Bój o Żory

Bój o Żory
II wojna światowa, Kampania wrześniowa, Bitwa pszczyńska
Czas

1 września 1939

Miejsce

Żory

Terytorium

II Rzeczpospolita

Przyczyna

agresja III Rzeszy na Polskę

Wynik

zwycięstwo Niemców

Strony konfliktu
 II Rzeczpospolita III Rzesza
Dowódcy
Tadeusz Kwiatkowski
Józef Strantz		Heinrich von Vietinghoff
Siły
4 działa 75mm, 6 rusznic ppanc, 1 Lkm 7,92mm wz. 08/15 „Maxim”, 277 bagnetów[1]164 czołgi w tym: 72 PzKpfw I, 81 PzKpfw II, 3 PzKpfw III oraz 8 PzKpfw IV; 16 haubic 105 mm, wsparcie Luftwaffe
Straty
11 zabitych, 1 ranny, 1 działozniszczone 4 czołgi (w tym dwa zatopione), 4 uszkodzone, nieznana liczba rannych/zabitych
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
Położenie na mapie Polski w 1939 r.
Ziemia50°02′44″N 18°41′41″E/50,045556 18,694722

Bój o Żory – starcie zbrojne, które miało miejsce 1 września 1939 na Górnym Śląsku na terytorium miasta Żory, jako część bitwy pszczyńskiej. Bój, podobnie jak walki na pozycji przesłaniającej Rybnik i Boża Góra, miał na celu opóźnić natarcie sił niemieckich na polski Górny Śląsk.

Skład

W szturmie na miasto udział wzięły:

  1. jednostki 5 Dywizji Pancernej Wehrmachtu[2]:
    1. 14 pułk strzelców (Schützen-Regiment 14) Oberstleutnant Oberst Joachim Degener
    2. 15 pułk pancerny (Panzer-Regiment 15) Oberstleutnant Johannes Streich
    3. 2 batalion 116 pułku artylerii (Artillerie-Regiment 116) Oberstleutnant Bruno Gerloch
  2. 53 pułk 14 Dywizji Piechoty Wehrmachtu Oberstleutnant Adalbert Lontschar[3].

W obronie Żor wzięły udział:

  1. jednostki 23 Górnośląskiej Dywizji Piechoty:
    1. 5 bateria II dywizjonu 23 pal pod dowództwem kpt. Mikołaja Józefa Stranza uzbrojona w 4 armaty kal. 75 mm wz. 1897 w składzie:
      1. działo nr 1 ulokowano na Rynku (działonowy kpr. Józef Wyderko),
      2. działo nr 2 ulokowano w pobliżu cegielni przy ul. Rybnickiej (działonowy kpr. Stanisław Puto),
      3. działo nr 3 ulokowano wpierw na peronie dworca kolejowego, później cofnięto na pozycję zajmowaną przez działo nr 4;
      4. działo nr 4 ulokowano pomiędzy lasem a stawem Śmieszek (dow. por. Karol Orłowski)
  2. pluton 56 kompanii kolarzy (dow. ppor S. Reyman),
  3. 1 pluton 53 samodzielnej kompanii karabinów maszynowych i broni towarzyszącej por. Bolesława Piotrowskiego uzbrojona w 6 rusznic ppanc oraz ckm-y na taczankach (ulokowany w Kleszczowie oraz na ul. Rybnickiej),
  4. 54 baon Obrony Narodowej „Rybnik” pod dowództwem mjr Tadeusza Kwiatkowskiego w składzie:
    1. 7 kompania „Żorska” kpt. Edwarda Rychłowskiego (obsadziła zachodnie i południowe przedpole miasta),
    2. 8 kompania „Pszczyńska” kpt. Stanisława Urbanowskiego (pluton ppor. Franciszka Mosza ulokowano na dworcu kolejowym, pluton ppor. Jerzego Matuszewicza ulokowano pomiędzy stawem Śmieszek a stawem Kleszczowiak, pluton ppor. Aleksandra Bukko ulokowano w Kleszczowie jako odwód).

Kalendarium[4][5][6]

  • 24 sierpnia 1939 r. – ogłoszono alarm bojowy i wycofano większość II dywizjonu 23 pułku artylerii lekkiej do Mikołowa; w Żorach pozostaje jedynie 5 bateria II dywizjonu w sile 4 armat;
  • 1 września 1939 r.:
    • o godz. 4:45 siły niemieckie uderzają na Rybnik
    • o godz. 5:00 nad Żorami ukazały się niemieckie samoloty zwiadowcze
    • o godz. 10:00 siły niemieckie uderzają na Żory od strony Rybnika
    • o godz. 11:00:
      • ewakuacja działonu kpr. Puto; podczas tej ewakuacji ginie 4 kanonierów, a kpr. Puto zostaje ranny;
      • Niemcy rozbijają pluton 7 kompanii ON broniący się w rejonie cegielni (pomiędzy ul. Rybnicką a ul. Folwarecką); w czasie walk śmierć poniósł dowódca plutonu ppor. rez. Władysław Pawlikowski wraz z sześcioma podkomendnymi
      • siły niemieckie uderzają na Żory od strony Boryni
    • około godz. 11:30 czołgi niemieckie zaczęły wdzierać się do miasta
    • 12:30 odwrót do Kleszczowa
    • o godz. 14.00 siły niemieckie w sile 69 czołgów uderzają na Kleszczów;

odwrót pozostałych jednostek na Kobiór.

Ocena bitwy

W założeniach dowódców Armii Kraków, a w szczególności gen. Jana Sadowskiego dowodzącego Grupą Operacyjną „Śląsk” celem działań operacyjnych Wojska Polskiego w powiecie rybnickim było opóźnienie natarcia sił niemieckich. Ponadto przed obrońcami obu pozycji przesłaniających, tj. Rybnika i Żor, postawiono zadanie prowadzenia skutecznej obrony przy jednoczesnym zachowaniu garnizonu polskiego. Oba cele operacyjne zostały osiągnięte. 5 Dywizja Pancerna oraz 53 pułk piechoty w dniu 1 września zdobyły jedynie ziemie powiatu rybnickiego i dały czas na zorganizowanie obrony powiatu pszczyńskiego.

Przypisy

  1. ↑ Liczebność Armii „Kraków” w dniu 17 września 1939.
  2. ↑ 5 Dywizja Pancerna w Leksykonie Wehrmachtu.
  3. ↑ 53 Pułk Wehrmachtu w Leksykonie Wehrmachtu.
  4. ↑ M. Małecki, Z dziejów wojny obronnej Polski 1939 r. Bitwa Graniczna pod Pszczyną, 2003, ISBN 83-911732-3-2.
  5. ↑ B. Cimała, J. Delowicz, P. Porwoł, Żory. Zarys dziejów. Wypisy., Żory 1994.
  6. ↑ Pozycja przesłaniająca Żory w zapomniany.rybnik.pl. zapomniany.rybnik.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-20)]..

Linki zewnętrzne

Kampania wrześniowa
Wojska
Armie
Samodzielne GO
Grupy operacyjne
Dywizje piechoty
Brygady kawalerii
Bitwy
graniczne
na głównej linii obrony
wewnątrz kraju
z Armią Czerwoną
na terytorium Niemiec

Media użyte na tej stronie

Silesian Voivodeship location map2.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
  • N: 51.1617 N
  • S: 49.2956 N
  • W: 17.8872 E
  • E: 20.0559 E
Poland (1939) location map.png
(c) Lukasb1992 z polskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0
Mapa lokalizacyjna Polski — 1939 (marzec – wrzesień).
Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Germany (1935–1945).svg
National flag and merchant ensign of Germany from 1935 to 1945.
Battle icon active (rifles).svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Abstract crossed rifles symbol on sunburst