Azotyn sodu
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Próbka azotynu sodu | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny | NaNO2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa | 69,00 g/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd | biały lub prawie biały, granulowany proszek lub jasnożółty, krystaliczny proszek[1] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | 7632-00-0 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | 23668193 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Inne aniony | fosforyn sodu, azotan sodu | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Inne kationy | azotyn potasu, azotyn amonu | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Azotyn sodu (nazwa Stocka: azotan(III) sodu), NaNO
2 – nieorganiczny związek chemiczny, sól kwasu azotawego i sodu. Stosowany jest jako substrat przy produkcji barwników oraz jako dodatek konserwujący do żywności o symbolu E250.
Właściwości
W temperaturze pokojowej jest to biała lub żółtawa substancja stała. Dobrze rozpuszczalny w wodzie. Jako sól słabego kwasu i mocnej zasady ulega hydrolizie anionowej, a odczyn jej roztworu jest zasadowy:
- NaNO
2 + H
2O → Na+
+ HNO
2 + OH−
Azotyn sodu wykazuje własności ferroelektryczne. W temperaturze 163,9 °C wykazuje przejście fazowe pierwszego rodzaju do fazy niewspółmiernie modulowanej. Faza ta ma dość duży okres modulacji rzędu 8-9 stałych sieciowych. Przy dalszym ogrzewaniu w 165,2 °C przechodzi w fazę paraelektryczną[7].
Zastosowanie
Azotyn sodu stosuje się przy tworzeniu organicznych pochodnych kwasu azotawego, barwników oraz jako dodatek do żywności służący do peklowania mięsa. Przeciwdziała on namnażaniu się bakterii oraz utrwala czerwono-różową barwę mięsa. Charakterystyczna barwa peklowanego mięsa spowodowana jest tworzeniem w konserwowanym produkcie rodnika NO:
- NaNO
2 → HNO
2 → NO
Reaguje on z mioglobiną, tworząc związki o różowej i czerwonej barwie:
- mioglobina + NO → nitrozylomioglobina (czerwona) + temperatura → nitrozylomiochromogen (różowy)
Zagrożenia
Podczas obróbki (zwłaszcza gotowania) mięsa przygotowanego z użyciem nadmiaru tego konserwantu, może on reagować z produktami rozkładu aminokwasów z utworzeniem nitrozoamin o właściwościach rakotwórczych[8][9][10]. Rakotwórcze nitrozoaminy mogą też powstawać w kwaśnych warunkach panujących w żołądku w wyniku łatwo zachodzących reakcji azotynu sodu z niektórymi aminami i amidami. Azotyny i azotany przyjmowane drogą pokarmową (wśród których znajduje się azotyn sodu) zostały sklasyfikowane przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem jako prawdopodobnie rakotwórcze dla człowieka (grupa 2A)[11].
Dzienne spożycie nie powinno przekroczyć 0,06 mg na kg masy ciała, niemowlętom do 6 miesiąca życia nie powinien być podawany w ogóle. Przekroczenie tej dawki może spowodować hiperaktywność i inne efekty uboczne[12].
Przypisy
- ↑ Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4.
- ↑ a b c d e f CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M. Haynes (red.), wyd. 97, Boca Raton: CRC Press, 2016, s. 4-86, ISBN 978-1-4987-5429-3 (ang.).
- ↑ Azotyn sodu (ang.) w wykazie klasyfikacji i oznakowania Europejskiej Agencji Chemikaliów. [dostęp 2018-07-11].
- ↑ Azotyn sodu (nr 563218) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Polski. [dostęp 2018-07-11]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Sodium nitrite, karta charakterystyki wydana na obszar Polski, Alfa Aesar (Thermo Fisher Scientific), numer katalogowy A18668 [dostęp 2018-07-11].
- ↑ Azotyn sodu (nr 563218) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2018-07-11]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ P. Ravindran i inni, Electronic structure, chemical bonding, and optical properties of ferroelectric and antiferroelectric NaNO2, „Physical Review B”, 59 (3), 1999, s. 1776–1785, DOI: 10.1103/PhysRevB.59.1776 (ang.).
- ↑ Paula Jakszyn, Carlos-Alberto Gonzalez, Nitrosamine and related food intake and gastric and oesophageal cancer risk: a systematic review of the epidemiological evidence, „World Journal of Gastroenterology”, 12 (27), 2006, s. 4296–4303, DOI: 10.3748/wjg.v12.i27.4296, PMID: 16865769, PMCID: PMC4087738.
- ↑ Dominique S. Michaud i inni, Prospective study of meat intake and dietary nitrates, nitrites, and nitrosamines and risk of adult glioma, „The American Journal of Clinical Nutrition”, 90 (3), 2009, s. 570–577, DOI: 10.3945/ajcn.2008.27199, PMID: 19587083, PMCID: PMC2728643.
- ↑ P. Knekt i inni, Risk of colorectal and other gastro-intestinal cancers after exposure to nitrate, nitrite and N-nitroso compounds: a follow-up study, „International Journal of Cancer”, 80 (6), 1999, s. 852–856, DOI: 10.1002/(SICI)1097-0215(19990315)80:6<852::AID-IJC9>3.0.CO;2-S, PMID: 10074917.
- ↑ Ingested Nitrate and Nitrite, [w:] Ingested Nitrate and Nitrite and Cyanobacterial Peptide Toxins, International Agency for Research on Cancer, 2010 (IARC Monographs on the Evaluation of Carcinogenic Risks to Humans, vol. 96), s. 325 (ang.).
- ↑ Sodium nitrite – legislation-obligation – ECHA, echa.europa.eu [dostęp 2020-04-20] (ang.).
Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.
Media użyte na tej stronie
Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS) pictogram for oxidizing substances
Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS) pictogram for toxic substances
Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS) pictogram for environmentally hazardous substances
The "fire diamond" as defined by NFPA 704. It is a blank template, so as to facilitate populating it using CSS.
The Star of Life, medical symbol used on some ambulances.
Star of Life was designed/created by a National Highway Traffic Safety Administration (US Gov) employee and is thus in the public domain.
Struktura azotynu sodu
Autor: Speedpera, Licencja: CC BY 4.0
Unit cell of sodium nitrite. Created with VESTA. Source of crystal structure: T. Gohda, M. Ichikawa (1996-11). "The Refinement of the Structure of Ferroelectric Sodium Nitrite". Journal of the Korean Physical Society 29: 551–554.