Balsaminka

Średniowieczne przedstawienie balsaminki (po prawej)
Balsaminka z ekspozycji w Synagodze Nożyków w Warszawie

Balsaminka (spolszczona[1] z Besaminka[2][3] z hebr. הבשמים besamim – kadzidła, zioła) – liturgiczne naczynie żydowskie służące do przechowywania wonnych ziół, zwłaszcza goździków, imbiru, muszkatu, ziela angielskiego z mirtem, czy płatków róży[4].

Wykorzystywane jest w trakcie hawdali - modlitwy kończącej szabat. Balsaminki budowano w różnych kształtach, jednak najbardziej rozpowszechnione były balsaminki wieżyczkowe, o kształcie nawiązującym do twierdzy - Wieży Warownej będącej biblijnym symbolem Boga. Rzadziej, od XIX wieku, wykonywane były balsaminki w kształcie ryb (głowy rybie spożywano w wieczór szabasowy)[4].

Za najwcześniejszą informację o naczyniach na wonności uważa się notatkę Dawida Reubeniego z 1530, z której wynika, że za wzór dla balsaminki posłużyła katolicka monstrancja wieżyczkowa (późnogotycka, występująca przed wprowadzoną w okresie baroku monstrancją promienistą). Wśród balsaminek wieżyczkowych spotykane są m.in. wzorowane na wieżach konkretnych kościołów (Czechy), czy zamków[4].

Najstarsza znana balsaminka polska wykonana była w Gdańsku na początku XVII wieku w formie owocu granatu z długą łodyżką z liśćmi (obecnie w Tel-Avivie w zbiorach Józefa Stieglitza)[4].

Zobacz też

  • balsamka

Przypisy

  1. ↑ Słowniczek terminów religii i kultury żydowskiej. [dostęp 2021-08-01].
  2. ↑ Słownik Języka Polskiego PWN. [dostęp 2021-08-01].
  3. ↑ MUZEUM W PUDEŁKU Miasteczko Malki MATERIAŁY POMOCNICZE DLA NAUCZYCIELI I NAUCZYCIELEK. Muzeum Żydów Polskich POLIN. [dostęp 2021-08-01].
  4. ↑ a b c d Izabella Rejduch-Samkowa, Balsaminki, w: Spotkania z Zabytkami, nr 1/1988, s.57, ISSN 0137-222X

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Havdal.jpg
Havdalah Service (to mark the end of the Sabbath).
2007-08-22 Nozyk Synagogue 1305.jpg
Autor: Gophi, Licencja: CC BY-SA 3.0
Trip to the Nozyk Synagogue