Aureli Serda-Teodorski

Aureli Serda-Teodorski
Ilustracja
generał dywizji generał dywizji
Data i miejsce urodzenia25 kwietnia 1860
Tarnów
Data i miejsce śmierciok. 1942
Zagrzeb
Przebieg służby
Siły zbrojneWappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png Armia Austro-Węgier
Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie
JednostkiWyższa Szkoła Wojenna
Stanowiskakomendant szkoły
Główne wojny i bitwyI wojna światowa
wojna polsko-ukraińska
Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920-1941, czterokrotnie) Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Krzyż Wielki Orderu Korony Rumunii Krzyż Wielki Orderu Korony Dębowej (Luksemburg) Wielki Oficer Orderu Korony Jugosłowiańskiej Komandor Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Komandor Orderu Orła Białego (Serbia) Krzyż Zasługi Wojskowej z Mieczami Krzyż Zasługi Wojskowej (w czasie pokoju) Medal Zasługi Wojskowej „Signum Laudis” z Mieczami Krzyż Wojskowy Karola Odznaka za 25-letnią Służbę Wojskową (Austro-Węgry) Medal Jubileuszowy Pamiątkowy dla Sił Zbrojnych i Żandarmerii 1898 (Austro-Węgry) Order Zasługi Wojskowej z Mieczami (wojenny, Bawaria) Krzyż Żelazny (1813) II Klasy
Odznaka pamiątkowa „Orlęta”

Aureli Marek Serda-Teodorski (ur. 25 kwietnia 1860 w Tarnowie, zm. 27 czerwca 1942[1] w Zagrzebiu) – generał dywizji Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Aureli Marek Serda urodził się 25 kwietnia 1860 w Tarnowie, w rodzinie Teodora (zm. 1867) i Aurelii z Kozdrańskich. Miał siostrę Irenę. Ukończył I c.k. gimnazjum w Tarnowie i zdał maturę w 1879. Studiował prawo na uniwersytetach w Wiedniu i Krakowie.

W 1881 odbył obowiązkową służbę wojskową w cesarskiej i królewskiej Armii, w charakterze jednorocznego ochotnika. Na stopień porucznika rezerwy został mianowany ze starszeństwem z 1 listopada 1882 w korpusie oficerów kawalerii[2]. Został przydzielony w rezerwie do Galicyjskiego Pułku Ułanów Nr 1 w Krakowie[3]. W 1883 został przemianowany na oficera zawodowego i wcielony do Galicyjskiego Pułku Ułanów Nr 3 w Łańcucie[4]. Później przyznano mu starszeństwo w stopniu porucznika z 1 listopada 1884[5]. Na stopień nadporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 maja 1889[6]. W 1890 został przydzielony z macierzystego pułku do Komendy 11 Korpusu we Lwowie na stanowisko adiutanta osobistego zastępcy komendanta korpusu i generała komenderującego FML Antona von Bechtolsheim[7][8]. W 1894 wrócił do pułku w Łańcucie[9], w którym awansował na rotmistrza 2. klasy ze starszeństwem z 1 listopada 1895[10]. Cztery lata później awansował na rotmistrza 1. klasy z tym samym starszeństwem 1 listopada 1885[11]. Na stopień majora został mianowany ze starszeństwem z 1 maja 1909[12]. W tym samym roku został przeniesiony do Czeskiego Pułku Dragonów Nr 1 w Moście (niem. Brüx) na stanowisko komendanta 1. dywizjonu w Terezinie (niem. Theresienstadt)[13] (od 1910 w Moście)[14]. Na tym stanowisku został mianowany podpułkownikiem ze starszeństwem z 1 listopada 1912[15][16].

W czasie I wojny światowej jako dowódca dywizjonu pułku dragonów walczył na terenach Polski. Pułkownik z 1914. 31 lipca 1916 otrzymał nobilitację z przydomkiem Teodorski, a dyplom dopiero 7 lutego 1917[17]. W 1918 dowódca brygady kawalerii na froncie włoskim.

Od stycznia 1919 w Wojsku Polskim. Styczeń – luty 1919 dowódca rezerw Armii Wschód w walkach o Lwów, pełniący obowiązki dowódcy Grupy Operacyjnej gen. Lucjana Żeligowskiego. 28 maja 1919 roku został przeniesiony do Armii gen. Hallera[18]. Czerwiec – wrzesień 1919 zastępca dowódcy 3 Dywizji Strzelców Polskich. Wrzesień 1919 – 1920 szef Misji Wojskowej przy rządzie Ukrainy, generał do zleceń specjalnych Naczelnego Wodza. 29 maja 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu pułkownika, w kawalerii, w grupie oficerów byłej armii austriacko-węgierskiej[19]. 1920 – marzec 1921 zastępca Generalnego Inspektora Jazdy, marzec – maj 1921 zastępca dowódcy Okręgu Generalnego „Poznań” i kierownik kursów dla wyższych dowódców.

Z dniem 1 kwietnia 1921 przeniesiony został w stan spoczynku w stopniu tytularnego generała podporucznika[20]. 31 maja 1921 Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz mianował go rzeczywistym generałem podporucznikiem z równoczesnym przyznaniem tytułu generała porucznika[21]. Pomimo ogłoszenia decyzji o przeniesieniu w stan spoczynku pozostawiony został w służbie czynnej na dotychczasowym stanowisku. 22 września 1922 Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz mianował go z dniem 1 września 1922 komendantem Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie[22]. Zajmował się sprawami porządkowymi i gospodarczymi. O zagadnieniach naukowych decydowała kadra z armii francuskiej z pułkownikiem Louisem Faury'm na czele. 26 października 1923 zatwierdzony został w stopniu tytularnego generała dywizji ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919. 21 października 1925 Prezydent RP zwolnił go ze stanowiska komendanta WSWoj.[23], a 31 października tego roku mianował go rzeczywistym generałem dywizji[24].

Od 30 maja 1893 był ożeniony z Chorwatką Petronelą de Sladović[25] (zm. 1932), z którą miał dwie córki: Beatę (ur. 1898), żonę jugosłowiańskiego generała Murkowica, Teodorę (ur. 1899), nauczycielkę muzyki oraz syna Józefa (1900–1918), aspiranta marynarki wojennej Austro-Węgier, który zginął na Adriatyku na storpedowanym okręcie „Szent Istvan”[26].

Po zwolnieniu z czynnej służby wyemigrował w 1936 na stałe do Jugosławii[27] i zamieszkał w Rijece[28].

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. ↑ Dokładna data i miejsce śmierci gen. Seredy-Teodorskiego są nieznane. Prawdopodobnie zmarł 1942 w Zagrzebiu.
  2. ↑ Militär-Schematismus 1883 ↓, s. 582.
  3. ↑ Militär-Schematismus 1883 ↓, s. 598.
  4. ↑ Militär-Schematismus 1884 ↓, s. 546, 614.
  5. ↑ Militär-Schematismus 1885 ↓, s. 547, 616.
  6. ↑ Schematismus 1890 ↓, s. 562, 645.
  7. ↑ Schematismus 1891 ↓, s. 114, 576, 666.
  8. ↑ Schematismus 1894 ↓, s. 118, 609, 704.
  9. ↑ Schematismus 1895 ↓, s. 581, 674.
  10. ↑ Schematismus 1896 ↓, s. 575, 668.
  11. ↑ Schematismus 1900 ↓, s. 642, 740.
  12. ↑ Schematismus 1910 ↓, s. 707.
  13. ↑ Schematismus 1910 ↓, s. 746.
  14. ↑ Schematismus 1911 ↓, s. 750.
  15. ↑ Schematismus 1913 ↓, s. 74, 758, 798.
  16. ↑ Schematismus 1914 ↓, s. 633, 664.
  17. ↑ Górzyński 1999 ↓, s. 235.
  18. ↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 71 z 28 czerwca 1919 roku, poz. 2284.
  19. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 21 z 9 czerwca 1920, s. 399.
  20. ↑ Dekret L. 2527 Naczelnika Państwa i Naczelnego Wodza z dnia 3 stycznia 1921 roku (Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 2 z 15.01.1921 r.)
  21. ↑ Dekret L. 3004 Naczelnika Państwa i Naczelnego Wodza z dnia 31 maja 1921 roku (Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 23 z 11.06.1921 r.)
  22. ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 36 z 30.09.1922 r.
  23. ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 110 z 23.10.1925 r.
  24. ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 117 z 15.11.1925 r.
  25. ↑ a b c d Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 275. [dostęp 2021-08-11].
  26. ↑ Aureliusz Serda-Teodorski (1860–1942) - generał dywizji [dostęp 2021-10-01] (pol.).
  27. ↑ a b c d e Górzyński 1999 ↓, s. 236.
  28. ↑ Jerzy Reuter, Aureli Serda–Teodorski, Tarnowski Kurier Kulturalny
  29. ↑ a b c d e Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1362, 1405.
  30. ↑ Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 1936 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 35, poz. 1763)
  31. ↑ a b c d e Ranglisten 1918 ↓, s. 943.
  32. ↑ Schematismus 1906 ↓, s. 81.
  33. ↑ Schematismus 1907 ↓, s. 776.

Bibliografia

  • Kais. Königl. Militär-Schematismus für 1883. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, luty 1883. (niem.)
  • Kais. Königl. Militär-Schematismus für 1884. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1883. (niem.)
  • Kais. Königl. Militär-Schematismus für 1885. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1884. (niem.)
  • Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1890. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1889. (niem.)
  • Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1891. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, styczeń 1891. (niem.)
  • Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1894. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, styczeń 1894. (niem.)
  • Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1895. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, styczeń 1895. (niem.)
  • Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1896. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1895. (niem.)
  • Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1900. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1899. (niem.)
  • Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1906. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1905. (niem.)
  • Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1907. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1906. (niem.)
  • Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1910. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1909. (niem.)
  • Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1911. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1910. (niem.)
  • Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1913. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1912. (niem.)
  • Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1914. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, luty 1914. (niem.)
  • Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1916. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, 1916. (niem.)
  • Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1917. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, 1917. (niem.)
  • Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1918. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, 1918. (niem.)
  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
  • Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
  • Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
  • Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
  • Sławomir Górzyński: Nobilitacje w Galicji w latach 1772-1918. Warszawa: DiG, 1999.
  • Henryk Piotr Kosk: Generalicja polska. Popularny słownik biograficzny. T. 2 M-Ż. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2001. ISBN 83-87103-81-0.
  • Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
  • Piotr Stawecki: Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08262-6.

Media użyte na tej stronie

Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png
Lesser coat of arms of the Austrian Empire form the Congress of Vienna in 1815 until the Austro-Hungarian Compromise of 1867. It then represented the Cisleithanian territories of Austria-Hungary in the Reichsrat until 1915.

It shows the arms of Habsburg-Lorraine encircled by the chain of the Order of Golden Fleece, surmounted on the crowned Austrian imperial double-headed eagle clutching in its claws the Imperial orb, sceptre and sword, with the Imperial Crown of Rudolf above.

After 1915 the inescutcheon only displayed the red-white-red arms of Austria.
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
SRB-SHS-YUG Orden Belog Orla Komandir BAR.svg
Baretka: Order Białego Orła – Komandor – Królestwo Serbii / Królestwo SHS / Królestwo Jugosławii.
POL Odznaka Honorowa Orląt.svg
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape ., Licencja: CC BY-SA 4.0
Odznaka honorowa "Orląt Lwowskich"
AUT Karl-Truppenkreuz BAR.svg
Baretka Krzyża Wojskowego Karola – Austro-Węgry. (Karl-Truppenkreuz)
AUT KuK Friedensbande BAR.png
Autor: Mimich, Licencja: CC BY-SA 4.0
Baretka: wstążka dla części odznaczeń cywilnych oraz niektórych odznaczeń wojskowych nadawanych w czasie pokoju (Friedensbande) dla odznaczeń austro-węgierskich:
Ordre de la couronne de Chene GC ribbon.svg
Autor: Boroduntalk, Licencja: CC BY 3.0
Baretka Krzyża Wielkiego Orderu Korony Dębowej (Luxemburg)
Ord.Merit.Mil.Bavaria with Swords.jpg
Autor: Ignasi masip, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bavarian order of the Military Merit with Swords
Ordine imperiale della corona di ferro, austria.png
nastrino Ordine imperiale della corona di ferro
AUT Franz Joseph 50 years of reign - Military Medal.svg
Autor: Mimich, Licencja: CC BY-SA 3.0
Military Medal for 50 years of reign of Emperor Franz Joseph (=Signum Memoriae)
AUT KuK Kriegsbande schwertern-gold BAR.svg
Baretka: Wstążka Wojenna (Kriegsbande) z okuciem złotych mieczy dla odznaczeń austro-węgierskich (m.in.: Militär-Verdienstkreuz; Militär-Verdienstmedaille (Signum Laudis); Franz-Joseph-Orden; Tapferkeitsmedaille).
PL Epolet gen dyw.svg
Naramiennik generała dywizji Wojska Polskiego (1919-39).
Militärdienstzeichen-Silver.jpg
Autor: Skukifish, Licencja: CC BY-SA 3.0
Militärdienstzeichen austriaca con corona in argento per 25 anni di servizio attivo nell'esercito