Ballochoria

Owoc niecierpka pospolitego ze ściankami skręconymi po wystrzeleniu diaspor

Ballochoria – to sposób rozsiewania nasion (diaspor) za pomocą mechanizmów eksplozyjnych (balistycznych), na drodze zwolnienia naprężeń w owocni, co powoduje wyrzucenie nasion. Ruchy te spowodowane są wzrostem turgoru w trakcie dojrzewania owocu, oraz różnicami w ułożeniu elementów tkanek. Nasiona mają zwykle kształt kulisty lub owalny.

Torebki roślin z rodzaju niecierpek Impatiens mają dwuwarstwowe ściany – rozciągliwą zewnętrzną i włóknistą wewnętrzną. Lekko potrącona dojrzała torebka pęka wyrzucając nasiona na odległość 3-6 m.

Nasiona szczawika zajęczego pęcznieją rozsadzając torebkę, z której pod ciśnieniem 1,8 MPa są wyrzucane na odległość do 2,3 m.

Tryskawiec wykształca owoce, których miękisz jest silnie uwodniony i cechuje się dużym turgorem. Po opadnięciu na ziemię, z owocu w miejscu gdzie był przyrośnięty do szypułki, wytryska pod ciśnieniem wodnista tkanka wraz z nasionami przenoszonymi na odległość do 13 m.

Ballochoria może zachodzić także pod wpływem sił kohezyjnych, wyzwalanych na skutek utraty wody w komórkach. Ściany komórkowe zapadają się do środka. W ten sposób otwierają się zarodnie niektórych paprotników. Na zewnątrz mają one pierścień komórek, których ściany promieniste i wewnętrzne są grube, a tylko ściany zewnętrzne są cienkie i elastyczne. Wysychanie resztek wody w martwych już protoplastach tych komórek powoduje kurczenie się cienkich ścian, wyginanie pierścienia na zewnątrz, a tym samym otwieranie zarodni i wysypywanie zarodników.

Innym czynnikiem powodującym eksplozyjne rozsiewanie nasion są siły higroskopowe (wywołujące ruchy higroskopowe), powstające w martwych komórkach na skutek naprzemiennego wysychania i pęcznienia tkanek organów. Wywołują one ruchy odwracalne i mogące się powtarzać. Przykładem są ruchy hapter na zarodnikach np. skrzypów.

Ballochoria występuje również u grzybów. Tak rozsiewające się zarodniki to balistospory^[1]. Na przykład posiadające 4–5 promienistych ramion zarodniki mikroskopijnego, pasożytniczego gatunku Valdensinia heterodoxa pod wpływem wilgoci tak gwałtownie wyginają swoje ramiona w dół, że odpychając się nimi od liścia rośliny zostają wyrzucone na odległość 25-30 cm^[2]. Grzyby z rzędu owadomorkowców wyrzucają lepkie zarodniki, które trafiając w owada przyklejają się do niego i dokonują infekcji^[1]. Grzyb zrywka (Pilobolus) wytwarza w sporangioforze wysokie ciśnienie, co prowadzi do odrzucenia zarodni na odległość 2 m.

Przypisy

Bibliografia

• Zbigniew Podbielkowski: Wędrówki roślin. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1995. ISBN 83-02-05615-4.

Zobacz też

• autochoria (samosiewność)
• allochoria (obcosiewność)