Błotnia (roślina)

Błotnia
Ilustracja
Nyssa sinensis
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządastropodobne
Rząddereniowce
Rodzinabłotniowate
Rodzajbłotnia
Nazwa systematyczna
Nyssa Linnaeus
Sp. Pl. 1058. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

N. aquatica L.[3]

Synonimy
  • Tupelo Adanson[3]
Nyssa aquatica – ważny składnik lasów bagiennych południowo-wschodniej części USA

Błotnia, kląża, nissa, nyssa, tupelo[4] (Nyssa L.) – rodzaj roślin z rodziny błotniowatych. Obejmuje 11[5], 12[6] lub 13[7] gatunków. Występują one w południowej części Ameryki Północnej (cztery gatunki w Meksyku i południowo-wschodniej części USA oraz jeden gatunek w Kostaryce i Panamie), a także w Azji południowej i wschodniej (jeden gatunek od Indii po Malaje i 7 w Chinach)[6][7]. Większość gatunków chińskich jest na krawędzi wymarcia[6]. Są to drzewa rosnące na ogół na terenach podmokłych, zalewowych[8], na glebach kwaśnych[9].

Specyficzne drewno korzeniowe błotni leśnej potrafi się ścieśniać do 20% swej objętości, by nasączone powrócić do pierwotnej objętości. Wykorzystywane jest w chirurgii naczyń krwionośnych[10]. Gatunek ten uprawiany jest także jako ozdobny, głównie dla silnie przebarwiających się jesienią liści[11]. Błotnia wodna Nyssa aquatica znosi dobrze spiętrzenia wód przekraczające 2 m, jest miododajna i dostarcza cenionego drewna. Owoce Nyssa ogeche są jadalne[5]. Różne gatunki uprawiane bywają jako rośliny ozdobne, głównie z powodu efektownie przebarwiających się jesienią liści (przybierających wówczas kolory od purpurowego po pomarańczowy)[9].

Morfologia

Pokrój
Drzewa[6] osiągające do 30 m wysokości[12], rzadziej krzewy[7], o korze szarobrązowej, szorstkiej[7].
Liście
Zrzucane na zimę[12], skrętoległe, pojedyncze, o blaszce całobrzegiej lub piłkowanej[2], bez przylistków[10]. Często skupione są na końcach pędów[6]. Ogonek na przekroju obły lub oskrzydlony[7].
Kwiaty
Niepozorne, zwykle rozdzielnopłciowe[6], przy czym często płeć trudna do jednoznacznej identyfikacji (słabo zaznaczone różnice morfologiczne między kwiatami, w których kwiaty żeńskie posiadają funkcjonujące pylniki, jednak wytwarzany w nich pyłek nie jest zdolny do zapładniania)[7]. Kwiaty zebrane są w zwykle zwisające[8] główki lub gęste grona[6] wyrastające w kątach liści[8], kwiaty żeńskie czasem pojedyncze lub w skąpokwiatowych gronach. Kielich jest silnie zredukowany[2], tworzy niski pierścień[7]. Płatki korony drobne, zielone lub zielonkawobiałe[7]. Pręciki w dwóch okółkach[11] po 5[7]. Zalążnia dolna jednokomorowa[10], zbudowana z dwóch owocolistków[11][6], zwieńczona słupkiem dwudzielnym[6].
Owoce
Jajowate lub owalne pestkowce[8] o soczystym, kwaśnym miąższu, zwykle jedno- do pięcionasienne[2][10], niebieskoczarne, rzadziej czerwone do pomarańczowych[7]. Zwieńczone są trwałymi działkami kielicha[7][6].

Systematyka

Jeden z rodzajów z rodziny błotniowatych Nyssaceae. Jeszcze w systemie APG III z 2009 rodzina ta nie była wyodrębniana, stanowiła podrodzinę Nyssoideae Arnott w obrębie dereniowatych Cornaceae[13]. Rodzina Nyssaceae została wyodrębniona w systemie APG IV (2016)[14].

Wykaz gatunków[15][6]
  • Nyssa aquatica L. – błotnia wodna[9], nyssa błotna[12]
  • Nyssa javanica (Blume) Wangerin
  • Nyssa leptophylla W.P. Fang & T. P. Chen
  • Nyssa ogeche Bartram ex Marshall
  • Nyssa shangszeensis W.P.Fang & Soong
  • Nyssa shweliensis (W.W.Sm.) Airy Shaw
  • Nyssa sinensis Oliv. – błotnia chińska[9], nyssa chińska[12]
  • Nyssa sylvatica Marshall – błotnia leśna[9], nyssa leśna[12]
  • Nyssa talamancana Hammel & N.Zamora
  • Nyssa wenshanensis W.P. Fang & Soong
  • Nyssa yunnanensis W.Q.Yin ex H.N.Qin & Phengklai

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  2. ↑ a b c d Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  3. ↑ a b c Nyssa. W: Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-11-03].
  4. ↑ Nazwy polskie rodzaju według: Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 379. (pol.)
  5. ↑ a b David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 638. ISBN 978-1-107-11502-6.
  6. ↑ a b c d e f g h i j k Nyssa Linnaeus. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-11-03].
  7. ↑ a b c d e f g h i j k Gordon C. Tucker, Tracy J. Park: Nyssa Linnaeus. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-11-03].
  8. ↑ a b c d K.Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VI. Flowering Plants. Dicotyledons. Heidelberg: Springer, 2004, s. 86-87. ISBN 978-3-642-05714-4.
  9. ↑ a b c d e Tony Russell, Catherine Cutler, Martin Walters: Ilustrowana encyklopedia. Drzewa świata. Kraków: Universitas, 2208, s. 166-167. ISBN 978-83-242-0842-5.
  10. ↑ a b c d Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 250-251. ISBN 83-7079-778-4.
  11. ↑ a b c Jolanta Kochanowska, Tomasz Nowak: Błotniowate. W: Pomoce dydaktyczne dla nauczycieli odwiedzających ogród botaniczny we Wrocławiu [on-line]. Ogród botaniczny we Wrocławiu, 2003. [dostęp 2016-12-15].
  12. ↑ a b c d e Helmut Pirc: Drzewa od A do Z. Warszawa: Klub dla Ciebie, 2006, s. 127. ISBN 978-83-7404-323-6.
  13. ↑ Angiosperm Phylogeny Group (2009). An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III. Botanical Journal of the Linnean Society 161: 105-121.
  14. ↑ The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 181, 1, s. 1–20, 2016. DOI: 10.1111/boj.12385. 
  15. ↑ Nyssa. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-11-03].

Media użyte na tej stronie

Nyssa sinensis kz4.jpg
Autor: Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Nyssa sinensis in Auckland Botanic Gardens
3 full.jpg
Autor: Valley Nature Center, Licencja: CC BY 2.0
Water Tupelo trees are the dominant species along Bayou de View.