Balowie herbu Gozdawa

Herb Gozdawa, jeden z herbów, którym posługiwała się rodzina

(c) Mareksilarski, CC-BY-SA-3.0

Fragment płyty nagrobnej Matiasza III z kościoła pw.św. Anny, 1576 r.

Balowie herbu Gozdawa – polski ród szlachecki. Potomkowie tego rodu należą do Gozdawitów.

Historia rodu

Według Jana Długosza ma to być genus polonicus i mają nosić w herbie lilię białą na czerwonym polu. Ten herb jednak nasuwa przypuszczenia, że rodzina ta przybyła do Polski w XIV wieku z Węgier, gdzie panowała wówczas andegaweńska rodzina o podobnym herbie. Mimo twierdzenia Jana Długosza i innych heraldyków (jak Niesiecki) ród ten ma pochodzenie węgierskie, a nie polskie. W roku 1361 z nadania króla Kazimierza Wielkiego osiadają na Podkarpaciu rycerze herbu Gozdawa, od których pochodzą Balowie.

Prof. Przemysław Dąbkowski w pracy „Szkice z życia szlachty ziemi sanockiej „ wyraża przypuszczenie, że mogli to być Niemcy, przybyli z Węgier (zob. Głuchoniemcy). Imiona ich nie są przecież węgierskie, lecz kosmopolityczne. Prawdopodobnie przybyli z północnego wschodu Górnych Węgier z m. Bartfeld, gdzie wpływy niemieckie były wówczas bardzo silne. Według prof. Dąbkowskiego nazwisko Bal nie pochodzi od przezwiska bal, lecz jest nazwiskiem wywodzącym się od nazwy miejscowości istniejącej w hrabstwie szaryskim, Bal-potoka niedaleko Bardejowa. Dokumenty nazywają tylko jednego Jana I z nazwiska Balem („ ... per Generosum et Nobilem Johannem Bal de Boyska, fidelem nostrum dilectum ... „), pozostali przybierają nazwiska od swych posiadłości.

Protoplastami polskiej linii Balów są Piotr i Paweł. Nazwisko Piotra spotykamy po raz pierwszy w dokumencie erekcyjnym parafii w Humniskach z roku 1409. Podpisał się w nim jako Piotr „hares de Lobetans”dziedzica Nowotańca. Wspomniany Piotr zdaje się być również identycznym z Piotrem de Hungaria, któremu Kazimierz III Wielki nadał 25 czerwca 1361 roku puste miejscowości we wsi Boiska, oraz Dydnię, Temeszów, Jurowce i Srogów.

Za te oraz inne nadania on oraz jego bracia mieli stawiać się na wyprawy wojenne z dwoma łucznikami (cum sagittis). Piotr więc jest protoplastą całego rodu, który bierze nazwisko początkowo ze Zboisk, a potem nazywają się Balami z Nowotańca, a następnie z Hoczwi.

Balowie skolonizowali należące do siebie ziemie w ciągu XV i XVI wieku. Spis podatkowy z 1552 r. wymienia ponad 30 wsi będących własnością Balów, m.in. Wołkowyję, Terkę, Łopienkę, Cisną, Żubracze, Hoczew, Baligród. W XVI wieku przyjmują kalwinizm i przechodzą na katolicyzm dopiero w roku 1667. Rodziny o tym nazwisku żyją w Polsce i na Ukrainie do dziś. Część rodziny mieszka w Bieszczadach, część osiadła w Krakowie i Warszawie oraz wyemigrowała do Australii.

Genealogia

I generacja

• Piotr Węgrzyn (Petrus Ungarus) r. 1361
• Paweł (brat Piotra, Petrus et Paulus de Ungaria^[1])

II generacja

• Matjasz ze Zboisk, zw. Czarny (Niger)

III generacja

• Piotr ze Zboisk, Petrus de Boyska, Petrus de Tyrawa, ożeniony z Małgorzatą, 1434 – 1465 chorąży sanocki
• Jerzy Matiaszowicz, syn Matjasza ze Zboisk, właściciel Nowotańca w roku 1437 sprzedaje ojcowiznę bratu Janowi I za 260 marek, a sam przenosi się do Humnisk dając początek rodu Humnickich, jak również Bireckich.
• Jan Bal, zwany również Jan Bal z Brzozowa, Jan Bal z Nowotańca (ur. – zm. 19 grudnia 1480 Nowotaniec) – od 1441 stolnik sanocki.
• Helena m. z Marcinem ze Smolic r. 1440
• Małgorzata r. 1435
• Jadwiga Balówna r. 1435 m. z Mikołajem z Pobidna

IV generacja

• Ewa Żaba za Mikołaja Żabę
• Zuzanna Herburt, za Jana Herburta
• Rozalia Odnowska
• Maciej Bal (zm. 1511) ż. Anna Waszmuntowska, kasztelan sanocki, podkomorzy sanocki,
• Piotr I de Lobetanz, proboszcz p. Nowotaniec
• Mikołaj I Bal r. 1478, ż. Zofia z Pruchnika, stolnik sanocki,
• Michał Bal (zm. 2 lutego 1496 Kraków), syn Jana, prowincjał zakonu Bernardynów, organizuje klasztory w Samborze i Bydgoszczy, w roku 1471 z misją w Pradze, występuje przeciwko Husytom, w roku 1475 na zgromadzeniu kapituły w Neapolu, w roku 1484 na synodzie w Łęczycy, procesy z biskupem poznańskim Górką,
• Barbara Zarszyńska,
• Anna Jaćmierska, II voto Włyńska
• Jerzy Birecki, syn Jerzego Matiaszowicza

V generacja

• Mikołaj II Bal syn Matjasza – z Nowotańca, następnie z Hoczwi, podkomorzy sanocki. W roku 1523 Mikołaj Bal otrzymał wraz z jego towarzyszami Jakubem Freiberger de Cadan oraz wojskim Adamem Wzdowskim pozwolenie od króla Zygmunta na poszukiwanie wszelkiego rodzaju minerałów w ziemiach sanockich i bieckich.

• Barbara Bal
• Anna Tyrawska
• Jadwiga Latoszyńska

VI generacja

• Matjasz III Bal z Hoczwi, kasztelan sanocki do 1506, syn Mikołaja II
• Stanisław Bal (zm. przed 1575) z Hoczwi, syn Mikołaja II
• Anna Domaradzka

VII generacja

• Jan II Bal z Hoczwi
• Piotr II Bal z Hoczwi, podkomorzy sanocki, założyciel Baligrodu
• Matiasz IV r. 1598-1612
• Katarzyna Balówna r. 1597
• Anna Balówna r. 1585
• Samuel Bal r. 1598-1651, rotmistrz

VIII generacja

• Matjasz V Bal r. 1651 zg. pod Beresteczkiem
• Elżbieta Witkowska
• Piotr III Bal
• Jan III Bal r. 1663
• Adam Bal chorąży przemyski – uzyskał od króla Władysława IV prawa miejskie dla Baligrodu w roku 1634
• Stefan Bal r. 1620-1675 chorąży przemyski i podkomorzy sanocki
• Anna Lipska
• Zofia Balówna
• Agnieszka Wapowska
• Helena Balówna
• Mikołaj III Bal
• Zofia Bełzska

IX generacja

• Piotr IV Bal r. 1620-1665
• Stanisław II Bal r. 1678
• Bogusław Bal r. 1678-1685
• Michał I Bal r. 1654-1669
• Jan Bal (zm. 1698) r. 1653 syn Stefana, komornik graniczny sanocki i podkomorzy sanocki
• Stanisław III Bal

X generacja

• Adam z Hoczwi Bal, urzędnik i dygnitarz ziemski sanocki (1735),
• Stanisław II z Hoczwi Bal r. 1678, urzędnik i dygnitarz ziemski sanocki (1733)
• Michał II z Hoczwi Bal, chorąży i stolnik czernihowski (1734)
• Jan V z Hoczwi Bal, sędzia ziemski sanocki, podstoli latyczowski, (1733)
• Antoni Bal r. 1709-1724, podkomorzy sanocki (1733)

XI generacja

• Michał III Bal z Nowosiółek, r. 1732
• Aleksander Bal r. 1712-1758 podstoli latyczowski, podkomorzy sanocki (1735), właściciel Terpiczowa
• Hieronim z Hoczwi Bal r. 1754, łowczy bracławski, 1758, 1764,
• Wiktoria Bobowska
• Katarzyna Romer
• Anna Karsznicka
• Ignacy Bal, pułkownik chorągwi pancernej (1716) włas. Taborówki pod Biała Cerkwią, starosta taborowski, dziedzic Baligrodu, ożeniony z Barbarą Domicelą Andrassy.

XII generacja

• Salomea Karsznicka

Zobacz też

• herbarz
• rycerstwo

Przypisy

Bibliografia

• Adam Fastnacht, Feliks Kiryk; Sanok: materiały do dziejów miasta do XVII w., 1990, s. 81
• Akta Grodzkie i Ziemskie z archiwum tzw. bernardyńskiego
• Akta konsystorskie t. XV Acta consistorialia premisliensia. Przemyśl
• Archiwum parafialne w Hoczwi – dokumenty i metryki
• Gazeta lwowska. O kniastwach we wsiach wołoskich. 1853
• Herbarz Polski. t. I. A. Bonieckiego
• Kodeks Dyplomatyczny Małopolski t. III. Piekosiński. Kraków 1876
• Kronika rodziny Drohojowskich. Jan Drohojowski
• Mańkowski Tadeusz, Hoczew i Balowie. Lwów 1910
• Łukasz Bajda, Balowie. Z bieszczadzkich lasów na salony Krakowa i Lwowa, Rzeszów 2011
• Orichoviana, opera inedita et espistole. Stanisław Orzechowski vol. I, Kraków 1891.
• Stanisław Stadnicki. O wsiach na prawie wołoskiem. BO. 1848