Balad asz-Szajch

Balad asz-Szajch

‏بلد الشيخ‎

Zachowany dom wioski
Państwo	Mandat Palestyny
Dystrykt	Dystrykt Hajfa
Wysokość	75 m n.p.m.
Populacja (1945) • liczba ludności	4120
Data zniszczenia	25 kwietnia 1948
Powód zniszczenia	atak Hagany
Obecnie	Neszer
Położenie na mapie Mandatu Palestyny Balad asz-Szajch
32°46′18″N 35°02′32″E/32,771667 35,042222
Strona internetowa

Balad asz-Szajch (arab. بلد الشيخ) – nieistniejąca już arabska wieś, która była położona w Dystrykcie Hajfy w Mandacie Palestyny. Wieś została wyludniona podczas wojny domowej w Mandacie Palestyny w wyniku ataku Hagany w dniu 25 kwietnia 1948 roku.

Położenie

Balad asz-Szajch leżała na północno-wschodnim krańcu masywu górskiego Karmel, powyżej Emek Zewulun. Według danych z 1945 do wsi należały ziemie o powierzchni 984,9 ha. We wsi mieszkało wówczas 4120 osób^[1].

Historia

Spalony żydowski autobus - arabskie powstanie w Palestynie

Według lokalnej tradycji, wieś została założona przez szejka Abdullaha asz-Szajch, który pobierał podatki na rzecz osmańskiego sułtana Selima II. Na miejscowym cmentarzu znajduje się jego grobowiec, a wieś nazwano na jego cześć^[2]. W 1887 roku we wsi otworzono szkołę podstawową dla chłopców^[1]. W latach 1903-1905 nastąpiło ożywienie gospodarcze całego regionu związane z budową odnogi linii kolejowej Hidżaz, która prowadziła do portowego miasta Hajfa. Linia kolejowa przechodziła w odległości około 0,5 km na północny wschód od wsi. W wyniku I wojny światowej w 1918 roku Balad asz-Szajch wraz z całą Palestyną przeszła pod panowanie Brytyjczyków, którzy utworzyli Mandat Palestyny. Podczas zamieszek w Palestynie w 1929 roku, mieszkańcy Balad asz-Szajch zaatakowali miejscową fabrykę cementu i spalili sąsiednie żydowskie gospodarstwo rolnicze^[3][4]. W 1934 roku w pobliżu wioski założono nowy cmentarz dla muzułmańskich mieszkańców Hajfy^[5]. Rok później pochowano na nim Izz ad-Din al-Kassama, przywódcę arabskiej organizacji paramilitarnej Czarna Ręka^[2]. Podczas arabskiego powstania w Palestynie (1936–1939) w rejonie wsi Balad asz-Szajch doszło do licznych ataków na żydowskie pojazdy^[6]. W październiku 1936 roku w pobliżu wsi doszło do bitwy arabskich powstańców z brytyjskimi żołnierzami, których wspierały samoloty^[7]. W dniu 22 lutego 1937 roku we wsi dwóch brytyjskich policjantów prowadziło dochodzenie w sprawie zabójstwa trzech Żydów z kibucu Jagur. Jeden z tych policjantów został wówczas zabity^[8]. Po kolejnych licznych atakach na żydowskie pojazdy, w dniu 18 kwietnia 1939 roku do wsi wkroczyły duże siły policji i wojska. Aresztowano 10 osób podejrzanych o udział w zabójstwach^[9].

Grobowiec szejka Abdullaha asz-Szajch

Grób Izz ad-Din al-Kassama

W poszukiwaniu skutecznego rozwiązania narastającego konfliktu izraelsko-arabskiego w dniu 29 listopada 1947 roku została przyjęta Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 181. Zakładała ona między innymi, że obszar ten miał znaleźć się w granicach nowo utworzonego państwa żydowskiego^[10]. Arabowie odrzucili tę rezolucję i dzień później doprowadzili do wybuchu wojny domowej w Mandacie Palestyny. W trakcie jej trwania siły Arabskiej Armii Wyzwoleńczej paraliżowały żydowską komunikację w rejonie całej Galilei. W dniu 2 grudnia 1947 roku we wsi Balad asz-Szajch ostrzelano żydowski autobus jadący z robotnikami do cementowni Neszer^[11]. 8 grudnia w pobliżu wioski zamordowanych zostało 2 Żydów^[12]. Dwa dni później do wsi razem z konwojem żydowskich autobusów wjechał patrol umundurowanych żydowskich policjantów Policji Żydowskich Osiedli. Otworzyli oni ogień do Arabów blokujących przejazd. W obawie przed możliwą masakrą, wieś opuściło wtedy kilka rodzin^[13]. Po tym incydencie żydowskie konwoje zaczęły unikać wioski Balad asz-Szajch, wybierając okrężną drogę z Hajfy przez Kefar Chasidim Alef i Jagur do Doliny Jezreel.

W dniu 30 grudnia 1947 roku członkowie żydowskiej organizacji Irgun rzucili granaty w tłum arabskich robotników przed bramą wejściową do Rafinerii w Hajfie. Rozwścieczeni Arabowie wtargnęli wówczas do rafinerii, gdzie doszło do pogromu żydowskich robotników. W masakrze w rafinerii w Hajfie zginęło 6 Arabów i 39 Żydów, natomiast rannych było 42 Arabów i 49 Żydów. Była to największa i najbardziej brutalna masakra ludności cywilnej do jakiej doszło w Mandacie Palestyny od czasu wybuchu wojny domowej^[14]. W ramach działań odwetowych, 31 grudnia kompanie szturmowe Palmach wkroczyła do wiosek Balad asz-Szajch i Hausza. Żydowscy żołnierze byli przebrani za Arabów, dzięki czemu zmylili czujność arabskich obrońców i do walki doszło bezpośrednio w obrębie wioski oraz w domach. W masakrze w Balad asz-Szajch zginęło 14 mieszkańców, w tym 10 kobiet i dzieci (niektóre źródła mówią o 60 zabitych^[1]). W tej akcji zginęło również 3 żydowskich żołnierzy^[15]. Po tym ataku, w dniu 7 stycznia 1948 roku część mieszkańców uciekła ze swoich domów, a ich miejsce zajęli członkowie arabskich milicji z Hajfy. Czuli się oni stosunkowo bezpiecznie, gdyż w ich sąsiedztwie przebywali transjordańscy żołnierze Legionu Arabskiego, którego dowódcami byli brytyjscy oficerowie. Jednak w kwietniu 1948 roku legioniści wycofali się, a wraz z nimi mieszkańcy południowo-wschodniej części wsi (położonej w sąsiedztwie opuszczonego obozu Legionu Arabskiego) uciekli do sąsiedniej Hajfy^[16]. Gdy w dniach 21-22 kwietnia toczona była bitwa o Hajfę, zdecydowana większość mieszkańców uciekła ze wsi^[17]. 24 kwietnia 1948 roku żołnierze Brygady Karmeli otoczyli wieś, żądając zdania całej posiadanej przez Arabów broni. Obrońcy wioski przekazali 22 karabiny i poprosili o zawieszenie broni. Gdy w odpowiedzi usłyszeli ponowione żądanie zdania całej posiadanej broni, Arabowie zwrócili się o pomoc do Brytyjczyków. Rankiem następnego dnia Żydzi wystrzelili na wieś kilka pocisków moździerzowych, wywołując panikę we wsi. Godzinę później na miejsce przybyli brytyjscy żołnierze, i pozostali Arabowie opuścili Balad asz-Szajch pod ich ochroną^[18][19].

Miejsce obecnie

Obszar wioski Balad asz-Szajch został wchłonięty przez rozrastające się miasto Neszer. Palestyński historyk Walid Chalidi, tak opisał pozostałości wioski Balad asz-Szajch: „Wiele arabskich domów i sklepów nadal stoi, i są zajęte przez mieszkańców miasta. Widoczny cmentarz jest zaniedbany”^[1].

Przypisy

Bibliografia

• Walid Chalidi: All That Remains: The Palestinian Villages Occupied and Depopulated by Israel in 1948. Washington D.C.: Institute for Palestine Studies, 1992. ISBN 0-88728-224-5.
• Benny Morris: The Birth of the Palestinian Refugee Problem Revisited. Cambridge: Cambridge University Press, 2004. ISBN 0-521-00967-7.
• Benny Morris: 1948: A History of the First Arab-Israeli War. New Haven: Yale University Press, 2008. ISBN 978-0300126969.