BTR-152

BTR-152

Transporter opancerzony BTR-152, muzeum Jad la-Szirjon
Dane podstawowe
Państwo	ZSRR
Producent	ZiS/ZiŁ (Moskwa), BAZ (Briańsk)
Typ pojazdu	transporter opancerzony
Trakcja	kołowa (6x6)
Załoga	2+8
Historia
Prototypy	1946-1947
Produkcja	1950–1962
Dane techniczne
Silnik	gaźnikowy 4-suwowy, 6-cylindrowy rzędowy ZiS-123 o mocy 110 KM przy 3000 obr./min
Transmisja	mechaniczna
Poj. zb. paliwa	300 l
Pancerz	spawany z płyt walcowanych
Długość	6,55 m (BTR-152W – 6,83 m)
Szerokość	2,32 m
Wysokość	2,00 m (kadłub) / 2,36 m (całkowita)
Prześwit	0,285 m
Masa	6,7 t bojowa: 8,6 t (BTR-152) – 8,95 t (BTR-152W, K)
Moc jedn.	12,3-12,4 KM/t
Osiągi
Prędkość	75 km/h
Zasięg	550–650 km
Pokonywanie przeszkód
Brody (głęb.)	bez przygotowania: 80 cm
Rowy (szer.)	80 cm
Dane operacyjne
Uzbrojenie
1 km SG-43 / SGMB kal. 7,62 mm broń osobista załogi i desantu
Użytkownicy
Afganistan, Albania, Algieria, Angola, Kambodża, Chiny, Kongo, Kuba, Cypr, Egipt, Gwinea, Etiopia, NRD, Indonezja, Irak, Korea Płn, Laos, Jemen, Liban, Mali, Mongolia, Mozambik, Nikaragua, Polska, Seszele, Somalia, Sri Lanka, Sudan, Syria, Tanzania, Uganda, Wietnam, ZSRR

BTR-152 (ros. БТР-152) – kołowy transporter opancerzony konstrukcji radzieckiej z okresu po II wojnie światowej.

Historia

Prace nad projektem pojazdu rozpoczęto w 1946 w zakładach ZiS, pod oznaczeniem fabrycznym ZiS-152^[1]. Prowadził je zespół konstrukcyjny pod kierunkiem głównego konstruktora zakładów inż. B. M. Fittermana. Wykorzystano podzespoły nowo skonstruowanego terenowego samochodu ciężarowego ZiS-151, produkowanego w latach 1947–1957. W maju 1947 zbudowano dwa pierwsze prototypy. Potem zbudowano trzy serie eksperymentalne. Badania zakończono w grudniu 1949, a 24 marca 1950 pojazd został przyjęty do uzbrojenia Armii Radzieckiej pod oznaczeniem BTR-152 (skrót od bronietransportior – transporter opancerzony). Produkcja seryjna rozpoczęła się w lipcu 1950^[1].

Transporter BTR-152 miał napęd na wszystkie koła – układ napędowy 6x6, z pojedynczymi kołami (zastosowane większych pojedynczych kół, zapewniających lepsze własności terenowe, zamiast tylnych kół bliźniaczych, było najistotniejszą modyfikacją w stosunku do ciężarówki ZiS-151)^[1]. Ogólny schemat konstrukcyjny był typowy dla samochodów ciężarowych, z silnikiem z przodu umieszczonym pod długą maską oraz z osią kierowaną z przodu i dwoma pozostałymi osiami blisko siebie z tyłu. Za silnikiem znajdował się przedział kierowania, nakryty krótkim dachem pancernym, a za nim odkryty przedział transportowy (w późniejszych wersjach był on zakryty). Samonośne nadwozie było spawane z płyt pancernych. Transporter miał drzwi po obu bokach przedziału kierowania oraz podwójne drzwi dla desantu w tylnej płycie. Chłodnica silnika, umieszczona z przodu, była osłonięta poziomą żaluzją pancerną, otwieraną zdalnie. Przed kierowcą i dowódcą znajdowały się okna, zakrywane pancernymi klapami z przyrządami obserwacyjnymi ze szkła pancernego tripleks. Transporter w wersji podstawowej mógł przewozić 17 żołnierzy (dwie drużyny), oprócz kierowcy i dowódcy. Część wyposażona była w radiostacje 10RT-12^[1].

Nadwozie miało korzystne dla zwiększenia możliwości rykoszetowania pocisków nachylenie płyt i zabezpieczało przed pociskami karabinowymi i odłamkami, a z przodu – przed przeciwpancernymi pociskami karabinowymi i zwykłymi pociskami kalibru 12,7 mm z każdej odległości^[1]. Grubość pancerza BTR-152 wynosiła 13 mm z przodu, 10 mm po bokach, 8 mm z tyłu i 6 mm z góry i dołu. Od modelu BTR-152W zmodyfikowano grubość opancerzenia: 14 mm przód, 11 mm boki w górnej części i 9 mm w dolnej, 9 mm tył, 8 mm dach przedziału kierowania, 5 mm maska silnika i 4 mm dno^[1].

Uzbrojenie stanowił tylko jeden karabin maszynowy SG-43 (później SGMB)z 1250 nabojami, mocowany nad przedziałem kierowania. Jego obsługa pozostawała odsłonięta podczas prowadzenia ognia. Karabin maszynowy można było zamocować także na uchwytach po bokach i z tyłu przedziału transportowego. Uzbrojenie mógł uzupełniać ręczny karabin maszynowy DPM desantu oraz broń strzelecka.

Wersje produkcyjne

• BTR-152 – podstawowa wersja z odkrytym przedziałem bojowym, uzbrojona w 1 karabin maszynowy SG-43 kal. 7,62 mm.
• BTR-152A – wersja przeciwlotnicza i wsparcia ogniowego wyposażona w stanowisko ZTPU-2 z dwoma sprzężonymi wkm-ami KPW kalibru 14,5 mm w odkrytym przedziale bojowym. Kąt podniesienia uzbrojenia wynosił od -5° do +89°, obrót wieży ręczny, zapas nabojów 1200. Załoga składała się z kierowcy, trzech żołnierzy obsługi i 6 żołnierzy desantu. Masa bojowa – 8600 kg. Produkowana w latach 1952–1955 (719 sztuk)^[1]
• BTR-152B – ruchomy punkt dowodzenia artylerii z zakrytym podwyższonym przedziałem bojowym z 1953 roku, nie produkowany seryjnie^[1].
• BTR-152W (БТР-152В) – ulepszona wersja transportera produkowana seryjnie od października 1955. Wyposażona w system regulacji ciśnienia w ogumieniu (pozwalający pokonywać trudny teren i minimalizować skutki przestrzelenia opon) i wyciągarkę. Pierwsze serie posiadały zewnętrzne przewody systemu centralnego pompowania kół, wersja późniejsza BTR-152W1 produkowana od 1958 roku miała koła o nowej konstrukcji z przewodami systemu centralnego pompowania kół wewnątrz felg i szereg podzespołów zunifikowanych z nową ciężarówką ZiŁ-157. Uzbrojona w karabin maszynowy SGMB kal. 7,62 mm.
• BTR-152Je (БТР-152Е) – wersja przeciwlotnicza BTR-152A oparta na nowym podwoziu BTR-152W (uzbrojona w 2 sprzężone wkm-y KPWT kal. 14,5 mm), produkowana w latach 1955–1957 (160 sztuk)^[1]
• BTR-152K – wersja z zakrytym przedziałem bojowym i systemem centralnej regulacji ciśnienia w ogumieniu, produkowana od 1957 roku. Wyposażona w urządzenia filtro-wentylacyjne i opcjonalnie w noktowizyjne przyrządy obserwacyjne kierowcy TWN-2. Desant zmniejszony do 13 osób. W dachu przedziału bojowego był długi podłużny luk, przykrywany trzema klapami. Uzbrojenie stanowił karabin maszynowy SGMB lub PKT mocowany w uchwycie na zewnątrz (część pojazdów była nieuzbrojona). Od 1959 roku produkowano wersję BTR-152K1 z systemem centralnego pompowania kół wewnątrz felg (jak BTR-152W1)^[1]
• BTR-152S – wóz dowodzenia i łączności z podwyższonym, zakrytym od góry kadłubem (wysokość 2820 mm), wyposażony w radiostację R118. Produkowany w latach 1955–1959 (272 sztuki)^[1]. Późniejsza wersja S1 wyposażona w system centralnego pompowania kół wewnątrz felg.
• BTR-152I – wóz dowodzenia i rozpoznania z podwyższonym, zakrytym od góry kadłubem, z dwoma pancernymi oknami na każdym z boków^[1].
• BTR-152E1, Ju1, T1 (БТР-152Э1, Ю1, Т1) – wersje eksportowe BTR-152W1, dla krajów Bliskiego Wschodu i tropikalnych^[1]
• BTR-152D – nie produkowana seryjnie wersja przeciwlotnicza wyposażona w stanowisko ZTPU-4 z czterema sprzężonymi wkm-ami KPW kalibru 14,5 mm, powstała w 1952 roku, nie dopracowana^[1]
• BTR-152 – modyfikacja przeciwlotnicza z zamontowanymi w tylnej części przedziału bojowego czterema sprzężonymi wkm-ami DSzKM kalibru 12,7 mm (czeski system przeciwlotniczy KLAD). Używana przez Egipt i Afganistan^[1].
• BTR-152 – modyfikacja przeciwlotnicza używana przez oddziały OWP walczące z armią izraelską w 1982 roku. Uzbrojona w podwójnie sprzężone działko ZU-23-2 kalibru 23 mm ustawione w przebudowanym przedziale transportowym. Pojazdy tej wersji miały przebudowane ściany tylnej części pojazdu.
• BTR-152 – modyfikacja przeciwlotnicza używana w Jemenie^[1] i Sudanie^[2], uzbrojona w amerykański zestaw przeciwlotniczy z sześciolufowym działkiem M167A1 Vulcan kalibru 20 mm
• Type 56 – chińska wersja licencyjna

BTR-152

Służba

Nowe transportery weszły na wyposażenie radzieckiej piechoty zmechanizowanej w 1950. Publicznie zostały pokazane na defiladzie w Moskwie w 1951. Były podstawowym sprzętem tego typu w latach 50. i 60. XX wieku. Bojowo Armia Radziecka użyła ich na Węgrzech w 1956, a także w Czechosłowacji w 1968. Transportery BTR-152 znalazły się także w uzbrojeniu państw-członków Układu Warszawskiego, w tym Ludowego Wojska Polskiego. Posiadały je także armie państw arabskich i afrykańskich, Chińskiej Republiki Ludowej, Korei Północnej, Wietnamu i Kuby. Były masowo używane w różnych konfliktach lokalnych.

Ogółem do 1963 roku wyprodukowano 12.421 transporterów BTR-152 wszystkich modyfikacji^[1].

Egzemplarze muzealne

• Muzeum Techniki Wojskowej w Zabrzu – egzemplarz w trakcie renowacji
• Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy
• Lubuskie Muzeum Wojskowe w Drzonowie – pojazd sprawny technicznie
• Skansen Uzbrojenia Wojska Polskiego w Jeleniej Górze
• Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu
• Muzeum Broni Pancernej w Poznaniu – oddział Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie
• Muzeum Orła Białego w Skarżysko-Kamiennej
  • BTR-152
  • BTR-152W
• Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie
  • Park plenerowy przed siedzibą główną MWP – BTR-152W1
  • Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej – BTR-152W
  • Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej – BTR-152

Przypisy

Bibliografia

• Tomasz Begier, Dariusz Użycki, Kołowe wozy bojowe, Lampart 2000. ISBN 83-86776-53-6.
• J. Proczko, Bronietransportior BTR-152, Broniekollekcja 5(38)/2001 (ros.)