Balustrada

Przykład balustrady
Balustrada stalowa ze szkłem giętym na schodach. Zabytek modernizmu sprzed II wojny światowej. Palazzo Terragni w Como, 1936
Balustrada pełna z tafli szklanych

Balustrada – ażurowe lub pełne zabezpieczenie (ogrodzenie) schodów, tarasów, balkonów, dachów, wiaduktów, mostów itp., montowane zazwyczaj na krawędzi zabezpieczanego elementu i pełniące jednocześnie funkcję ozdobną[1]. Balustrada może być również ażurową przegrodą pomiędzy pomieszczeniami lub wydzielającą część większej przestrzeni[2] (np. w kościołach oddziela prezbiterium od nawy, kaplice od nawy)[3][2].

Historia

Balustrada znana była już w starożytności[2]. Balustrada z tego okresu to proste lub zębate niskie mury, które nazywane były parapetami[2][4]. Występowały w budowlach greckich, rzymskich. W okresie bizantyjskim i przedromańskim stosowano balustrady z płyt pokrytych ornamentem plecionkowym, w którym tło było przebite na wylot. Płyty ustawiano między słupkami[4]. W gotyku stosowano ażurowe balustrady w formie arkadek ostrołukowych lub trójlistnych osadzonych na ośmiobocznych słupkach lub kolumienkach[4]. W końcu XIII wieku zastąpione zostały przez większe ażurowe płyty - przeźrocza umieszczane między słupkami. Od czasów renesansu popularność zyskały balustrady tralkowe. Charakterystyczne dla baroku były balustrady z kutego żelaza[5], gdzie balaski często miały profil gięty, wysunięty do przodu[6]. W XVIII wieku w realizacjach ulubionym elementem dekoracyjnym są stylizowane motywy kwaiatowe[7]. Po okresie rokoka kowalstwo powraca do form linearnych i symetrii, pojawiają się rzędy rombów, meandry, medaliony, owale, rozetki itp[7]. W XIX wieku popularność zyskały balustrady żeliwne[5].

Budowa balustrady

Ze względu na materiał z którego są wykonane balustrady dzielimy je na: kamienne, betonowe, drewniane, metalowe[8].

  • Balustrada pełna – murowana z cegły lub z betonu, zakończona parapetem lub poręczą. Wysokość takiej balustrady liczy się łącznie z poręczą.
  • Balustrada z pionowych elementów (tralek) wykonana jest z drewna, kamienia, betonu, metalu, połączonych u góry poręczą i trwale połączonych z konstrukcją na dole[2]. W tym przypadku wszystkie elementy stanowią konstrukcję balustrady. Tralki ustawiane nad gzymsem głównym zwykle osadzane były na cokole, w którym wykonywano podłużne otwory celem odprowadzenia wody[4].

Balustrada stanowiąca obramienie płaskiego dachu nazwana jest attyką.

  • Obecnie najczęściej stosowana jest balustrada, składająca się ze słupków (które stanowią konstrukcję balustrady), elementów wypełniających pomiędzy słupkami oraz poręczy. Elementy wypełniające mogą być pełne (np.szkło) lub ażurowe (np. siatka).

Balustrada o otworach ażuru zasłoniętych w tle ścianką nazywana jest balustradą ślepą[3].

Obowiązek montowania balustrad

Przepisy odnośnie do konstruowania balustrad zostały ustalone w drodze rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku wraz z późniejszymi zmianami. Rozporządzenie to określa szczegółowo warunki techniczne budynków dopuszczonych do użytku publicznego, natomiast zawarty w nim dział VII reguluje warunki dotyczące bezpieczeństwa użytkowania.

Zgodnie z wymienionym powyżej rozporządzeniem, balustrady powinny być zamontowane przy schodach lub podjazdach, wówczas, gdy ich wysokość przekracza 50 centymetrów. Dodatkowo w budynkach użyteczności publicznej balustrady oraz poręcze powinny być zamontowane tak, aby można było korzystać z nich z obu stron klatki schodowej. Jeżeli szerokość schodów przekracza 4 metry, na środku powinna być zamontowana także balustrada lub poręcz dodatkowa. Wszystkie projektowane balustrady powinny spełniać rygorystyczne normy technologiczne i montażowe określone w Polskich Normach[9].

Zgodnie z przepisami prawa budowlanego balustrada musi mieć odpowiednią wysokość (np. przy balkonach, schodach 90-110 cm) i sztywność. Przepisy regulują również wielkość prześwitów w balustadzie ażurowej.


Przypisy

  1. ↑ Słownik języka polskiego (red. Mieczysław Szymczak), T. 1, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1978.
  2. ↑ a b c d e Sztuka świata. T. 17. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2013, ISBN 978-83-213-4726-4.
  3. ↑ a b Witold Szolginia: Architektura i budownictwo. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1982.
  4. ↑ a b c d Zdzisław Mączeński: Elementy i detale architektoniczne w rozwoju historycznym. Warszawa: Wydawnictwo Budownictwo i Architektura, 1956.
  5. ↑ a b Krystyna Kubalska-Sulkiewicz, Monika Bielska-Łach, Anna Manteuffel-Szarota: Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007.
  6. ↑ Zygmunt Gloger: Encyklopedia staropolska ilustrowana. T. 1. Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna, 1985, ISBN 83-214-0411-1.
  7. ↑ a b C.A.Reyneri di Lagnasco: Kowalstwo i metaloplastyka. Podróż przez epoki i style. Warszawa: Arkady, 2010, ISBN 978-83-213-4644-1 .
  8. ↑ Krystyna Zwolińska, Zasław Malicki: Mały słownik terminów plastycznych. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1974.
  9. ↑ Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2022 r. poz. 1225)

Bibliografia

  • Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 19. ISBN 83-85001-89-1.

Media użyte na tej stronie

Balustrade.eglise.Flavigny.png
Balustrade de l'église de Flavigny. Issu du Dictionnaire raisonné de l'architecture française du XIe au XVIe siècle, par Eugène Viollet-Le-Duc.
Particolare scala negli interni della Casa del Fascio.jpg
Autor: Comoinpoesia, Licencja: CC BY-SA 4.0
This is a photo of a monument which is part of cultural heritage of Italy. This monument participates in the contest Wiki Loves Monuments Italia 2017. See authorisations.
Poznań, Aleje Marcinkowskiego (Galeria Handlowa MM - taras widokowy).jpg
Autor: Stiopa, Licencja: CC BY-SA 3.0
Taras widokowy budynku usługowego (Galeria Handlowa MM w Poznaniu, nad Al. Marcinkowskiego)