Augustyn Bistrzycki

Karl Anton Augustin Bistrzycki
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia13 czerwca 1862
Poznań
Data i miejsce śmierci5 września 1936
Lucerna
UczelniaKrólewska Wyższa Szkoła Techniczna w Berlinie
Uniwersytet we Fryburgu

Karl Anton Augustin Bistrzycki (ur. 13 czerwca 1862 w Poznaniu, zm. 5 września 1936 w Lucernie) – szwajcarski chemik polskiego pochodzenia.

Życiorys

Augustin Bistrzycki urodził się w 1862 roku w Poznaniu, jako najmłodszy z czwórki dzieci w poważanej rodzinie kupieckiej. Jego rodzicami byli Józef (Joseph) Bistrzycki i Tekla z domu Wunsch[1]. W Poznaniu ukończył gimnazjum i złożył 13 marca 1882 roku egzamin maturalny. Zdał egzamin ustny z uzasadnieniem, że jego wiedza wykracza poza wymaganą w szkole. Rok wcześniej to samo gimnazjum ukończył Stanisław Kostanecki, później chemik, profesor zwyczajny na Uniwersytecie w Bernie, badacz barwników roślinnych i wieloletni przyjaciel Bistrzyckiego. Bistrzycki jeszcze w szkole zainteresował się chemią, której uczyli go Theodor Krug i Benno Mendelsohn. Szybko porzucił zamiar studiowania medycyny i zdecydował się pójść na studia chemiczne.

W 1882 roku rozpoczął studia na wydziale nauk przyrodniczych Uniwersytetu w Berlinie. Jego nauczycielami byli Oskar Döbner, Rudolf Heinrich Finkener, Robert von Helmholtz, August Wilhelm von Hofmann, Hans Landolt, Lewin, Carl Liebermann, Simon Schwendener, Ferdinand Tiemann i inni. W laboratorium prof. Finkenera przy Akademii Górniczej odbył ćwiczenia przygotowawcze z chemii nieorganicznej i analitycznej, a w laboratorium prof. Liebermanna przy Wyższej Szkole Technicznej w Berlinie-Charlottenburgu, ćwiczenia z chemii organicznej. W 1885 roku został asystentem wykładowcą (Vorlesungsassistent), w 1886 roku drugim asystentem, a w 1888 roku pierwszym asystentem prof. Liebermanna. Praca administracyjna w laboratorium opóźniła jego własny przewód doktorski, ostatecznie zdał egzaminy 17 grudnia 1891 roku, z chemii jako głównego przedmiotu i z fizyki oraz filozofii jako przedmiotów dodatkowych. Rozprawę doktorską Über die Opian- und die Phtalaldehydsäure przedstawił 15 lutego 1892 roku. W listopadzie Bistrzycki został Privatdozentem.

Bistrzycki należał do Niemieckiego Towarzystwa Chemicznego (Deutsche Chemische Gesellschaft) i był stałym referentem na jego zebraniach. Później ściśle związał się z założonym w 1901 roku Szwajcarskim Towarzystwem Chemicznym (Schweizerische Chemische Gesellschaft). Był stałym współpracownikiem czasopisma „Helvetica Chimica Acta”.

14 kwietnia 1896 roku został profesorem chemii organicznej i analitycznej na Uniwersytecie we Fryburgu, gdzie powierzono mu kierowanie laboratorium chemicznym na nowo powstałym wydziale nauk przyrodniczych. Przez następne miesiące zajmował się pracą administracyjną, organizując pracę laboratorium, mieszczącego się w dawnym składzie broni. 4 listopada 1896 odbyło się otwarcie pracowni, w której Bistrzycki razem z jedenastoma studentami kontynuował prace rozpoczęte w Berlinie.

Bistrzycki był lubianym i cenionym nauczycielem, oddanym swojej pracy. Studenci określali go mianem „Papa Bistrzycki”. Zabraniał on w laboratorium zajęć niezwiązanych z chemią, np. czytania gazet, jako naruszających genius loci pracowni.

Do przyjaciół Bistrzyckiego należeli Stefan Niementowski i Marceli Nencki. We Fryburgu Bistrzycki zawarł znajomość z Ignacym Mościckim. Jednym z asystentów Bistrzyckiego był Chaim Weizman[2]. Doktorantami Bistrzyckiego byli m.in. Julian Flatau, K. Tymieniecki, Jan Wedel, Zofia Zaleska (żona Jana Mazurkiewicza), Kazimierz Nencki, Czamański, Sienicki, St. Jabłoński, Elżanowski, Borzuchowski, Sobolewski, Namysłowski. Spośród uczniów Bistrzyckiego stanowiska akademickie zajmowali m.in. William J. Wohlleben (Dayton), Hugo Simonis (Berlin), Paul Cardinaux i Joseph-Julian Guntensperger (Quebec).

W kwietniu 1892 roku poślubił Franciszkę Kliszczyńską, pochodzącą z Poznania. Szczęśliwe małżeństwo pozostało bezdzietne.

W związku z pogarszającym się stanem zdrowia, w 1933 roku przeszedł na emeryturę. Wcześniej zrzekł się godności rektora uniwersytetu. Do śmierci w 1936 roku opiekowała się nim żona. Zmarł 5 września 1936 roku po długiej chorobie. Pochowany jest na cmentarzu komunalnym we Fryburgu[3].

Działalność naukowa

Przegląd działalności naukowej Augustyna Bistrzyckiego na podstawie opracowania C. Gyra z roku 1937[4].

Jego pierwsza praca (wspólnie z S. Kostaneckim) Uber ein neues Isomeres des Eusanthons została opublikowana w 1885 roku i dotyczyła reakcji kwasu β-rezorcynowego z bezwodnikiem octowym[5].

Podczas badań reakcji kwasów o-aldehydobenzoesowych z o-diaminobenzenami stwierdził, że we wrzącym roztworze wodno-alkoholowym powstają z nich kwasy o-benzoimidazolobenzoesowe, które gotowane z bezwodnikiem octowym przechodzą w benzoilobenzimidazol nazwany przez Bistrzyckiego fenylenoftalamidonem. Przykładowa reakcja kwasu o-formylobenzoesowego i o-fenylodiaminy została przedstawiona na poniższym schemacie[6]:

Bistrzycki reakcja1 007.svg

Czteropierścieniowy produkt końcowy o strukturze benzoilenobenzimidazolu jest chromogenem, z którego wyprowadzić można różne barwniki. Związek ten jest też szkieletem nowej klasy związków, z których jako pierwszy został przez Bistrzyckiego opisany toluilenodimetoksyftalamidon, produkt reakcji kwasu 6-formylo-2,3-dimetoksybenzoesowego i toluenodiaminy:

Toluenodimetoksyftalaidon 007.svg

Bistrzycki wraz ze swoją grupą badawczą uzyskał na podobnej drodze serię pochodnych toluilenodimetoksyftalamidonu. Później otrzymywał on wiele podobnych układów wielopierścieniowych poprzez działanie bezwodnikami kwasów dikarboksylowych układów orto- i peri-skondensowanych na etyleno-, o-fenyleno- i naftylenodiaminę oraz ich pochodne.

Kolejna obszerna grupa związków badanych przez Bystrzyckiego i jego uczniów to pochodne di- i trifenylometanu. Efektem tych badań były pierwsze syntezy barwników trifenylometanowych i aurynowych. W najprostszej formie, kwas benzylowy w reakcji z fenolem daje kwas p-hydroksytrifenylooctowy, który w wyniku dekarboksylacji przekaształca się w p-hydroksytrytanol:

Bistrzycki reakcja2 007.svg

Związek ten został przekształcony w chlorek p-metoksytrytylu, z którego w wyniku eliminacji chlorku metylu powstał difenylochinometan, znany później jako p-fukson:

Reakcja3.svg

Zamiana fenolu na bardziej rozbudowane pochodne pozwoliła na uzyskanie szeregu analogicznych związków:

X-Saphto-fuchson und 2,2'-Dioxy-diphenyl ein Di-fuchsonyl 007.svg

Inną klasą aromatycznych związków wielopierścieniowych uzyskanych przez grupę Bistrzyckiego były antrony, powstające w reakcji pochodnych ftalowych, np. kwasy ftaloaldehydowego i fenolu:

Bistrzycki reakcja4.svg

Interesujące rezultaty dały też prace nad kwasem tiobenzylowym, który w reakcji z aldehydami dawał pochodne 1,3-oksatiolanu. Np. produktem reakcji z benzaldehydem był 2,4,4-trifenylo-1,3-oksatiolan-5-on, który pod wpływem stężonego kwasu siarkowego dekarboksylacji i przegrupowaniu do 9-fenylo-9H-tioksantenu:

Bistrzycki reakcja5.svg

Związki te stanowiły nową klasę pochodnych antracenu z mostkowym atomem siarki.

Lista prac

Przypisy

  1. ↑ August Ludwig Degener, Walter Habel: Wer ist wer? Das deutsche Who's Who. Band 6. Berlin: Arani Verlag, 1912 s. 128
  2. ↑ Lionel Davidson. The Sun Chemist. Faber & Faber, 2011
  3. ↑ Zieliński J. Nasza Szwajcaria: przewodnik śladami Polaków. Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 1999 ISBN 83-87893-21-8 s. 67
  4. ↑ Constantin Gyr. Augustin Bistrzycki. „Helv. Chim. Acta”. 20 (1), s. 477–489, 1937. DOI: 10.1002/hlca.19370200174. 
  5. ↑ A. Bistrzycki, St. v. Kostanecki. Ueber ein neues Isomeres des Euxanthons. „Ber. Dtsch. Chem. Ges.”. 18 (2), s. 1983–1988, 1885. DOI: 10.1002/cber.18850180235. 
  6. ↑ A. Bistrzycki. Ueber die Einwirkung on o-Diaminen auf Phataldehydsäure. „Ber. Dtsch. Chem. Ges.”. 23 (1), s. 1042–1046, 1890. DOI: 10.1002/cber.189002301170. 
  7. ↑ Augustyn Bistrzycki, Stanisław Kostanecki, Ueber ein neues Isomeres des Euxanthons, „Ber. Dtsch. Chem. Ges.”, 18 (2), 1885, s. 1983–1988, DOI: 10.1002/cber.18850180235.
  8. ↑ A. Bistrzycki, Beiträge zur Kenntniss der Opiansäure, „Berichte der Deutschen Chemischen Gesellschaft”, 21 (2), 1888, s. 2518–2524, DOI: 10.1002/cber.18880210260.c?
  9. ↑ A. Bistrzycki, Ueber die Einwirkung on o-Diaminen auf Phataldehydsäure, „Berichte der Deutschen Chemischen Gesellschaft”, 23 (1), 1890, s. 1042–1046, DOI: 10.1002/cber.189002301170.c?
  10. ↑ A. Hartmann, Ueber die Einwirkung von Phosgen auf ''o''-Diamine, A. Bistrzycki, „Berichte der Deutschen Chemischen Gesellschaft”, 23 (1), 1890, s. 1046–1051, DOI: 10.1002/cber.189002301171.???, c?
  11. ↑ A. Bistrzycki, F. Ulferrs, „Berichte der Deutschen Chemischen Gesellschaft”, 23 (2), 1890, s. 1876–1880, DOI: 10.1002/cber.18900230225.c?
  12. ↑ A. Bistrzycki, Ueber die Einwirkung von ''o''-Diaminen auf ''o''-Aldehydobenzoësäuren, „Berichte der Deutschen Chemischen Gesellschaft”, 24 (1), 1891, s. 627–630, DOI: 10.1002/cber.189102401116.c?
  13. ↑ A. Bistrzycki, G. Cybulski, Ueber die Einwirkung von Säurechloriden auf ''o''-Diamine, „Berichte der Deutschen Chemischen Gesellschaft”, 24 (1), 1891, s. 631–634, DOI: 10.1002/cber.189102401117.c?
  14. ↑ O. Allendorff, Zur Kenntniss der Phtalaldehydsäure, A. Bistrzycki, „Berichte der Deutschen Chemischen Gesellschaft”, 24 (2), 1891, s. 2346–2354, DOI: 10.1002/cber.18910240220.???, c? Także jako dysertacja doktorska (Rostock)
  15. ↑ O. Allendorff, Ueber die Oxime der Opian- und der Phtalaldehydsäure, A. Bistrzycki, „Berichte der Deutschen Chemischen Gesellschaft”, 24 (2), 1891, s. 3264–3266, DOI: 10.1002/cber.189102402181.???, c?
  16. ↑ A. Bistrzycki, G. Cybulski, Ueber Phtalamidone, „Berichte der Deutschen Chemischen Gesellschaft”, 25 (1), 1892, s. 1984–1990, DOI: 10.1002/cber.189202501311.c? Także jako dysertacja doktorska
  17. ↑ A. Bistrzycki, F. Ulffers, Ueber Diacyl-o-Diamine. II, „Berichte der Deutschen Chemischen Gesellschaft”, 25 (1), 1892, s. 1991–1995, DOI: 10.1002/cber.189202501312.c? Także jako dysertacja doktorska
  18. ↑ Karl Tust, Ueber die Bromopiansäure, A. Bistrzycki, „Berichte der Deutschen Chemischen Gesellschaft”, 25 (1), 1892, s. 1995–2002, DOI: 10.1002/cber.189202501313.???, c? Także jako dysertacja doktorska (Berlin, 1894)
  19. ↑ C. Liebermann, A. Bistrzycki, Ueber die Einwirkung des Ammoniaks und des Hydrazins auf Opian- und Phtalaldehydsäure, „Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft”, 26 (1), 1893, s. 531–540, DOI: 10.1002/cber.189302601111. Także jako dysertacja doktorska (Berlin, 1892)
  20. ↑ A. Bistrzycki, G.J. Oehlert, Ueber Condensationsproducte von o-Aldehydsäuren mit Phenolen, „Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft”, 27 (2), 1894, s. 2632–2640, DOI: 10.1002/cber.189402702272. Także jako dysertacja doktorska
  21. ↑ C. Kühn, Ueber eine neue Bildungsweise der Veratrumsäure aus Hemipinsäure, A. Bistrzycki, „Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft”, 28 (1), 1895, s. 809–811, DOI: 10.1002/cber.189502801180.???
  22. ↑ A. Bistrzycki, K. Nencki, Notiz zur Constitution der Phenolphtaleïn-Alkalisalze, „Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft”, 29 (1), 1896, s. 131–132, DOI: 10.1002/cber.18960290126.
  23. ↑ A. Bistrzycki, F. Ulffers, Die Peracetylirung des Phenacetins, „Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft”, 31 (3), 1898, s. 2788–2790, DOI: 10.1002/cber.18980310337.
  24. ↑ A. Bistrzycki, L. Nowakowski, Die Condensation von Benzilsäure mit Phenolen, „Berichte der Deutschen Chemischen Gesellschaft”, 34 (2), 1901, s. 3063–3073, DOI: 10.1002/cber.190103402275.c? Także jako dysertacja doktorska (Freiburg, 1899)
  25. ↑ A. Bistrzycki, Joseph Gyr, Ueber die Abspaltung von Kohlenoxyd aus tertiären Säuren mittels concentrirter Schwefelsäure (Darstellung von Diphenyl-''p''-tolyl-carbinol), „Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft”, 37 (1), 1904, s. 655, DOI: 10.1002/cber.190403701107.
  26. ↑ A. Bistrzycki, Eugen Reintke, Ueber die Abspaltung von Kohlenmonoxyd aus tertiären Säuren mittels concentrirter Schwefelsäure. II, „Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft”, 38 (1), 1905, s. 839–848, DOI: 10.1002/cber.190503801145. Diss. Freiburg
  27. ↑ A. Bistrzycki, B. v. Siemiradzki, Über die Abspaltung von Kohlenmonoxyd aus sekundären und primären Carbonsäuren, „Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft”, 41 (2), 1908, s. 1665–1672, DOI: 10.1002/cber.19080410223.. Także jako dysertacja doktorska (Freiburg, 1907)
  28. ↑ H. Becker, A. Bistrzycki, Über die ä-Mercapto-diphenyl-essigsäure oder Thio-benzilsäure, „Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft”, 47 (3), 1914, s. 3149–3155, DOI: 10.1002/cber.191404703116.
  29. ↑ H. Becker, A. Bistrzycki, Ueber die Produkte der Addition von Benzilsäure an Arylsenföle, „Helv. Chim. Acta”, 2 (1), 1919, s. 111–117, DOI: 10.1002/hlca.19190020112. Także jako dysertacja doktorska (Freiburg, 1915)
  30. ↑ A. Bettschart, A. Bistrzycki, Über Umlagerungen einiger arylierter oder alkylierter Thiocarbamidsäure-O-ester, „Helv. Chim. Acta”, 2 (1), 1919, s. 118, DOI: 10.1002/hlca.19190020113. Także jako dysertacja doktorska (Freiburg, 1918)
  31. ↑ A. Bistrzycki, S. Zen-Ruffinen, Über Abkömmlinge von α-Arylphthaliden und ihre Überführung in Anthracenderivate, „Helv. Chim. Acta”, 3 (1), 1920, s. 369–391, DOI: 10.1002/hlca.19200030135. Także jako dysertacja doktorska (Freiburg)
  32. ↑ A. Bistrzycki, Bruno Brenken, Synthese von Abkömmlingen des 1,3-Oxthiophans, „Helv. Chim. Acta”, 3 (1), 1920, s. 447–467, DOI: 10.1002/hlca.19200030145. Także jako dysertacja doktorska (Freiburg, 1919)
  33. ↑ A. Bistrzycki, B. Brenken, Schwefel als Brückenatom im Mittelring einiger Anthracenabkömmlinge I, „Helv. Chim. Acta”, 5 (1), 1922, s. 20-28, DOI: 10.1002/hlca.19220050104.
  34. ↑ A. Bistrzycki, Karl Fässler, Über die Einwirkung von o-Phenylendiamin auf die Anhydride der Diphenyl-maleïn-, der Homophthal- und der Diphensäure, „Helv. Chim. Acta”, 6 (1), 1923, s. 519–535, DOI: 10.1002/hlca.19230060155. Także jako dysertacja doktorska (Freiburg)
  35. ↑ A. Bistrzycki, W. Niederberger, Über das 3,3′-Difuchsonyl und verwandte Verbindungen, „Helv. Chim. Acta”, 11 (1), 1928, s. 261–272, DOI: 10.1002/hlca.19280110130. Także jako dysertacja doktorska (Freiburg, 1925)

Bibliografia

Media użyte na tej stronie