Babiak (powiat kolski)

Babiak

wieś
Centrum Babiaka z kościołem Przemienienia Pańskiego
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	kolski
Gmina	Babiak
Liczba ludności (2011)	1884[1]
Strefa numeracyjna	63
Kod pocztowy	62-620
Tablice rejestracyjne	PKL
SIMC	0280809
Położenie na mapie gminy Babiak Babiak
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Babiak
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Babiak
Położenie na mapie powiatu kolskiego Babiak
52°20′37″N 18°39′58″E/52,343611 18,666111

Historyczny herb Babiaka

Urząd Gminy w Babiaku

Babiak – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie kolskim, w gminie Babiak, położona na Pojezierzu Kujawskim. Siedziba gminy Babiak. Dawniej miasto; uzyskał lokację miejską w 1816 roku, zdegradowany w 1870 roku^[2]. W 1827 roku jako miasto prywatne Królestwa Kongresowego położone było w powiecie brzeskim, obwodzie kujawskim województwa mazowieckiego^[3]. W latach 1975–1998 administracyjnie należała do województwa konińskiego

Demografia

Źródła:^[4][5][6]

Historia

Kalendarium Babiaka:

• XVIII:
  • 1784 – na terenie leśnym założono wieś olęderską.
• XIX:
  • na początku XIX wieku w Babiaku zaczęli osiedlać się pierwsi Żydzi.
  • 1810 – wieś wskutek pożaru została przeniesiona na drugi brzeg rzeczki Tyśmienicy.
  • 1816 – Bonawentura Raczyński sprowadził do Babiaka sukienników z Niemiec w celu założenia osady fabrycznej. Wieś uzyskała prawa miejskie^[7]. Liczba ludności wyniosła 205 mieszkańców.
  • 1823 – Niemcy zbudowali w Babiaku kościół ewangelicki.
  • 1828 – liczba ludności nowego miasta wyniosła 525 mieszkańców, co dało mu drugie miejsce pod względem liczby ludności na terenie obecnej gminy; zaraz po Brdowie, który liczył wówczas 919 mieszkańców^[5].
  • październik 1831 – po powstaniu listopadowym dobra Kazimierza Baczyńskiego, obejmujące Babiak, Ozorzyn, Wawrzyny, Holendry i Trzebuchów zostały zajęte przez generała Ksawerego Dąbrowskiego na mocy rozkazu feldmarszałka armii czynnej Paskiewicza-Erywańskiego^[8]. Nastąpił upadek rzemiosła.
  • 1857 – zaczęto budować kościół obrządku rzymskokatolickiego, którego budowę w 1863 roku przerwały władze carskie po powstaniu styczniowym. Babiak wchodził wówczas w skład parafii Brdów.
  • 1870 – osada została zdegradowana do rangi wsi.
  • pod koniec XIX wieku Żydzi wznieśli w Babiaku synagogę.
• XX:
  • 1907 – zbudowano kościół Przemieniania Pańskiego w Babiaku. Początkowo był to kościół filialny należący do parafii Mąkoszyn.
  • 1918 – powołano parafię rzymskokatolicką w Babiaku.
  • 1921 – liczba Żydów zamieszkałych we wsi wyniosła 247 osób, co stanowiło 29,2% ogółu mieszkańców.
  • wrzesień 1939 – Niemcy zbombardowali teren stacji kolejowej. W czasie kampanii wrześniowej stacjonował tu III/3 dywizjon myśliwski. Żydowscy mieszkańcy miejscowości, w liczbie około 240 osób, zostali przewiezieni do getta w Nowinach Brdowskich, a pod koniec grudnia 1941 roku wywiezieni do obozu w Chełmnie nad Nerem i tam zgładzeni^[9].
  • 1939–1940 – w latach niemieckiej okupacji nazwa miejscowości została zmieniona na Waldau, a następnie na Babenwald.
  • 1949–1953 – zbudowano budynek szkoły podstawowej^[10].
  • 1973 – wieś została siedzibą gminy Babiak.

Od lat powojennych można zaobserwować znaczny wzrost liczby mieszkańców. Dziś miejscowość jest lokalnym ośrodkiem handlu i usług dla pobliskich wsi, a władze gminne zabiegają o uzyskanie statusu miasta.

Zabytki

Budynek dawnego kościoła ewangelickiego z 1823 r.

Kościół Przemienienia Pańskiego z 1907 r.

• Dawny rynek miejski. W maju 1975 roku – w 30. rocznicę zwycięstwa nad faszyzmem – ustawiono na placu głaz upamiętniający Polaków poległych na frontach II wojny światowej. Pomnik kryje ziemię z pól bitewnych (m.in. z Westerplatte, Lenino i Monte Cassino).
• Późnoklasycystyczny kościół ewangelicki (przekształcony w sklep spożywczy), zbudowany w 1823 roku. Jego elewacje rozdzielone są wnękami mieszczącymi okna. W fasadzie zachodniej znajduje się czterokolumnowy portyk, zwieńczony trójkątnym frontonem. Jest to jedyny budynek na terenie Babiaka wpisany do rejestru zabytków.
• Kościół Przemienienia Pańskiego wybudowany w stylu eklektycznym w 1907 roku. Przy jego budowie wykorzystano częściowo mury wzniesionej w latach 1857–1863 świątyni, której budowę przerwały władze rosyjskie po powstaniu styczniowym. Parafia Przemienienia Pańskiego w Babiaku administracyjnie należy do dekanatu izbickiego (diecezja włocławska).
• Synagoga położona niemalże w centrum miejscowości, przekształcona w budynek mieszkalny.
• Cmentarz żydowski (obecnie nie istnieje).

Transport

Wieś położona jest przy drodze wojewódzkiej nr 263, łącząca Babiak z Kłodawą i Sompolnem oraz drodze lokalnej z Brdowa. 2 km na północ od centrum miejscowości znajduje się stacja kolejowa, położona na tzw. Magistrali węglowej.

Sport

W miejscowości działa klub piłkarski Nałęcz Babiak. Zespół seniorów tej drużyny występuje na boiskach konińskiej A-klasy. W latach świetności klub grał w konińskiej klasie okręgowej.

Przypisy

Bibliografia

• PiotrP. Maluśkiewicz PiotrP., Ziemia konińska – przewodnik turystyczny, Konin: „Apeks”, 1997, ISBN 83-86139-28-5, OCLC 750945451 .
• Andrzej CzesławA.C. Nowak Andrzej CzesławA.C., Koło, Kłodawa, Uniejów, Dąbie, Przedecz oraz okolice – przewodnik turystyczny, Poznań: Centralny Ośrodek Informacji Turystycznej, 1987, ISBN 83-85034-05-6, OCLC 69476907 .

Linki zewnętrzne

• Historia Żydów w Babiaku na portalu Wirtualny Sztetl
• Babiak, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 67 .