Wyka bób

Wyka bób

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	bobowate właściwe
Rodzaj	wyka
Gatunek	wyka bób
Nazwa systematyczna
Vicia faba L. Sp. Pl. 2: 737. 1753[3]
Synonimy
Faba bona Medik Faba vulgaris Minch.

Wyka bób, bób^[4][5][6] (Vicia faba L.) – gatunek jednorocznej rośliny z rodziny bobowatych (Fabaceae Lindl.). Obecnie nie występuje już w stanie dzikim i nie jest znane miejsce jego pochodzenia. Jest powszechnie uprawiany jako warzywo^[7]. Ma jedną odmianę – bobik (V. faba var. equina. syn. V. faba var. minor), który różni się smuklejszym pokrojem, nieco wyższą łodygą, dłuższymi liśćmi i mniejszymi (do 20 mm), niemal kulistymi nasionami, o czerwonym lub brunatnym kolorze.

Morfologia

Korzeń

Palowy, wrzecionowaty, mocno rozgałęziony.

Łodyga

Naga, dęta (w formie rurki), na przekroju czterokanciasta, o wysokości do 100 cm, sinozielona, rozgałęziona jedynie u podstawy, podczas suszenia (podobnie jak reszta rośliny) czernieje.

Liście

Również sinozielone, parzystopierzaste. Listki w 2–3 parach, w kształcie eliptycznym, o ostrym wyrostku końcowym (dolne liście z jedną parą). U nasady duże, sercowate przylistki.

Kwiaty

Motylkowe, o długości do 5 cm, białe o fioletowym żagielku i czarnych plamkach na skrzydełkach. Zazwyczaj zebrane w groniaste kwiatostany (po 2 do 4 kwiatów) wyrastające u nasady liści.

Owoce

Strąki obłe, zwisające, osiągające do 12 cm długości i zawierające 2 do 5 nasion rozdzielonych gąbczastymi przegródkami. Nasiona soczewkowate lub nerkowate, koloru jasnożółtego lub jasnozielonego, ewentualnie brunatne, osiągają 35 mm długości.

Zastosowanie

• Roślina jadalna, używana w wielu kuchniach świata^[8]
• Odmiana bobik uprawiana jest na paszę^[8].
• Historia uprawy:
  • bób uprawiany był w basenie Morza Śródziemnego od dawna, prawdopodobnie już w okresie neolitu. Świadczą o tym wykopaliska w Jerychu. Najstarsze jego znaleziska w Starożytnym Egipcie pochodzą z okresu 2500-2300 lat p.n.e.^[9] W Starożytnym Egipcie bób odgrywał rolę kultową. Ponieważ uważany był za "pokarm umarłych", kapłani go nie spożywali; podobnie pitagorejczycy. Pliniusz Starszy pisał, że wśród roślin strączkowych Rzymianie najbardziej cenią bób. Nasiona bobu odnaleziono w ruinach Troi.
  • W Chinach reprezentowany jest najwcześniej ze znaleziska z okresu neolitycznej kultury Longshan, ale nie jest to pewne^[10]. Przyjmuje się, że został wprowadzony z Bliskiego Wschodu dużo później, ok. II w. p.n.e.^[11]
• W czasach biblijnych, jak podaje to w Biblii prorok Ezechiel, mąki z bobu dodawano do wypieku chleba. Bób był wartościowym pokarmem, umożliwiającym ludziom długie przetrwanie w obleganych twierdzach^[9].
• W latach 1910-1913 z siewek bobu wyizolowano aminokwas – lewodopę^[12]. Chociaż początkowo nie przypisywano mu żadnej roli fizjologicznej, związek chemiczny okazał się skutecznym lekiem na chorobę Parkinsona i od roku 1961 jest stosowany w terapii. W organizmie człowieka ulega przekształceniu do dopaminy, której niedobór stwierdza się u osób chorych^[13]. Bób jako naturalne źródło lewodopy może być wykorzystywany w leczeniu choroby Parkinsona^[14].

Wartość odżywcza

Udział w kulturze

• Wymieniony jest w dwóch księgach Biblii: w drugiej Księdze Samuela (17,27-29) i Księdze Ezechiela (4,9). W Biblii Tysiąclecia hebrajskie słowo oznaczające bób w Księdze Samuela zostało błędnie przetłumaczone jako fasola (nie występowała ona w czasach biblijnych w Starym Świecie), w Księdze Ezechiela przetłumaczono je prawidłowo^[9].

Galeria

Przypisy