Bachmistrz

Bachmistrz – prywatny przedsiębiorca w żupach solnych zajmujący się budową szybów i eksploatacją złóż, bądź też urzędnik żupny nadzorujący prace techniczne górników w kopalni.

Historia

Początkowo stanowisko to było związane z przywilejem nazywanym bergrecht (berkracht, barkrecht), który nadawano budowniczemu nowego szybu[1]. Po udostępnieniu go do eksploatacji bachmistrz miał prawo odebrania włożonych pieniędzy z dochodów kopalni po jej uruchomieniu[2], wieczystej renty pieniężnej oraz wypłaty tzw. toporowego za dobór kopaczy i poszukiwaczy[1]. Zostawał również kierownikiem technicznym w tym szybie[1].

Od początku XV wieku nie korzystano już z prywatnych kapitałów przy budowie nowych szybów, ale uprawnienia nabyte wcześniej pozostały. Wypłacano rentę pieniężną nazywaną bergrechtem, a urząd bachmistrza był nadawany przez króla jako funkcja dożywotnia z roczną pensją[1].

Do połowy XV wieku każdy szyb posiadał własnego bachmistrza, potem był jeden dla kopalni soli w Wieliczce, a drugi dla Bochni[1][3]. Gdy w XVIII wieku żupami krakowskimi zaczęli zarządzać fachowcy (geometrzy) bachmistrzowie stracili większość swoich uprawnień[1]. Obecnie podobną rolę pełni dyrektor techniczny[2].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f Molenda D. Bachmistrz Encyklopedia Historii Gospodarczej Polski do 1945 roku t. 1 A-N Warszawa Wiedza Powszechna 1981 s. 19 ​ISBN 83-214-0185-6​
  2. ↑ a b Bachmistrz, muzeum.wieliczka.pl [dostęp 2018-07-01] [zarchiwizowane z adresu 2018-07-01] (pol.).
  3. ↑ Cyfrowe Archiwum Wilanowa i Okolic » Bachmistrzowie i żupnicy - czyli rzecz o Wielopolskich (cz. I), Cyfrowe Archiwum Wilanowa i Okolic [dostęp 2020-02-26] (pol.).

Bibliografia

  • Encyklopedia Polski, Wydawnictwo Kluszczyński, Kraków 1996, s. 31.