Balon obserwacyjny

Napełnianie balonu Caquota w czasie walk pod Ypres w 1917

Balon obserwacyjny – balon, zazwyczaj na uwięzi, służący do obserwacji pola walki, w szczególności do kierowania ogniem artylerii. Użytkowane od końca XVIII wieku, największą rolę odegrały w czasie I wojny światowej.

Balon pozwalał na obserwację pola walki ponad przeszkodami terenowymi. Jako pierwsi skorzystali z tej możliwości Francuzi, wykorzystując balony napełnione wodorem. W 1793 utworzono Première compagnie d’aérostiers militaire (Pierwszą Kompanię Balonową) w Meudon. Przeprowadzone w marcu 1794 próby wykazały, że z wysokości 450 metrów można dostrzec detale topograficzne z odległości 10 kilometrów, a oddziały wojska nawet z 22 kilometrów. Załogę tych balonów stanowiło dwóch ludzi, którzy zrzucali na ziemię meldunki w woreczkach, lub przekazywali je z użyciem flag sygnałowych^[1].

Jeden z balonów kompanii, L'Entreprenant został wykorzystany do rozpoznania w czasie bitwy pod Fleurus, 26 czerwca 1794. Podczas tego pierwszego w historii lotu rozpoznawczego, jego załogę stanowili kapitan Jean-Marie-Joseph Coutelle i generał Antoine Morlot^[2]. Dwa lata później, w czasie bitwy pod Würzburgiem balon L'Intrépide wpadł w ręce austriackie; ten najstarszy zachowany wojskowy pojazd powietrzny znajduje się w Heeresgeschichtliches Museum w Wiedniu.

Ze względu na niewielką skuteczność rozpoznania i kłopoty z użyciem (napełnianie balonu trwało nawet 50 godzin), w roku 1799 oddział balonowy rozwiązano^[1]. Pomysł jednak chwycił i balony obserwacyjne były wykorzystywane w czasie bitwy pod Solferino, wojny secesyjnej czy wojny francusko-pruskiej^[3].

Słabością sferycznych balonów była ich niestabilność podczas wietrznej pogody. By temu zaradzić, Niemcy stworzyli stabilizowane balony Parsevala-Sigsfelda, a Francuzi balony Caquota^[3].

Ze względu na wielką rolę zmasowanego ognia artylerii prowadzonego na daleki dystans w czasie I wojny światowej balony obserwacyjne odgrywały bardzo znaczącą rolę. Używane były zarówno przez wojska lądowe, jak i przez floty, na przykład przez brytyjskie monitory ostrzeliwujące wybrzeża Flandrii^[3]. W 1918 marine nationale posiadała około 200 balonów obserwacyjnych systemu Caquota i 24 okręty z oprzyrządowaniem do ich użycia^[4].

Balony obserwacyjne, mimo swej wielkości, były trudne do zniszczenia ogniem artylerii^[3]. Stały się więc celem ataków myśliwców, choć były zazwyczaj dobrze bronione ogniem artylerii przeciwlotniczej^[5]. Niektórzy piloci wyspecjalizowali się w ich zwalczaniu^[4]; opracowywano też specjalne „bronie przeciwbalonowe”, jak rakiety Le Prieur czy pociski Pomeroya. Ze względu na zagrożenie załogi balonów były standardowo wyposażane w spadochrony (w przeciwieństwie do załóg samolotów, które wyposażono w spadochrony pod sam koniec wojny)^[5]. Wykorzystywano też motorowe wyciągarki, które w razie zagrożenia ściągały balon szybko na ziemię^[4].

W okresie międzywojennym wiele państw utrzymywało oddziały balonowe. W Polsce wojska balonowe utworzono w roku 1919. Rozwój lotnictwa spowodował, że w czasie II wojny światowej stały się one zbyt wrażliwe na ataki i zrezygnowano z nich na rzecz samolotów rozpoznawczych. Balony nie wyszły jednak całkowicie z użycia. Współcześnie używa się bezzałogowych balonów obserwacyjnych i sterowców wyposażonych w kamery (na przykład podczas operacji w Afganistanie)^[6].

• 

  Najstarszy zachowany wojskowy pojazd powietrzny L'Intrépide

• 

  Obserwacja w czasie bitwy pod Moguncją w 1795

• 

  Brytyjski balon w czasie II wojny burskiej

• 

  HMS Erin z balonem Caquot na rufie

• 

  Sekwencja ukazująca zestrzelenie balonu systemu Persevala

• 

  Współczesny bezzałogowy balon do obserwacji radarowej, systemu TARS

Zobacz też

• Balloon Busters – lista asów myśliwskich specjalizujących się w zwalczaniu balonów

Przypisy

Bibliografia

• LennartL. Ege LennartL., Balloons and airships 1783-1973, London: Blandford Press, 1973, ISBN 0-7137-0568-X, ISBN 978-0-7137-0568-3  (ang.).