Błękitny krzyż (broń chemiczna)

Błękitny krzyż (niebieski krzyż; niem. Blaukreuz, Blaukreuzkampfstoff) – oznaczenie bojowych środków trujących z grupy sternitów stosowanych przez Niemcy w okresie I wojny światowej. Nazwa wzięła się od symbolu błękitnego krzyża malowanego na pociskach chemicznych wypełnionych środkami wywołującymi kichanie i wymioty[1]. Po raz pierwszy użyto go w nocy z 10 na 11 lipca 1917 roku pod Nieuwpoort[2]. W czasie wojny Niemcy wyprodukowały łącznie około 14 000 000 pocisków wszystkich kalibrów ze sternitami[3].

Pierwszym środkiem oznaczanym błękitnym krzyżem była wprowadzona do uzbrojenia w lipcu 1917 roku difenylochloroarsyna. Z czasem zaczęto używać także innych sternitów – difenylocyjanoarsynę w maju i N w lipcu 1918 roku[1]. Błękitny krzyż zawierał 50–100% difenylochloroarsyny i 0–50% N-etylokarbazolu, a czasem także fenylodichloroarsynę jako rozpuszczalnik. Błękitny krzyż 1 składał się natomiast jedynie z difenylochloroarsyny i identycznego rozpuszczalnika[4]. Stosowano także etylodichloroarsynę i metylodichloroarsynę[5].

Błękitny krzyż nazywany był także „przebijaczem maski” (niem. Maskenbrecher) z uwagi na zdolność do penetracji masek przeciwgazowych stosowanych przez ententę na froncie zachodnim. Środki stosowane w błękitnym krzyżu błyskawicznie przedostawały się przez filtry maski przeciwgazowej wywołując kichanie i wymioty, co zmuszało zazwyczaj do jej zdjęcia i w konsekwencji narażało na działanie innych środków trujących. Mimo słusznej koncepcji, błękitny krzyż nie został z powodzeniem wykorzystany w wojnie. Niemcom nie udało się opracować konstrukcji zdolnej do rozpylenia sternitów w powietrzu. Zamiast tego, większość zastosowanego środka opadała na ziemię zaraz po użyciu. Dodatkowo, pośpiech jaki towarzyszył wprowadzaniu sternitów do uzbrojenia spowodował, że niemieckie wojsko nie przeprowadziło odpowiednich testów z tą bronią i nie było świadome nikłej ilości rozpraszanego w powietrzu środka trującego. Tuż przed końcem wojny odpowiednią konstrukcję w postaci świec dymnych opracowali Brytyjczycy, którzy użyli jej przeciwko Rosji w 1919 roku[1].

Przypisy

  1. ↑ a b c Benjamin C. Garrett, John Hart, Historical Dictionary of Nuclear, Biological, and Chemical Warfare, Historical Dictionaries of War, Revolution, and Civil Unrest, nr 33, Lanham: Scarecrow Press, 2007, s. 35–36, ISBN 978-0-8108-5484-0 (ang.).
  2. ↑ Kazimierz Szarski, błękitny krzyż, [w:] 1000 słów o chemii i broni chemicznej, Zygfryd Witkiewicz (red.), Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987, s. 37, ISBN 83-11-07396-1, OCLC 19360683.
  3. ↑ Bronisław Sypniewski, Napady lotnicze i ich skutki, [w:] Vademecum obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej ludności cywilnej, wyd. 2, Warszawa: Zakład Ubezpieczeń na Wypadek Choroby, 1936, s. 31, OCLC 14748313.
  4. ↑ D. Hank Ellison, Handbook of Chemical and Biological Warfare Agents, wyd. 2, Boca Raton: CRC Press, 2008, s. 636, ISBN 978-0-8493-1434-6 (ang.).
  5. ↑ Corey J. Hilmas, Jeffery K. Smart, Benjamin A. Hill, History of Chemical Warfare, [w:] Medical Aspects of Chemical Warfare, Shirley D. Tuorinsky (red.), Falls Church–Washington: Office of the Surgeon General, U.S. Army–Borden Institute, Walter Reed Army Medical Center, 2008, s. 40, ISBN 978-0-16-081532-4, OCLC 460938576 [zarchiwizowane z adresu 2016-12-01] (ang.).
Krzyże na niemieckich pociskach chemicznych w czasie I wojny światowej
  • pstry krzyż (Buntkreuz)