Bój pod Pęcicami

Bój pod Pęcicami
II wojna światowa, powstanie warszawskie
Ilustracja
Czas

2 sierpnia 1944

Miejsce

Pęcice, na południowy zachód od Warszawy

Terytorium

Polska pod okupacją niemiecką (GG)

Przyczyna

próba ewakuacji powstańców z Ochoty do Lasów Chojnowskich

Wynik

przebicie się powstańców przez pozycje niemieckie za cenę wysokich strat

Strony konfliktu
 Polskie Państwo Podziemne III Rzesza
Dowódcy
ppłk Mieczysław Sokołowski „Grzymała”nieznany
Siły
około 500 (piechota)[1]nieznane, w tym co najmniej 3 samochody[2], 2 czołgi i 1 samolot rozpoznawczy[1]
Straty
31 poległych[3], 67 wziętych do niewoli, w tym 60 zamordowanychokoło 20 zabitych[3]
Położenie na mapie gminy Michałowice
Mapa konturowa gminy Michałowice, w centrum znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
Położenie na mapie powiatu pruszkowskiego
Mapa konturowa powiatu pruszkowskiego, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
52°09′25,32″N 20°50′54,56″E/52,157032 20,848489
Historia Polski
Kotwica

Ten artykuł jest częścią cyklu:
Polskie Państwo Podziemne

Bój pod Pęcicami – walka stoczona 2 sierpnia 1944 przez jednostki wojskowe Armii Krajowej należące do IV obwodu „Ochota” z wojskiem niemieckim w okresie powstania warszawskiego.

Historia

W nocy z 1 na 2 sierpnia większość oddziałów wojskowych obwodu Ochota pod dowództwem ppłk. Mieczysława Sokołowskiego ps. „Grzymała” rozpoczęło wycofywanie się z Ochoty w kierunku Lasów Sękocińskich i Lasów Chojnowskich. 2 sierpnia o godzinie 5.00 zgrupowanie skierowało się z rejonu wsi Reguły przez Pęcice w kierunku lasów. W budynku dworu w Pęcicach stacjonowały oddziały niemieckie. Odległość z Reguł do Pęcic wynosiła ok. 2 km. Warunki terenowe marszu oddziałów powstańczych, z operacyjnego punktu widzenia, były niekorzystne. Należało pokonać ok. 1 km polnej drogi wiodącej stokiem ku Pęcicom, a następnie kolejny odcinek o długości ok. 1 km prowadzący przez groblę wzdłuż szerokiej, miejscami podmokłej, łąki. Nieprzyjaciel miał dogodne warunki do obserwacji i ostrzału zbliżających się polskich oddziałów. W chwili, gdy oddziały powstańcze znajdowały się na grobli, od strony Pęcic pojawiły się samochody z wojskiem niemieckim. Wywiązała się potyczka, której wynik był korzystny dla powstańców[2]. Odgłosy walki zaalarmowały jednak oddziały niemieckie stacjonujące w pęcickim dworze. Do walki włączyły się również posiłki SS, dwa czołgi oraz samolot rozpoznawczy[1]. Dobrze usytuowane i wstrzelane jednostki niemieckie raziły celnym ogniem broni maszynowej kolumnę wojsk powstańczych, która podzieliła się na dwie części: trzy bataliony harcerskie nacierające po lewej stronie drogi i wiążące główne siły nieprzyjaciela oraz główne siły zgrupowania, które pod osłoną natarcia obeszły Pęcice z prawej strony.

Oddziały nacierające bezpośrednio na Pęcice poniosły duże straty w zabitych i wziętych do niewoli. 31 powstańców poległo, liczba rannych była zbliżona[3]. 67 powstańców, w większości rannych, zostało pochwyconych[4]. Siedmiu jeńców polskich oszczędzono na skutek wstawiennictwa jednego z rannych oficerów niemieckich. Pozostałych 60 powstańców, w tym 5 kobiet[5], poddano torturom[4] i rozstrzelano 2 sierpnia 1944 roku około godziny 18[4] w cegielni w Pęcicach.

Pomnik Żołnierzy Armii Krajowej w Pęcicach
Pomnik Żołnierzy Armii Krajowej w Pęcicach, powstały w miejscu, w którym 2 sierpnia 1944 r. powstańcy z IV Oddziału Ochota natknęli się na niemieckie wojsko podczas odwrotu ze stolicy
Lista ofiar boju pod Pęcicami
Teren mauzoleum Żołnierzy Armii Krajowej poległych w boju pod Pęcicami
Pierwsza część listy ofiar boju pod Pęcicami
Druga część listy ofiar boju pod Pęcicami
Tablica informacyjna przed wejściem na teren mauzoleum Żołnierzy Armii Krajowej poległych w boju pod Pęcicami

Z około 500 osób, które zebrały się w okolicach Pęcic, przez zaporę niemiecką przebiło się około 300. Grupa ta dotarła do Lasów Sękocińskich, a następnie do Lasów Chojnowskich. Po przeformowaniu i dozbrojeniu oddziały te ruszyły w nocy z 18 na 19 sierpnia na pomoc walczącej Warszawie[1].

Powstaniec warszawski Wojciech Marcinkiewicz tak wspomina to wydarzenie:

Jak chyba wiadomo, dowódca IV obwodu „Grzymała” z pierwszego na drugiego w nocy, druga trzecia [godzina] w nocy wymaszerowali trasą EKD do Reguł. W Pęcicach nastąpiły walki, gdzie zwłaszcza harcerze zostali wymordowani. Niemcy użyli broni pancernej, bo w Pruszkowie i w Ursusie stacjonowały dwie dywizje: Viking i Hermann Göring . Z Okęcia przyleciał samolot. […] też brał udział w walkach. Ale przede wszystkim to Niemcy stacjonujący właśnie we wsi i w zabudowaniach folwarcznych mieli niesamowitą przewagę ogniową z broni maszynowej […]. Tam zginęło dwóch [powstańców] z mojej sekcji, Zbyszek Urbanek i Franek Napiecek. To z drużyny „OC-100”, którą poprzednio dowodził „Orlik”. Odpowiedzialność za nich spoczywa bezpośrednio na mnie.To był 2 sierpnia. Co się dalej dzieje? „Grzymała” przeszedł przez walki w Pęcicach, przez Walendów do Lasów Chojnowskich. Dostał zrzuty broni i amunicji. Przez Wolice i Wilanów doszedł do Sadyby, na Mokotów. Sam zginął w Wilanowie[6].

Pamięć

W kwietniu 1946 dokonano ekshumacji szczątków 91 poległych i pomordowanych, z których zidentyfikowano na miejscu 51 osób, a w późniejszym okresie – dalsze 21 osób. 19 osób pozostało niezidentyfikowanych. Wszystkie szczątki złożono we wspólnej mogile na terenie parku pęcickiego. Ze składek rodzin poległych i pomordowanych, a także ofiarności społeczeństwa i dotacji Jana Mazurkiewicza „Radosława” wybudowano na mogile pomnik-mauzoleum[7].

Od 1967 roku Oddział Stołeczny PTTK im. A. Janowskiego i Klub PTTK Varsovia organizują Rajd Turystyczno-Krajoznawczy „Po kamienistej drodze” poświęcony pamięci uczestników boju, w trakcie którego m.in. odbywa się apel poległych oraz składanie wieńców na mogile powstańczej[8][9][10]. Od 2004 roku organizowany jest także, w innym terminie, rajd młodzieży szkolnej[11].

Przypisy

  1. a b c d Pęcice 2010. 44 Rajd „Po kamienistej drodze” (folder rajdowy). s. 6.
  2. a b Pęcice 2010. 44 Rajd „Po kamienistej drodze” (folder rajdowy). s. 3.
  3. a b c Pęcice 2010. 44 Rajd „Po kamienistej drodze” (folder rajdowy). s. 4.
  4. a b c Szymon Datner: Zbrodnie Wehrmachtu na jeńcach wojennych w II wojnie światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1961, s. 80.
  5. Pęcice 2010. 44 Rajd „Po kamienistej drodze” (folder rajdowy). s. 5.
  6. Archiwum Historii Mówionej - Wojciech Jarosław Marcinkiewicz, www.1944.pl [dostęp 2020-11-20] (pol.).
  7. Pęcice 2010. 44 Rajd „Po kamienistej drodze” (folder rajdowy). s. 7–13.
  8. Pęcice 2010. 44 Rajd „Po kamienistej drodze” (folder rajdowy). s. 15–16.
  9. Obchody 71. rocznicy Powstania Warszawskiego w Pęcicach, Wojsko Polskie [dostęp 2016-04-05] (pol.).
  10. Dzieje się ... – Aktualności – Samorządowe – Uroczystości 69. rocznicy boju pod – Michałowice, www.michalowice.pl [dostęp 2016-04-05].
  11. Pęcice 2010. 44 Rajd „Po kamienistej drodze” (folder rajdowy). s. 22–27.

Media użyte na tej stronie

Relief Map of Poland.svg
Autor: TUBSEmail Silk.svg Gallery, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Poland
Masovian Voivodeship Relief location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Relief location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E
Flaga PPP.svg
Flaga Armii Krajowej; symbol na fladze jest złożeniem liter "P" i "W", będących skrótem od "Polska Walcząca" (zob. Znak Polski Walczącej)
Flag of Germany (1935–1945).svg
National flag and merchant ensign of Germany from 1935 to 1945.
Battle icon active (rifles).svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Abstract crossed rifles symbol on sunburst
Kotwica symbol.svg
Autor: Liftarn, Licencja: CC BY-SA 2.5
Kotwica symbol
Pomnik mauzoleum ofiar Boju pod Pęcicami w Pęcicach 01.jpg
Tablica informacyjna przed wejściem na teren mauzoleum Żołnierzy Armii Krajowej z IV Oddziału Ochota, walczących w Powstaniu Warszawskim, poległych 2 sierpnia 1944
Michałowice (gmina w województwie mazowieckim) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Michałowice, Polska
Pomnik mauzoleum ofiar Boju pod Pęcicami w Pęcicach 05.jpg
Autor: Patryk, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pomnik Żołnierzy Armii Krajowej z IV Oddziału Ochota, walczących w Powstaniu Warszawskim, poległych 2 sierpnia 1944
Pomnik mauzoleum ofiar Boju pod Pęcicami w Pęcicach 07.jpg
Autor: Patryk, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pomnik Żołnierzy Armii Krajowej z IV Oddziału Ochota, walczących w Powstaniu Warszawskim, poległych 2 sierpnia 1944
Powiat pruszkowski location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu pruszkowskiego, Polska
Pomnik mauzoleum ofiar Boju pod Pęcicami w Pęcicach 03.jpg
Autor: Patryk, Licencja: CC BY-SA 4.0
Teren mauzoleum Żołnierzy Armii Krajowej z IV Oddziału Ochota, walczących w Powstaniu Warszawskim, poległych 2 sierpnia 1944
Pomnik mauzoleum ofiar Boju pod Pęcicami w Pęcicach 04.jpg
Autor: Patryk, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pomnik Żołnierzy Armii Krajowej z IV Oddziału Ochota, walczących w Powstaniu Warszawskim, poległych 2 sierpnia 1944
Pomnik mauzoleum ofiar Boju pod Pęcicami w Pęcicach 06.jpg
Autor: Patryk, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pomnik Żołnierzy Armii Krajowej z IV Oddziału Ochota, walczących w Powstaniu Warszawskim, poległych 2 sierpnia 1944
Pomnik mauzoleum ofiar Boju pod Pęcicami w Pęcicach 08.jpg
Autor: Patryk, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pomnik Żołnierzy Armii Krajowej z IV Oddziału Ochota, walczących w Powstaniu Warszawskim, poległych 2 sierpnia 1944