Azotan sodu
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny | NaNO | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa | 84,99 g/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd | bezbarwne, higroskopijne kryształy[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Minerały | nitronatryt (saletra chilijska, saletra sodowa, nitratyn) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Inne aniony | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Inne kationy | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
Azotan sodu (nazwa Stocka: azotan(V) sodu, nazwy zwyczajowe: saletra sodowa, saletra chilijska), NaNO
3 – nieorganiczny związek chemiczny z grupy azotanów, sól kwasu azotowego i sodu. Tradycyjne określenie „saletra” pochodzi z łac. sal petrae – sól skalna.
Występowanie
Azotan sodu występuje naturalnie jako minerał nitronatryt (nitratyn, saletra chilijska, saletra sodowa). Nazwa nitronatryt jest utworzona od składu chemicznego minerału: łac. nitrogenium – azot, a natrium – sód. Występuje na obszarach suchych i gorących, gdyż jest łatwo rozpuszczalny w wodzie. Powstaje w procesie odparowania, którego wynikiem są złoża solne. Spotykany zwykle w towarzystwie halitu, anhydrytu, gipsu. Występuje w skupieniach zbitych, ziarnistych, tworzy też naloty i wykwity.
Największe złoża nitronatrytu występują na pustyni Atacama w Chile – stąd powstała pierwotna nazwa „saletra chilijska” (złoże ma ok. 600 km długości i kilkadziesiąt szerokości i do 2 m miąższości). Ważne złoża występują też w Boliwii, Peru, Egipcie, Indiach, Kazachstanie oraz w USA.
Właściwości
Azotan sodu jest białą lub bezbarwną substancją krystaliczną. Jego właściwości są analogiczne do azotanu potasu. Dobrze rozpuszcza się w wodzie. Topi się w temperaturze ok. 307 °C. Rozkłada się po podgrzaniu do 380 °C. Ma właściwości utleniające. Jest higroskopijny, powinien być przechowywany w szczelnych pojemnikach. Wykazuje dwójłomność, współczynniki załamania wynoszą no=1,587 i ne=1,336 dla długości fali około 590 nm.
- Właściwości krystaliczne
- Układ krystalograficzny: trygonalny
- Twardość: 1,5–2
- Gęstość: 2,24–2,29 g/cm³
- Rysa: biała
- Barwa: biała, czerwonawa, żółtobrunatna
- Przełam: nierówny
- Połysk: szklisty
- Łupliwość: brak
Bardzo rzadko tworzy kryształy izometryczne, tabliczkowe, płytkowe, przyjmujące postać romboedrów. Kryształy są takie same jak kryształy kalcytu. Można sztucznie wyhodować kryształ nitratynu: do roztworu azotanu sodowego wprowadza się romboedr kalcytu w charakterze jądra.
Otrzymywanie
Otrzymuje się go, działając kwasem azotowym na węglan sodu:
- Na
2CO
3 + 2HNO
3 → 2NaNO
3 + H
2O + CO
2↑
Zastosowanie
- jako nawóz azotowy (zawiera 15,5% azotu)
- przed wynalezieniem przemysłowych metod wiązania azotu z powietrza (metoda Mościckiego, metoda Habera i Boscha) azotan sodu był używany do uzyskiwania kwasu azotowego
- wciąż jest ważnym surowcem do produkcji azotanu potasu (saletry potasowej)
- w przemyśle spożywczym do konserwowania mięsa (przeciwdziała tworzeniu się jadu kiełbasianego; symbol UE – E251)
- w przemyśle szklarskim
- do produkcji materiałów wybuchowych odgrywając istotną rolę w produkcji nitrogliceryny
- jest minerałem chętnie zbieranym przez kolekcjonerów
- jest używany do produkcji farb, emalii i leków
- stosuje się go jako utleniacz w pirotechnice
Przypisy
- ↑ a b c d e CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M. Haynes (red.), wyd. 97, Boca Raton: CRC Press, 2016, s. 4-86, ISBN 978-1-4987-5429-3 (ang.).
- ↑ a b Sodium nitrate, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 24268 (ang.).
- ↑ a b Azotan sodu (nr 71752) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Polski. [dostęp 2016-12-27]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Azotan(V) sodu, międzynarodowa karta bezpieczeństwa chemicznego, Międzynarodowa Organizacja Pracy [dostęp 2016-12-27] (pol. • ang.).
- ↑ Azotan sodu (nr 71752) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2016-12-27]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
Bibliografia
.svg) | Ta sekcja od 2016-12 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
- Guillermo Gold Gormaz, Jordi Jubany Casanovas, Atlas mineralogii, Barbara Zapolska (tłum.), Warszawa: Wiedza i Życie, 1992, ISBN 83-85231-10-2, OCLC 749625560.
- Jerzy Żaba Ilustrowany słownik skał i minerałów – Videograf II sp. z o.o., 2003, ISBN 83-7183-174-9.
- Walter Schumann Minerały świata – Wyd. Alma-Press, 2003, ISBN 83-7020-313-2.
- Jaroslav Bauer Skały i minerały – Wyd. Multico, 1997, ISBN 83-7073-050-7.
Linki zewnętrzne
- Nitratine Mineral Data. Mineralogy Database (Webmineral). [dostęp 2011-12-23]. (ang.).
Media użyte na tej stronie
The "fire diamond" as defined by NFPA 704. It is a blank template, so as to facilitate populating it using CSS.
Ball-and-stick model of the unit cell of sodium nitrate, NaNO3. The structure has been reported several times, for example in Acta Cryst. B (1972) 28, 2700-2702 (data available from the CSD).
Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS) pictogram for oxidizing substances
NaNO3
Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS) pictogram for hazardous substances