Samochód

Benz Auto, 1886

Ford T – pierwszy samochód produkowany masowo

CWS T-1 – pierwszy polski samochód produkowany seryjnie

Współczesny samochód osobowy

FSO Polonez Caro Plus – jeden z ostatnich współczesnych produkowanych polskich samochodów

Samochód – pojazd silnikowy służący do przewozu osób lub ładunków.

Nazewnictwo

Słowo samochód utrwaliło się w języku polskim jeszcze w czasach II Rzeczypospolitej, kiedy to zostało wybrane, w drodze konkursu, na słowo określające automobil. Termin samochód pochodzi od słów sam i chód, a więc określa pojazd samodzielnie się poruszający, czyli z własnym napędem. Spośród innych, branych pod uwagę słów, można wspomnieć określenie samojedź.

Historia

Nad pojazdami napędzanymi parą myślano już w XVII wieku. W 1678 roku Ferdinand Verbiest miał zademonstrować taki pojazd cesarzowi chińskiemu, jednak nie ma na to żadnych dowodów. Dlatego za pierwszego konstruktora – wynalazcę pojazdu mechanicznego – uznaje się Francuza o nazwisku Nicolas-Joseph Cugnot, który zaprezentował swoje pionierskie dzieło napędzane silnikiem parowym w roku 1769.

W 1870 roku Austriak Siegfried Marcus skonstruował, nienadający się do powszechnego użytku, prototyp pojazdu mechanicznego z benzynowym silnikiem o zapłonie iskrowym. Z kolei inny konstruktor, Niemiec Carl Benz, zbudował swój trzykołowy automobil w roku 1885 (w 1886 uzyskał patent). W tych samych latach prace w dziedzinie silników spalinowych oraz pojazdów napędzanych takimi silnikami prowadzili wspólnie Wilhelm Maybach i Gottlieb Daimler. Nie wiadomo jednak dokładnie, kto, jako pierwszy, skonstruował zastosowany do napędu samochodów silnik o spalaniu wewnętrznym.

Napęd

Napęd samochodu stanowi silnik. Najczęściej wykorzystywanym w samochodach typem silnika jest silnik spalinowy tłokowy. Produkowane są również samochody wyposażone jedynie w silnik elektryczny, czyli samochody elektryczne. Innym rodzajem napędu stosowanym w samochodzie jest napęd hybrydowy, będący połączeniem silnika spalinowego i silnika elektrycznego.

Źródło energii

Niezbędnym elementem samochodu jest źródło energii, wymagane przez silnik do jego działania.

W przypadku zastosowania silnika spalinowego źródłem energii może być:

• paliwo ciekłe, np. benzyna lub olej napędowy;
• paliwo gazowe w stanie ciekłym, np. LPG lub LNG;
• paliwo gazowe sprężone, np. CNG.

W przypadku zastosowania silnika elektrycznego źródłem energii może być:

• akumulator elektryczny,
• superkondensator grafenowy^[1],
• ogniwo paliwowe.

Podział samochodów

W poniższej tabeli zamieszczono przeglądowy spis popularnych typów i rodzajów współcześnie produkowanych samochodów, wraz z przykładami i/lub zdjęciami przykładowymi.

Podział pojazdów samochodowych
Typ samochodu	Rodzaj samochodu	Przykład	Zdjęcie
Samochody osobowe	Samochody sportowe	Arrinera Hussarya GT
	Samochody miejskie	Fiat 500
	Samochody luksusowe	Mercedes-Benz W222	(c) M 93, CC BY-SA 3.0 de
	Samochody SUV	Lexus RX	(c) M 93, CC BY-SA 3.0 de
	Samochody kempingowe	Adria Vision
Samochody terenowe		Honker
Samochody dostawcze		Iveco Daily
Samochody ciężarowe	Ciężarowe samochody dostawcze	Star S2000
	Ciężarowe samochody terenowe	Ural-4320
	Ciągniki siodłowe	Scania R420	(c) Jonnie Nord, CC BY-SA 4.0
	Ciągniki balastowe	Tatra T813 6x6
Autobusy		Solaris InterUrbino 12
Samochody specjalne	Samochody opancerzone	Dzik (samochód)
	Pożarowozy	E-ONE, Ford
	Żurawie samochodowe	Hydros T-351 Stalowa Wola
	Ambulanse	Fiat Ducato (AMZ-Kutno)
	Samochody asenizacyjne	Jelcz
	Śmieciarki	MAN TGA 28.350
	Zamiatarki	Zamiatarka na podwoziu MAZ	(c) Andrew Butko, CC BY-SA 3.0
	Pługopiaskarki	Pługopiaskarka na podwoziu samochodu Mitsubishi Fuso
	Radiowozy	Ford Crown Victoria
	Wywrotki	Jelcz 640
	Betoniarki	Betoniarka na bazie Tatra 815
Samochody mogące poruszać się także po torach kolejowych		Samochód ratownictwa technicznego Star

Elementy budowy samochodu

• nadwozie: nadwozie samonośne • płyta podłogowa
  • elementy zewnętrzne nadwozia: karoseria • błotnik • drzwi • pokrywa komory silnika • chłodnica samochodowa, maskownica (potocznie: grill lub atrapa) • listwy boczne • zderzak • hak • dach • szyberdach • dach lamelowy • lusterka boczne • szyby • szyby podgrzewane • wycieraczki • spryskiwacze • deflektor wiatrowy • spoiler
  • elementy wnętrza: deska rozdzielcza • tablica wskaźników • przełączniki i regulatory • poduszka powietrzna • kierownica • fotele • pasy bezpieczeństwa • lusterko wsteczne

• podwozie: rama samochodu
  • układ napędowy i układ przeniesienia napędu: sprzęgło • skrzynia biegów • reduktor terenowy • skrzynia rozdzielacza • wał napędowy • most napędowy • oś • półoś • piasta koła • koło • obręcz koła • opona • opona bezdętkowa • dętka • wentyl • pedał przyspieszenia • pedał sprzęgła
  • układ hamulcowy: hamulec roboczy • pompa hamulcowa • wspomaganie • przewody hamulcowe • tarcza hamulcowa • bęben hamulcowy • klocki hamulcowe • hamulec awaryjny • zwalniacz
  • układ kierowniczy: kierownica samochodu • kolumna kierownicy • wspomaganie kierownicy • przekładnia kierownicza • drążki • tempomat
  • zawieszenie: amortyzator • sprężyna • resor • kolumna McPhersona • stabilizator • wahacz

• silnik: tłok • pierścienie tłokowe • korbowód • wał korbowy • głowica silnika • zawór • wałek rozrządu • blok silnika • tuleja cylindrowa • turbosprężarka • łożysko • koło zamachowe • uszczelniacz

• układy silnika spalinowego: chłodzenia • doładowania • rozruchowy • rozrządu • smarowania • wtryskowy • wydechowy • zapłonowy • zasilający

• inne układy:
  • instalacja elektryczna: alternator • prądnica • regulator napięcia • akumulator • układ wysokiego napięcia • świeca zapłonowa • świeca żarowa • stacyjka • sygnał dźwiękowy (potocznie: klakson) • oświetlenie • światła sygnalizacyjne • kierunkowskaz

• elementy mające wpływ na bezpieczeństwo:
  • bierne: pasy bezpieczeństwa • napinacze pasów • poduszka powietrzna • kurtyna powietrzna • zagłówki • wzmocnienia boczne • strefy kontrolowanego zgniotu • klatka bezpieczeństwa • łamana kolumna kierownicy • szyby hartowane • szyby klejone • bezpieczne zderzaki • układy odcinające dopływ paliwa
  • czynne: ABS • ASR • ESP • napęd na cztery koła

Samochód w mieście

Badania ruchu wskazują, że samochód w mieście spędza ok. 95% czasu na parkingu, będąc w użyciu zaledwie przez 5% swojego życia^[2]. Jednocześnie jest on stale "gotowy do natychmiastowego użycia" na praktycznie dowolnej trasie, co stanowi jego podstawową cechę użytkową i atrakcyjność jako środka transportu.

Istnieją badania, według których w dowolnie wybranym momencie dnia na Manhattanie prawie 1/3 kierowców krąży w poszukiwaniu miejsca do zaparkowania, na Brooklynie ten współczynnik wynosi 45%^[3]. Donald Shoup przeprowadził pomiary na obszarze 15 przecznic w Los Angeles. Okazało się, że przeciętny kierowca musiał przejechać pół mili (ok. 800 metrów) w poszukiwaniu miejsca. Tylko w badanym rejonie łącznie kierowcy przejeżdżali bezużytecznie 950 000 mil (ok. 1,5 miliona kilometrów). „Jeśli takie wyniki osiągamy w jednej niewielkiej dzielnicy biznesowej, wyobraźmy sobie, jakie są skumulowane konsekwencje takiego bezowocnego jeżdżenia w skali kraju” – napisał Shoup^[3].

Darmowe miejsca parkingowe w USA wymagają dopłat w wysokości 500 miliardów dolarów rocznie, co oznacza, że na każdego dolara wydanego przez kierowców na samochód pozostali obywatele muszą dopłacić pięćdziesiąt centów na miejsca parkingowe^[4]. Aby jednak właściwie ocenić te liczby należy uwzględnić, że w 2020 r. w Stanach Zjednoczonych mieszkało ok. 321 mln ludzi, podczas gdy po amerykańskich drogach jeździło co najmniej 265 mln pojazdów samochodowych^[5], z czego ok. 200-210 mln osobowych. Statystycznie w każdym gospodarstwie domowym jest co najmniej jeden samochód, więc (dalej statystycznie) nie występuje tu rzeczywisty podział na dwie grupy obywateli, z których jedna "dopłaca" do drugiej.

Samochód a środowisko

Zdaniem Gary’ego Fullera zanieczyszczenia generowane przez samochody odpowiadają w dużych miastach za około 1/4 zgonów spowodowanych pyłem PM2,5^[6]. Obok pyłu występuje dwutlenek azotu, substancja, która znalazła się w centrum skandalu wokół fałszowania testów przez Volkswagena i ma podobny wpływ na ludzi^[7].

W badaniu z 2011 r. porównano środki transportu biorąc przy tym pod uwagę środowiskowy koszt ich produkcji oraz użytkowania. W przypadku rowerów uwzględniono też dodatkowy wydatek energetyczny samych użytkowników w postaci spalonych kalorii. Według obliczeń emisja na każdy kilometr pokonany samochodem to 271 gramów CO2 na kilometr na osobę (np. u pasażerów autobusów jest to 101 gramów na kilometr na pasażera, a rowerzystów 21 gramów)^[8].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Słownik motoryzacyjny