Błotniarka jajowata

Błotniarka jajowata
	Radix balthica
	(Linnaeus, 1758)
	; Najbardziej charakterystyczna forma ampla
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	mięczaki
Gromada	ślimaki
Podgromada	płucodyszne
Rząd	nasadooczne
Rodzina	błotniarkowate
Rodzaj	Radix
Gatunek	błotniarka jajowata
Synonimy
	Helix balthica Linnaeus, 1758; Lymnaea peregra (O. F. Müller, 1774); Radix peregra (O.F.Muller, 1774); Lymnaea ovata Draparnaud, 1805; Radix ovata (Draparnaud, 1805); Lymnaea limosus Cantraine, 1840;
	Helix balthica Linnaeus, 1758; Lymnaea peregra (O. F. Müller, 1774); Radix peregra (O.F.Muller, 1774); Lymnaea ovata Draparnaud, 1805; Radix ovata (Draparnaud, 1805); Lymnaea limosus Cantraine, 1840;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski

Błotniarka jajowata (Radix balthica) – gatunek ślimaka wodnego z rodziny błotniarkowatych (Lymnaeidae), do 2001 roku opisywany pod nazwą Radix ovata. Obecnie ta nazwa nie jest już stosowana^[2].

Występowanie

Gatunek liczny i dość pospolity w północnej i zachodniej Eurazji^[2]. Występuje w rzekach, stawach, zbiornikach okresowych, a nawet w wodach lekko zasolonych (także w Bałtyku).

Budowa

Gatunek obejmuje osobniki z muszlami, których skrętka stanowi 1/4 do 2/5 całej wysokości muszli, natomiast wrzeciono zwykle pozbawione jest fałdki natomiast z ostatnim skrętem tworzy prawie prostą linię. Dołek osiowy zasłonięty lub szczelinowy. Muszla cienka i prześwitująca, w ogólnym zarysie jajowata lub kulistojajowata, składająca się z 2 do 5 zwojów. Powierzchnia nieregularnie paskowana lub młotkowana, barwy żółtawej, jasnorogowej, rzadko ciemniejsza. Brzeg otworu zazwyczaj ostry chociaż można spotkać osobniki o brzegu przypłaszczonym a nawet wywiniętym. Niektóre formy bardzo podobne do błotniarki uszatej i można je rozróżnić preparując układ rozrodczy.

Biologia

Odżywia się dostępną roślinnością: bakteriami, glonami (glony nitkowate i okrzemki), a także roślinami naczyniowymi oraz pokarmem zwierzęcym (martwe organizmy, jaja zwierząt wodnych, itp.). W okresie letnim ślimaki gromadzą się przy powierzchni wody, gdzie pobierają tlen, zimą, kiedy jest lepsze natlenienie są bardziej rozproszone. Tlen pobierają przez płuca i całą powierzchnią ciała. Szczyt sezonu rozrodczego przypada na maj, zaś sezon zaczyna się już w marcu i kończy późnym latem. Kokony jajowe od 2 do 5 cm zawierają od 20 do 180 jaj. Ślimaki wykluwają się po 20–30 dniach natomiast dojrzałość płciową uzyskują po 3 miesiącach.

Błotniarka jajowata jest żywicielem przywry Clinostomum complanatum^[3]

Konchiologia

Pierwotnie gatunek ten dzielono na kilka odrębnych i kilkanaście odmian. Obecnie w konchiologii wyróżnia się tylko 4 odmiany typowe, tworzące jednak wiele form o cechach pośrednich. Poniżej zachowano oryginalne nazwy, choć ich klasyfikacja biologiczna mogła ulec zmianie.

Lymnaea peregra v. typica

Lymnaea peregra v. typica O.F.Müller – ma muszlę stosunkowo grubościenną i zwartą, barwy jasnobrunatnej lub rogowej o 4 do 5 skrętach i skrętce tępo zakończonej, zajmującej 1/3 do 2/5 wysokości. Dolna połowa otworu jajowata, górna trójkątnie zaostrzona. Forma typowa dla niewielkich, często wysychających zbiorników, zbiorników górskich (zimnych) oraz wód termalnych. Dobrze znosi wysychanie, a nawet może prowadzić życie amfibiotyczne (wychodzi na ląd). Muszla 7-22 mm wysokości i 5-13 mm szerokości.

Formy typica oraz ovata

Lymnaea peregra v. ovata

Muszle formy ovata

Lymnaea peregra v. ovata Drap. Muszla cienkościenna, barwy żółtej lub rogowej, jajowata z ostatnim skrętem znacznie rozdętym. Skrętów 4 lub 4 i pół, skrętka stożkowata i ostro zakończona, zajmuje 1/4 wysokości muszli. Wysokość 15-30 mm, szerokość 9-20 mm. Otwór jajowaty w górnej części trójkątny. Zamieszkuje rzeki i zbiorniki gęsto zarośnięte roślinnością.

Lymnaea peregra v. lagotis

Lymnaea peregra v. lagotis Schr. – skrętka tępo zakończona, stanowi 1/3 wysokości muszli, skręty wyraźnie, schodkowato oddzielone od siebie. Ostatni skręt silnie rozdęty, z otworem uchowatym (mylona z błotniarką uszatą). Skrętów 4-5. Muszla o wysokości 15-25 mm i szerokości 10-20 mm. Typowa forma dla zbiorników z wodą niezanieczyszczoną, dlatego najrzadziej spotykana.

Lymnaea peregra v. ampla

Forma ampla. Ślimak z drugiej muszli nie wybudził się z anabiozy albo po wybudzeniu miał o wiele gorsze warunki

Lymnaea peregra v. ampla Hartm – ma muszlę prawie kolistą. Skrętka ostro zakończona, ledwie zauważalna wobec ogromu ostatniego skrętu. Jego górny brzeg często osiąga poziom, a nawet przewyższa szczyt skrętki. Skrętów 3 lub 3 i pół. Skorupka jasna, często prążkowana (w strukturze grubsze (ciemniejsze) żebra wzmacniające).

Zobacz też

mięczaki Polski

Przypisy

↑ Radix balthica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
↑ ^a ^b Species summary for Radix balthica. AnimalBase, 2011. [dostęp 2011-12-10]. (ang.).
↑ Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 194. ISBN 978-83-01-16108-8.

Bibliografia

Piechocki A., Ślimaki, z cyklu Fauna Słodkowodna Polski, Warszawa 1979, ISBN 83-01-01143-2

[iucn-1] Radix balthica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).

[ab-2] Species summary for Radix balthica. AnimalBase, 2011. [dostęp 2011-12-10]. (ang.).

[BlaszakT1-3] Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 194. ISBN 978-83-01-16108-8.

[1]

[2]

[3]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne