Azem Hajdari

Azem Hajdari

Data i miejsce urodzenia	11 marca 1963 Tropoja
Data i miejsce śmierci	12 września 1998 Tirana
Przynależność polityczna	Demokratyczna Partia Albanii
Odznaczenia
Order Nderi i Kombit

Grób Azema Hajdariego

Azem Shpend Hajdari (ur. 11 marca 1963 w Tropoi, zm. 12 września 1998 w Tiranie^[1]) – albański polityk.

Życiorys

Ukończył szkołę średnią w Tropoi, a następnie w 1987 podjął studia filozoficzne na Uniwersytecie Tirańskim^[1]. Ukończył je w 1993, a dwa lata później podjął studia prawnicze na tej samej uczelni. W 1996 odbył studia podyplomowe z zakresu bezpieczeństwa i obronności w Garmisch-Partenkirchen^[1].

W 1990 jako student filozofii na Uniwersytecie Tirańskim zaangażował się w demonstracje studentów, domagających się usunięcia imienia Envera Hoxhy jako patrona uczelni^[2]. Na spotkaniu delegacji protestujących z ówczesnym przywódcą partii komunistycznej – Ramizem Alią to Hajdari przedstawiał postulaty protestujących, w tym postulat przywrócenia pluralizmu politycznego. W grudniu 1990 znalazł się wśród współzałożycieli pierwszej partii opozycyjnej – Demokratycznej Partii Albanii i autorów pierwszego statutu partii^[2]. Należał też do grona bliskich współpracowników Salego Berishy, pochodzącego z tego samego regionu. Na I Kongresie partii był jednym z kandydatów do stanowiska przewodniczącego, ale otrzymał zaledwie kilka głosów poparcia^[2].

W kampanii przed pierwszymi wielopartyjnymi wyborami parlamentarnymi w 1991 zasłynął z wielu niekonwencjonalnych wypowiedzi – m.in. „Mamy w kraju milion komunistów, milion szpiegów i milion bezrobotnych”. Organ partii komunistycznej – Zëri i Popullit określał go mianem człowieka chorego psychicznie. Od 1991 nieprzerwanie zasiadał w parlamencie, stał się w tym czasie jednym z organizatorów ruchu związkowego. W latach 1992–1996 kierował komisją parlamentarną ds. porządku publicznego i nadzoru nad służbami specjalnymi, a w styczniu 1997 objął kierownictwo komisji parlamentarnej d.s. obrony^[1]. 18 września 1997 w czasie sesji parlamentu deputowany partii socjalistycznej Gafurr Mazrreku, którego Hajdari obraził dzień wcześniej strzelił do niego kilkakrotnie w budynku parlamentu. Hajdari przeżył zamach, ale został ranny.

Od 1995 był prezesem klubu sportowego Vllaznia Szkodra, a także przewodniczącym Albańskiej Federacji Sztuk Walki.

Okoliczności śmierci

12 września 1998, kiedy wychodził wraz z ochroniarzami z siedziby Demokratycznej Partii Albanii w Tiranie został ostrzelany z samochodu zaparkowanego na sąsiedniej ulicy. Hajdari trafiony dwukrotnie zginął na miejscu, podobnie jak jego ochroniarz Besim Cerja, drugi Zenel Neza został ciężko ranny. Z ran zmarł także jeden z zamachowców. Śmierć Hajdariego, określanego przez prasę Albańskim Wałęsą doprowadziła do ulicznych demonstracji i ataku zwolenników Hajdariego na siedzibę Prezesa Rady Ministrów w Tiranie.

Ustalenie winnych śmierci Hajdariego było b. trudne wskutek zaniedbań policji, która nie zabezpieczyła w odpowiedni sposób miejsca przestępstwa. Zginęły rzeczy osobiste zamordowanego, w tym telefon komórkowy, z którego rozmawiał kilka minut przed śmiercią. Winnymi śmierci Hajdariego uznano grupę, kierowaną przez Fatmira Haklaja i Jaho Salihiego (Mulosmaniego), który w 2001 przed sądem w Tiranie przyznał się do udziału w zabójstwie. Prasa albańska sugerowała, że Hajdari brał udział w nielegalnym handlu bronią z Kosowem i padł ofiarą jednej z grup przestępczych, zaangażowanych w podobny proceder. W kwietniu 2018 jeden ze skazanych za udział w zamachu, Ismet Haxhia oświadczył, że Hajdari zginął przez przypadek, a prawdziwym celem zamachu miał być Sali Berisha^[3].

Był żonaty, miał dwie córki (jedna z nich Rudina w wyborach 2021 uzyskała mandat deputowanej do parlamentu). Po śmierci został uhonorowany tytułem Honorowego Obywatela Tirany i Orderem Skanderbega, a w 2002 Orderem Honor Narodu (alb. Nderi i Kombit). Imię Hajdariego noszą ulice w Tiranie, Durrësie i w Kamzie, a jego pomnik znajduje się w Bajram Curri.

Przypisy

Bibliografia

• Tadeusz Czekalski: Albania. Warszawa: TRIO, 2003. ISBN 83-88542-45-1.
• James Pettifer, Miranda Vickers: The Albanian question: reshaping the Balkans. I.B.Tauris, 2007. ISBN 978-1-86064-974-5.
• Artykuł poświęcony Hajdariemu (alb)