Awksientij Jurtow

Awksientij Jurtow

Data urodzenia	4 marca 1854
Data śmierci	20 kwietnia 1926
Wyznanie	prawosławie
Kościół	Cerkiew prawosławna
Prezbiterat	1891

Awksientij Filippowicz Jurtow (ur. 4 marca/20 lutego 1854 w Kalejkinie, zm. 20 kwietnia 1916) – rosyjski duchowny prawosławny, z pochodzenia Mordwin (z ludu Erzja), etnograf, folklorysta i tłumacz, autor elementarza do nauki języka erzja.

Życiorys

Pochodził z rodziny chłopskiej z ludu Erzja^[1]. W jego rodzinnej wsi żyła także ludność tatarska, dzięki czemu biegle władał od dzieciństwa językiem tatarskim^[2]. Ukończył szkołę dla ochrzczonych dzieci tatarskich (w której faktycznie uczyli się również Czuwasze, Udmurci, Baszkirzy, Mordwini i Rosjanie^[2]) prowadzoną przez Nikołaja Ilminskiego, który zachęcił go do prowadzenia badań etnograficznych i przekładowych wśród ludności Erzja^[1].

W 1872 r. pod kierunkiem Ilminskiego przetłumaczył na język erzja „Historię Starego Testamentu” – tekst został wydany w 1880 r. Również w 1872 r. jako pierwszy Mordwin rozpoczął naukę w świeżo otwartym przez Ilminskiego seminarium nauczycielskim dla przedstawicieli narodów nierosyjskich (inorodców)^[1]. Po ukończeniu seminarium został w nim zatrudniony jako nauczyciel w klasie przygotowawczej, a także nauczyciel szkoły mordwińskiej. Zrezygnował jednak z pracy, by móc skupić się na badaniach nad kulturą ludową^[2]. Jako seminarzysta opracował na podstawie grażdanki uproszczony alfabet do zapisywania języka erzja. Prowadził również wśród Erzja badania etnograficzne, dialektologiczne i folklorystyczne^[1]. Od 1883 r. pracował równocześnie w wiejskich szkołach ludowych w guberniach samarskiej i ufijskiej. W szkołach, gdzie pracował, pierwszy raz w historii zaczął prowadzić zajęcia w językach erzja i moksza^[2]. W 1884 r. wydał elementarz języka erzja, uzupełniony o wybór modlitw, alfabet rosyjski^[1] i fragmenty oryginalnych erzjańskich utworów literackich^[2]. Zbierał także przykłady ludowej literatury tatarskiej i czuwaskiej, ludowe przysłowia, legendy i pieśni. Opisał obyczaje ochrzczonej ludności mordwińskiej zamieszkującej gubernię ufijską^[2].

W 1891 r. Awksientij Jurtow został wyświęcony na kapłana i skierowany do nowo otwartej parafii św. Michała Archanioła w Andriejewce (ujezd ufijski). Wśród jego parafian byli Mordwini oraz Czuwasze, natomiast sąsiednie wsie zamieszkiwała ludność tatarska. Duchowny wzniósł w Andriejewce trzyklasową szkołę cerkiewno-parafialną, sam zaprojektował jej budynek i do śmierci sam w niej nauczał. Nadal prowadził również badania nad miejscowymi dialektami oraz literaturą ludową mordwińską, czuwaską i baszkirską^[1].

Zmarł w 1916 r. i został pochowany w sąsiedztwie cerkwi w Andriejewce – obecnie Iltieriakowo. Biblioteka i prywatne archiwum duchownego uległy zniszczeniu lub rozproszeniu podczas rosyjskiej wojny domowej^[2]. We wsi, w której służył jako kapłan, działa poświęcone mu muzeum^[2].

Przypisy