porównanie i zapowiedź przyszłych grabieży: I powtórzą czyn złowieszczy Chętni przecież są Jest nie jedna Polska jeszcze Którą dzielić chcą 8) Turkische Liturgie [Turecka liturgia], zalecająca ironicznie modły kościelne za króla, a to dlatego, ponieważ „nieprzyjaciół naszych kochać powinniśmy”. [...] 10) Vieh und Virilstimmen [Głosy bydła i wyborców], w której powiada, że prośby i błagania poddanych niemieckich w uszach władców nieprzyjemniej jeszcze brzmią aniżeli ryczenie wołów albo krząkanie świń Oprócz tych pieśni przytaczają jeszcze ze dwadzieścia, w których pan Hoffmann urzędników cywilnych i wojskowych, a mianowicie szlachtę, nielitościwie siecze. „Gazeta Wielkiego Księstwa Poznańskiego”, nr 20. August Henryk Hoffmann von Fallersleben (1798-1874) przez dwadzieścia lat związany by z Uniwersytetem, początkowo jako kustosz Biblioteki Uniwersyteckiej, następnie jako profesor języka i literatury niemieckiej. Był jednym z wybitniejszych twórców poezji politycznej, a wymieniony wyżej tom dał początek tego typu poezji w literaturze niemieckiej lat czterdziestych. Hoffmann zajmował się kulturą i literaturą Śląska, a szczególnie wielkie zasługi położył jako badacz folkloru; wydał też tom tłumaczeń pieśni ludowych z Górnego Śląska.”.
  5. ↑ Czesław Karolak, Wojciech Kunicki, Hubert Orłowski: Dzieje kultury niemieckiej. Wyd. I. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14732-7. Cytat: Narodowo-liberalny nurt młodoniemieckich eli intelektualnych reprezentował Hoffmann von Fallersleben, twórca niemieckiego hymnu narodowego. W latach 20. i 30. działał jako profesor języka i literatury na uniwersytecie we Wrocławiu. W latach 40. zaangażował się na rzecz spełnienia przez Wilhelma IV obietnic konstytucyjnych w zakresie liberalizacji. Interesował i zajmował się intensywnie historią kultury flamandzkiej i walką Flamandów o odrębność narodową, w upatrywał swego rodzaju „przykład” dla Niemiec. W latach 1830-1862 ukazała się we Wrocławiu jego Horae Belgicae. Swoim narodowo-liberalnym poglądom dawał Fallersleben wyraz w Unpolitische Lieder (Pieśni niepolityczne, 1840-41), które wbrew ironicznemu tytułowi były jak najbardziej polityczne; tu zwarł także swój słynny tekst Das Lied der Deutschen (Pieśń Niemców), powstały w 1841 r. podczas pobytu na wyspie Helgoland, należącej wtedy do Anglii. Pieśń ta była śpiewana do melodii Josepha Haydna (pochodzącej z II części jego kwartetu smyczkowego C-dur op. 76 nr 3) i stanowiła jednocześnie hymn austriacki. W 1842 r., Fallersleben został zmuszony do opuszczenia kraju; dopiero w 1848 został zrehabilitowany i zatrudniony przez księcia Wiktora zu Hohenlohe-Schillingsfurst na zamku Corvey nad Wezerą. Hoffmann von Fallersleben zasłużył się także jako wydawca Monatsschrift fur Schlesien” oraz śląskich pieśni ludowych. (pol.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie