Błażej Roga

Błażej Roga
Państwo działania

 Polska

Data i miejsce urodzenia

12 stycznia 1895
Bystrowice

Data i miejsce śmierci

3 września 1977
Katowice

profesor nauk chemicznych
Specjalność: badania z dziedziny technologii chemicznej węgla kamiennego i brunatnego oraz badania nad własnościami i klasyfikacją węgla
Uczelnia

Politechnika Wrocławska

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Order Sztandaru Pracy II klasy Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski

Błażej Roga (ur. 12 stycznia 1895 r. w Bystrowicach, zm. 3 września 1977 w Katowicach)[1] – polski chemik, profesor i doktor honoris causa Politechniki Wrocławskiej, członek PAN.

Prowadził badania z dziedziny technologii chemicznej węgla kamiennego i brunatnego oraz badania nad własnościami i klasyfikacją węgla. Opracował, między innymi, metodę oznaczania spiekalności węgla[2][3], tzw. Liczba Rogi (Roga Index), która stała się podstawą międzynarodowego standardu ISO 335:1974[4]. Organizator budowy i odbudowy przemysłu koksochemicznego w powojennej Polsce.

Życiorys

Rodzina: ojciec – Szymon Roga, matka – Katarzyna z domu Bodzioch, żona Zofia Porczyńska (lekarz stomatolog), córki – Maria Skąpska (witrażystka) oraz Anna (polonistka i redaktorka telewizyjnych programów edukacyjnych).

Urodził się w Bystrowicach na Podkarpaciu w rodzinie chłopskiej. W młodości czynnie uczestniczył w strukturach lokalnej młodzieżowej organizacji patriotycznej Drużyny Bartoszowe w Bystrowicach. Po wybuchu I wojny światowej drużyny zostały przekształcone w Legion Wschodni, do którego Roga prowadził werbunek. W czasie I wojny światowej służył w armii austriackiej na froncie wschodnim i dostał się do niewoli rosyjskiej. Po wojnie odbywał studia na Politechnice Lwowskiej i Warszawskiej. W ramach polonizacji przemysłu śląskiego został delegowany na kierownika koksowni „Walenty” w Rudzie Śląskiej. W czasie II wojny światowej ukrywał się, pracując w podwarszawskim przedsiębiorstwie wydobycia torfu. Uczestniczył też w działalności konspiracyjnej opracowując receptury chemiczne ładunków wybuchowych z dostępnych materiałów[5]. Współpracował wówczas z grupą prof. Józefa Zawadzkiego. Uczestniczył w powstaniu warszawskim[5]. Po wojnie brał udział w organizacji przemysłu koksochemicznego. Brał udział w zakładaniu i prowadzeniu licznych zakładów przemysłowych oraz instytucji branżowych. Następnie wrócił do czynnej pracy naukowej, m.in. nad badaniem klasyfikacji i struktury oraz technologią chemiczną węgla kamiennego i brunatnego. Prowadził badania fizykochemiczne w kraju i za granicą, m.in. w Belgii, Francji, Anglii, Holandii i Niemczech. Prowadził też badania dotyczące klasyfikacji węgli w różnych rejonach Chin[1]. Był autorem licznych artykułów naukowych, monografii i podręczników akademickich oraz przekładu. W latach 1947–1965 pracował na Politechnice Wrocławskiej, której został profesorem. Został odznaczony licznymi nagrodami i odznaczeniami. Zmarł w 1977 r. Został pochowany na Cmentarzu Komunalnym przy ul. Sienkiewicza w Katowicach.

Grób prof. Błażeja Rogi na cmentarzu przy ul. Sienkiewicza w Katowicach

Edukacja

Uczęszczał do gimnazjum klasycznego w Jarosławiu, które ukończył z odznaczeniem w 1914 r.[5] Studia inżynierskie z chemii odbył na Politechnice Lwowskiej (1921–26). W 1931 uzyskał doktorat z chemii fizycznej na Politechnice Warszawskiej. Pracę doktorską pod tytułem „Z badań fizykochemicznych nad różnymi typami węgli koksujących”[2] napisał pod kierunkiem prof. Wojciecha Świętosławskiego.

Kalendarium[1][5]

  • 1926–27 starszy asystent Katedry Chemii Ogólnej i Analitycznej Politechniki Lwowskiej
  • 1927–31 adiunkt Dz. Węglowego Chemicznego Instytutu Badawczego w Warszawie
  • 1932–35 Dyrektor koksowni „Walenty” w Rudzie Śląskiej powołany tu w ramach polonizacji przemysłu śląskiego[5]
  • 1935–39 Dyrektor Gazowni Miasta Stołecznego Warszawy
  • 1939 Dyrektor naczelny Związku Koksowni w Katowicach
  • Podczas II wojny Światowej pracował w przedsiębiorstwie „Torf” pod Warszawą
  • 1945–49 Jako Naczelny Dyrektor Centralnego Zarządu Zjednoczenia Przemysłu Koksochemicznego w Zabrzu brał udział w odbudowywaniu przemysłu koksochemicznego w skład którego wchodziły koksownie, przedsiębiorstwa elektrodowe, przemysł sadzy i aktywnego węgla: Fabryka Elektrod Węglowych „Plania”, Fabryka Węgla Aktywnego „Carbon” w Raciborzu, Zakłady Koksownicze w Zabrzu i Wałbrzychu
  • 1938–39 Prezes Związku Inżynierów Chemików RP
  • od 1948 Przewodniczący Komisji Szkoleniowej NOT
  • 1946–47 Prezes Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego w Polsce, później członek honorowy Stowarzyszenia
  • 1947–65 Organizator i kierownik Katedry Technologii Chemicznej Węgla Politechniki Wrocławskiej
  • Profesor nadzwyczajny (1948) i zwyczajny (1956) Politechniki Wrocławskiej
  • 1949–50 Kierownik Zakładu Chemicznej Przeróbki Węgla, kierownik Zakładu Chemii Węgla Głównego Instytutu Górnictwa w Katowicach
  • 1956–66 Przewodniczący Grupy Roboczej Utylizacji Węgla Europejskiej Komisji Węglowej W Genewie
  • 1956–66 Przewodniczący Podkomisji Normalizacji Metod Badania Węgla Brunatnego W ISO w Londynie
  • Brał udział w organizacji Międzynarodowych Konferencji Nauki o Węglu – International Conferences on Coal Sciences
  • 1960 Członek-korespondent PAN[6]
  • 1961–65 Kierownik Pracowni Przerobu Chemicznego Węgla Zakładu Syntezy Organicznej PAN (od 1964 Instytutu Chemii Organicznej PAN)
  • 1963–65 Przewodniczący Komitetu Nauk Chemicznych PAN
  • 1965 Przejście na emeryturę
  • 1971 Członek rzeczywisty PAN[6]

Nagrody i wyróżnienia

  • Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, 1946[5]
  • Nagroda Państwowa II stopnia za prace z koksochemii, 1951[5]
  • Order Sztandaru Pracy II klasy, 1954[5]
  • Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, 1959[5]
  • Doktorat honoris causa Politechniki Wrocławskiej, 1970[5]
  • Medal „Za wybitne zasługi dla Rozwoju Politechniki Wrocławskiej”, 1970[1]

Przypisy

  1. ↑ a b c d Biogramy Uczonych Polskich. Część III: Nauki Ścisłe, s. 313–16. Ossolineum 1986. Opr. A. Śródka, P. Szczawiński.
  2. ↑ a b Roga B., Z badań fizyko-chemicznych nad różnemi typami węgli koksujących, 1931
  3. ↑ Laskowski T., Roga B., 1949 – Klasyfikacje naturalnych paliw stałych., Biuletyn Instytutu Paliw Naturalnych No 60, Katowice.
  4. ↑ ISO 335:1974 – Hard coal – Determination of caking power – Roga test, www.iso.org [dostęp 2018-02-13] (ang.).
  5. ↑ a b c d e f g h i j Polski Słownik Biograficzny. Tom XXXI. Zeszyt 130. Opr. S. Jasieńko.
  6. ↑ a b Roga Błażej. [w:] Członkowie Polskiej Akademii Nauk. Skorowidz [on-line]. PAN. [dostęp 2018-02-18].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Grób prof. Błażeja Rogi.jpg
Autor: Kordiann, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób prof. Błażeja Rogi na cmentarzu przy ul. Sienkiewicza w Katowicach