Austro-węgierskie okręty podwodne typu U-3

Okręty podwodne typu U-3 – typ dwóch okrętów podwodnych zbudowanych dla austro-węgierskiej marynarki wojennej, zwodowanych w 1908 roku. Okręty podwodne typu U-3 zostały zbudowane przez niemiecką stocznię Germaniawerft w Kilonii, w ramach oceny porównawczej trzech zagranicznych projektów okrętów tej klasy.

Okręty podwodne typu U-3 miały 42 metry długości, były napędzane dwoma dwusuwowymi silnikami naftowymi na powierzchni i dwoma silnikami elektrycznymi w zanurzeniu. Pierwotnie okręty typu U-3 miały problemy z zanurzaniem, ale zostały one przezwyciężone poprzez modyfikacje kiosku i sterów głębokości. Oba okręty służyły w czasie I wojny światowej. SM U-3, jednostka wiodąca typu, został zatopiony w sierpniu 1915 roku ogniem artyleryjskim. SM U-4 był najdłużej służącym okrętem podwodnym w Austro-Węgierskiej Marynarce Wojennej i zatopił statki o łącznym tonażu prawie 15 000 BRT i okręty wojenne o łącznej wyporności ponad 7000 ton, w tym włoski krążownik pancerny „Giuseppe Garibaldi” w lipcu 1915 roku. Po wojnie U-4 został przekazany Francji w 1920 roku w ramach reparacji wojennych i złomowany.

Konstrukcja i budowa

Na początku XX wieku dowództwo cesarsko-królewskiej marynarki niechętnie odnosiło się do idei operacyjnego zastosowania nowej klasy jednostek: okrętów podwodnych. Dopiero w 1904 roku komitet techniczny floty otrzymał zadanie opracowania własnego projektu okrętu podwodnego, jednak zadanie to przerosło możliwości austro-węgierskich konstruktorów. W tej sytuacji w 1906 roku podjęto decyzję o zamówieniu, w celach porównawczych, trzech projektów okrętów podwodnych za granicą. W konkursie wzięły udział projekty Simona Lake’a, Germaniawerft i Johna Hollanda. Według każdego z nich wybudowano po dwa okręty. Typ Germaniawerft otrzymał oznaczenie U-3^[1][a]. Marynarka zamówiła w Germaniawerft dwa okręty, U-3 i U-4, w 1906 roku^[2].

Typ U-3 był ulepszoną wersją projektu pierwszego U-Boota niemieckiej marynarki wojennej, SM U-1^[2], i posiadał podwójny kadłub sztywny z wewnętrznymi zbiornikami balastowymi. Dzięki szczegółowym testom z użyciem modelów okrętu, inżynierom Germaniawerft udało się ulepszyć konstrukcję kadłuba^[3]. Każdy z okrętów miał 42,3 metra długości, 4,3 metra szerokości i 3,81 metra zanurzenia^[3]. Ich wyporność wynosiła 240 ton na powierzchni i 300 ton w zanurzeniu^[4]. Załoga składała się z 21 oficerów i marynarzy^[3]. Okręty napędzane były na powierzchni przez dwa 4-cylindrowe, dwusuwowe silniki naftowe^[3][4] o łącznej mocy 600 KM^[4], zaś pod wodą poruszały się dzięki dwóm silnikom elektrycznym^[3] o łącznej mocy 320 KM^[4]. Poruszający dwoma śrubami układ napędowy zapewniał prędkość 12 węzłów na powierzchni i 8,5 węzła w zanurzeniu^[3]. Zasięg wynosił 1200 Mm przy prędkości 12 węzłów na powierzchni i 40 Mm przy prędkości 3 węzłów pod wodą^[3]. Okręty podwodne typu U-3 wyposażone zostały w dwie wyrzutnie torpedowe na dziobie i mogły przenosić łącznie trzy torpedy^[3].

Stępki pod oba okręty typu U-3 zostały położone 12 marca 1907 roku w stoczni Germaniawerft w Kilonii^[5]. U-3 został zwodowany w sierpniu, a U-4 w listopadzie 1908 roku^[3][6][b]. Po ukończeniu obie jednostki zostały przyholowane do Puli przez Gibraltar^[3]. U-3 przybył do Austro-Węgier w styczniu, a U-4 w kwietniu 1909 roku^[6].

Służba

Oba okręty zostały wprowadzone do służby w Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine w 1909 roku: U-4 w sierpniu, a U-3 we wrześniu^[7]. Podczas testów porównawczych okręty typu U-3 okazały się lepsze od typów U-1 (Lake) i U-5 (Holland) pod względem niezawodności i warunków życia załogi. Miały jednak najgorsze możliwości zanurzenia ze wszystkich trzech konstrukcji, a ich silniki wytwarzały ogromne ilości spalin^[1][c]. By przeciwdziałać problemom z zanurzaniem, kilka razy zmieniano wielkość i kształt kiosków. Ostatecznie usunięto przednie stery głębokości i dodano nieruchomą płetwę rufową^[1].

Od momentu wprowadzenia do służby do wybuchu I wojny światowej w 1914 roku, okręty typu U-3 służyły jako jednostki szkolne i wypływały na 10 rejsów miesięcznie^[6]. Na początku wojny jednostki typu U-3 stanowiły połowę wszystkich operacyjnych okrętów podwodnych Austro-Węgierskiej Marynarki Wojennej^[8]. Okręty dodatkowo wyposażono w szybkostrzelne działo pokładowe kal. 37 mm. Przez większość pierwszego roku wojny oba okręty prowadziły działania rozpoznawcze^[6]. W czerwcu 1915 roku U-4 uszkodził brytyjski lekki krążownik „Dublin”^[9]. 12 sierpnia U-3 przeprowadził nieudany atak torpedowy na włoski transportowiec „Citta di Catania” w północnej części cieśniny Otranto i został w odwecie staranowany przez włoski statek. Następnego dnia U-3 został zatopiony przez ogień artyleryjski z francuskiego niszczyciela „Bisson”. Zginęło 7 członków załogi, w tym Linienschiffsleutnant Karl Strnad, dowódca okrętu; pozostałych 14 marynarzy zostało wziętych do niewoli^[3][10][11]. W lipcu 1915 roku U-4 storpedował i zatopił włoski krążownik pancerny „Giuseppe Garibaldi”^[3], największy okręt trafiony przez niego w czasie wojny^[12]. W połowie maja 1917 roku U-4 wziął udział w rajdzie na siły blokujące cieśninę Otranto, który zapoczątkował bitwę w cieśninie Otranto^[13]. W oddzielnej akcji w tym samym miesiącu U-4 zatopił drugi co do wielkości statek w swoim dorobku, włoski transportowiec wojska „Perseo”^[12][14]. Jego ostatni sukces przyszedł w lipcu 1917 roku, kiedy zatopił francuski holownik^[6]. W czasie służby U-4 zatopił lub zdobył 15 statków o łącznym tonażu 14 941 BRT i cztery okręty o łącznej wyporności 7345 ton^[12][15]. Był najdłużej służącym okrętem podwodnym w Austro-Węgierskiej Marynarce Wojennej, został przekazany Francji w ramach reparacji wojennych i złomowany w 1920 roku^[3].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Lothar Baumgartner, Erwin Sieche: Die Schiffe der k.(u.)k. Kriegsmarine im Bild. Wiedeń: Verlagsbuchhandlung Stöhr, 1999. ISBN 978-3-901208-25-6. OCLC 43596931. (niem.)
• Robert Gardiner: Conway’s All the World’s Fighting Ships, 1906–1921. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press, 1985. ISBN 978-0-87021-907-8. OCLC 12119866. (ang.)
• Richard H. Gibson, Maurice Prendergast: The German Submarine War, 1914–1918. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press, 2003. ISBN 978-1-59114-314-7. OCLC 52924732. (ang.)
• Erwin F. Sieche: Austro-Hungarian Submarines. W: Warship, Volume 2. Naval Institute Press, 1980. ISBN 978-0-87021-976-4. OCLC 233144055. (ang.)