Azotan amonu
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||||||||
Wzór sumaryczny | NH | ||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Masa molowa | 80,04 g/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Wygląd | higroskopijny, biały lub prawie biały, krystaliczny proszek lub bezbarwne kryształy[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Identyfikacja | |||||||||||||||||||||||||||||||||
Numer CAS | |||||||||||||||||||||||||||||||||
PubChem | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
Podobne związki | |||||||||||||||||||||||||||||||||
Inne aniony | chloran amonu | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Inne kationy | |||||||||||||||||||||||||||||||||
Podobne związki | azotyn amonu | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) |
Azotan amonu (saletra amonowa), NH
4NO
3 – nieorganiczny związek chemiczny z grupy saletr, sól kwasu azotowego i amoniaku.
Otrzymywanie
Powstaje w wyniku zobojętnienia kwasu azotowego amoniakiem:
- HNO
3 + NH
3 → NH
4NO
3
lub w reakcji kwasu azotowego z węglanem amonu:
- 2HNO
3 + (NH
4)
2CO
3 → 2NH
4NO
3 + H
2O + CO
2↑
Właściwości
Saletra amonowa jest bezbarwnym, krystalicznym ciałem stałym. Jest higroskopijna. Bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie (w temperaturze pokojowej 214 g w 100 g H
2O). Proces rozpuszczania się NH
4NO
3 w wodzie jest dość silnie endotermiczny (ΔHo = 26 kJ/mol), dzięki czemu mieszanina saletry amonowej z lodem jest bardzo dobrą mieszaniną chłodzącą.
Azotan amonu ma właściwości utleniające.
Przy podgrzewaniu w temperaturze około 250 °C rozkłada się na podtlenek azotu i wodę[4]:
- NH
4NO
3 → N
2O↑ + 2H
2O↑
Rozkład jest reakcją egzotermiczną co może doprowadzić do celowego lub przypadkowego wybuchu. Zanieczyszczenie niektórymi substancjami obniża temperaturę rozkładu i zwiększa energię wybuchu, co może być przyczyną przypadkowego wybuchu i jest wykorzystywane do tworzenia materiałów wybuchowych[4].
Zastosowanie
Materiał wybuchowy
Azotan amonu jest składnikiem wielu materiałów wybuchowych, np.: ANFO, ANNM, amonale, amonity, Dynamon K, sznajderyt. Wybuchowość saletry amonowej była przyczyną wielu katastrof, na przykład:
- eksplozja w Oppau 21 września 1921 – wybuch ok. 450 ton mieszaniny saletry amonowej i siarczanu amonu w fabryce nawozów azotowych w Oppau (obecnie część Ludwigshafen am Rhein, Niemcy), 561 zabitych[5];
- katastrofa w Texas City 16 kwietnia 1947 – wybuchło ok. 2300 ton NH
4NO
3, ok. 570 ofiar śmiertelnych; - katastrofa kolejowa w Ryongch’ŏn (Korea Północna) 23 kwietnia 2004 – kolizja pociągów przewożących saletrę amonową i paliwo – zerwana sieć trakcyjna spowodowała wybuch, 154 ofiary śmiertelne;
- eksplozja w West 17 kwietnia 2013 w miejscowości West blisko Waco w stanie Teksas – wybuch w fabryce nawozów sztucznych West Fertilizer Company; śmierć poniosło 15 osób, a ponad 160 zostało rannych.
- eksplozja w Mihăilești (Rumunia) 24 maja 2004 – eksplozja ciężarówki przewożącej azotan amonu, 18 ofiar śmiertelnych;
- eksplozja w Bejrucie 4 sierpnia 2020 w stolicy Libanu – wybuch 2750 ton w porcie; śmierć poniosło co najmniej 154 osób, a 5 tysięcy zostało rannych.
Azotan amonu został również wykorzystany w zamachu na World Trade Center 26 lutego 1993 – pod północną wieżą World Trade Center eksplodowała zaparkowana w podziemnym garażu ciężarówka wypełniona ok. 700 kg tego związku. W wyniku zamachu zginęło 6 osób, a ponad tysiąc zostało rannych.
Nawóz mineralny

Saletra amonowa jest używana jako nawóz oraz jako składnik mieszanek nawozów mineralnych. W czystej postaci jest jednym z najpopularniejszych jednoskładnikowych nawozów mineralnych; charakteryzuje się największą zawartością azotu w grupie nawozów saletrzano-amonowych (34%). Zawiera dwie formy azotu: azotanową i amonową. Przez dobrą rozpuszczalność w wodzie i higroskopijność bardzo szybko przenika do gleby. Nawóz uniwersalny, stosowany do wszystkich roślin i rodzajów gleb, przedsiewnie i pogłównie[6]. Do azotanu amonu dodaje się środki zapobiegające zbrylaniu się i zmniejszające higroskopijność – węglan wapnia lub węglan magnezu – a także związki zawierające mikroelementy. Azotan amonu jest także składnikiem nawozów wieloskładnikowych. Nawozy oparte o saletrę amonową produkowane w Polsce przez Zakłady Azotowe „Kędzierzyn” (np.: ZAKsan, Salmag – również z siarką i borem), Zakłady Azotowe „Puławy” (Pulan[7] i nawóz płynny RSM – roztwór azotanu amonu i mocznika) oraz Azoty Tarnów (Saletrosan[8]).
Produkcja
Kraj | Udział w produkcji światowej[9] | Największe przedsiębiorstwo w kraju | Moc produkcyjna przedsiębiorstwa |
---|---|---|---|
Rosja | 19,9% | UralChem | 2,5 mln t/rok[10][11] |
Stany Zjednoczone | 15,8% | CF Industries | 1,1 mln t/rok[12] |
Chiny | 12,1% | San Corporation | 1,2 mln t/rok[13] |
Polska | 5,6% | Grupa Azoty Zakłady Azotowe „Puławy” | 1,1 mln t/rok[14] |
Ukraina | 5,5% | Stirol | 0,4 mln t/rok[15] |
Transport i magazynowanie
Roztwory azotanu amonu produkowane w polskich przedsiębiorstwach chemicznych transportuje się w postaci ciekłej jako gorący stężony roztwór. Do tego celu wykorzystywane są cysterny ze zbiornikami produkowanymi na bazie stali kwasoodpornej, zaopatrzonymi dodatkowo w elementy grzewcze podtrzymujące temperaturę roztworu.
Podobnie jak w przypadku transportu, również magazynowanie wymaga stosowania właściwych środków bezpieczeństwa. Azotan amonu można przechowywać w temperaturze wyższej od temperatury krystalizacji i jednocześnie niższej od temperatury wrzenia[16].
Przypisy
- ↑ a b c Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .
- ↑ a b c d e f Azotan amonu (nr 256064) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Polski. [dostęp 2020-11-24]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Azotan amonu (nr 256064) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-06-21]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ a b Daniel Buczkowski , Saletra amonowa – zagrożenie przypadkowym wybuchem i atakiem terrorystycznym, „Chemik” (66, 2012/3), 2012, s. 227 - 234 .
- ↑ Explosion in a nitrogenous fertiliser plant. 21 September 1921. Oppau – [Rhénanie] Germany, French Ministry of Environment, 2008 [dostęp 2019-09-10] (ang.).
- ↑ Pulan. Grupa Azoty Puławy. [dostęp 2017-02-06].
- ↑ Pulan. pulawy.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-20)]..
- ↑ Saletrosan. tarnow.grupaazoty.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-07)].
- ↑ Ammonium Nitrate (AN): 2014 World Market Outlook and Forecast up to 2018 (ang.). [dostęp 2013-11-05].
- ↑ Puls Biznesu: Rosyjski producent nawozów mineralnych zwiększył produkcję. [dostęp 2013-11-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-23)].
- ↑ uralchem.ru: Annual Report 2012 (ang.). s. 2, 8. [dostęp 2013-11-12].
- ↑ phx.corporate-ir.net: Annual Reports (ang.). [dostęp 2013-11-14].
- ↑ sinooan.com: Ammonium Nitrate (ang.). [dostęp 2013-11-13].
- ↑ pulawy.com: Raport Środowiskowy 2012. [dostęp 2013-11-13].
- ↑ stirol.net: Висновок щодо операційної та фінансової діяльності емітента (ukr.). [dostęp 2013-11-14].
- ↑ Roztwór azotanu amonu – techniczny. [dostęp 2020-08-06].
Media użyte na tej stronie
The "fire diamond" as defined by NFPA 704. It is a blank template, so as to facilitate populating it using CSS.
Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS) pictogram for oxidizing substances
Ammonium nitrate, NH4NO3
Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS) pictogram for hazardous substances