Bamberg

Bamberg

Herb Flaga
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Bawaria
Zarządzający	Andreas Starke↗
Powierzchnia	54,58 km²
Populacja • liczba ludności	77 592 (30 września 2019)
Nr kierunkowy	0951
Kod pocztowy	96047, 96049, 96050, 96052
Tablice rejestracyjne	BA
Położenie na mapie Bawarii Bamberg
Położenie na mapie Niemiec Bamberg
49°53′30″N 010°53′30″E/49,891667 10,891667
Strona internetowa
Portal Niemcy

Miasto Bamberg^[a]

Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Niemcy
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	II, IV
Numer ref.	624
Region[b]	Europa i Ameryka Północna
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1993 na 17. sesji
↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Katedra w Bambergu

Dawny ratusz w Bambergu

Dawny ratusz w Bambergu

Bamberg – miasto na prawach powiatu w Niemczech, w kraju związkowym Bawaria, w rejencji Górna Frankonia, siedziba regionu Oberfranken-West oraz powiatu Bamberg (do którego nie należy). Leży nad rzeką Regnitz, która w odległości około 7 km od centrum miasta dwoma ramionami uchodzi do Menu.

Nazwa

Prawdopodobnie pierwsza wzmianka o Bambergu pochodzi z 902 roku, z kroniki Regina z Prüm, gdzie wspomniano o grodzie lub obozie wojskowym (castrum) Babenberh, skąd wschodniofrankijski możnowładca Adalbert oraz jego bracia Adalhard i Henryk wyruszyli na bitwę z braćmi Eberhardem, Gebehardem i Rudolfem. W dokumencie z 973, dotyczącym przekazania grodu księciu bawarskiemu Henrykowi II Kłótnikowi przez Ottona II, zapisano jego nazwę w formie Papinberc^[1]. W kolejnych latach nazwa miejscowości notowana była w formach Babinberg (976), Babenberge (985), Babenberc (1002), Bomberg (1003). Babenberg (1007), Pabunberg (1007–1014), Babunberch (1020), Bavenberc (1021), Bauenberg (1035), Mons Pavonis Babenberc (ok. 1070), Babenberch (1138), Babemberg i Bamberc (1157), Bamberc i Bamberg (1174)^[2]. Na przestrzeni lat dokonała się asymilacja nb > mb, zaś sekwencja głoskowa -abe- uległa kontrakcji i przekształciła się w długie ā, skrócone z czasem do a^[1].

Najwcześniejsze zapiski dotyczące znaczenia nazwy pochodzą z XI wieku. Odnotowana wówczas nazwa Bavoberch przekładana jest jako ‘góra Bavona’. W Chronica Boemorum Kosmasa podano, że nazwa pochodzi od imienia Pabo, które nosił właściciel miejscowości, zaś wraz z członem -berk oznacza ‘górę Pabona’. W XII wieku nazwę wywodzono od imienia Baba. W zapiskach z XIV wieku przytoczono historię o tym jak cesarz Henryk wzniósł zamek na górze, którą kupił od człowieka zwanego Pabo i nazwał twierdzę jego imieniem. W źródłach XVI-wiecznych pojawiła się hipoteza, że miano pochodzi od wyrazu Pfaffe ‘osoba duchowna’, które w dialekcie saksońskim wymawiane było jako Pape. W publikacji z 1658 wysnuto – w oparciu o dawne zapisy (Mons Pavonis, Pavonis montem) – przypuszczenie, że nazwa miejscowości jest proweniencji łacińskiej i bierze się od słowa pavo ‘paw’. Językoznawcy są zgodni co do drugiego członu nazwy -berg, że ma on charakter nazwy topograficznej wywodzącej się od staro-wysoko-niemieckiego berg, berch, berc ‘góra, wzgórze’. Pierwszy człon uznaje się najczęściej za pochodzący od nazwy osobowej Babo, Pabo, Bavo, Pabo, Papo^[2], która mogła być formą skróconą imienia Adalbert^[1]. Za prawdopodobne uważa się także założenie, że człon ten wywodzi się od żeńskiej nazwy osobowej Baba, Paba^[2].

W łacinie najczęściej spotykanymi formami były Bamberga, Babeberga, Papeberga^[1]. Forma „Bamberga” stosowana jest także w języku polskim, najczęściej w odniesieniu do wydarzeń i postaci historycznych (np. Otto(n) z Bambergi, Jan z Bambergi). Frekwencja tej formy znacząco zmalała na przełomie XIX i XX wieku, kiedy to dawne nazwy utworzone w wyniku adaptacji nazw w postaci łacińskiej z zakończeniem -a lub -ja zaczęły być wypierane przez formy oryginalne^[3].

Historia

W 963 Otton I uwięził tu Berengara i przetrzymywał aż do jego śmierci w 966. W 1007 król Henryk II założył w Bambergu biskupstwo, przy którym w XI wieku powstała szkoła przykatedralna. Nauczali w niej wybitni humaniści średniowiecza, między innymi Durand z Leodium, William z Ebersbergu i Ezzo z Bambergu.

W 1647 szkołę przekształcono w Akademię Ottona, a w 1773 w istniejący do dziś uniwersytet. Od XV wieku miasto posiadało autonomię na prawach republiki miejskiej, nie uzyskało jednak uprawnień wolnego miasta Rzeszy. Jako siedziba niezależnego biskupstwa Bamberg pozostał katolicki w okresie reformacji. Niezależne państewko biskupie istniało do czasów napoleońskich. W 1803 przeszło – w ramach procesu mediatyzacji – na własność królów Bawarii, a po I wojnie światowej stało się integralną częścią Niemiec. W czasie II wojny światowej uniknęło zniszczeń, dzięki czemu zachowało wiele zabytków ze wszystkich epok historycznych i niezaburzony układ przestrzenny.

Fabryka amunicji Bamberg („Muna”)

W czasie I wojny światowej, w 1917, wybudowano fabrykę amunicji Bamberg („Muna”). Podczas II wojny światowej została ona reaktywowana i rozbudowana. W 1945 odkryto ją wraz z 67 budynkami, w większości bunkrami pełnymi amunicji. Każdy z bunkrów miał pojemność magazynowania 60 ton materiałów wybuchowych. W kwietniu 1945, 10 dni po wejściu amerykańskich sił do Bambergu, 2nd Platoon i 33rd Chemical Decontamination Company zdobyły fabrykę amunicji. Zdecydowano, że obiekt pozostanie pod administracją amerykańską^[4].

Zabytki

• archikatedra św. Piotra i św. Jerzego (romańsko-gotycka). Znajdują się w niej, między innymi, rzeźba Jeździec bamberski (pierwsza monumentalna statua konna od czasów starożytnych), grobowiec papieża Klemensa II, ołtarz Wita Stwosza.
• romańskie opactwo benedyktyńskie (niem. Michelsberg; 1015)
• barokowy pałac biskupi (XVIII wiek)
• Biblioteka Państwowa w Bambergu

Średniowieczne stare miasto bamberskie zostało w 1993 wpisane przez UNESCO na listę światowego dziedzictwa kulturowego.

Gospodarka

Bamberg stanowi ważny węzeł kolejowy i żeglugi śródlądowej (początek Kanału Ren–Men–Dunaj). W mieście tym istnieje przemysł elektrotechniczny, włókienniczy, obuwniczy, oponiarski, piwowarski.

W Bambergu funkcjonuje znana w Europie słodownia Malzfabrik Michael Weyermann oraz dziewięć browarów. Najbardziej znany browar to Schlenkerla, warzący piwo dymione ze słodu wędzonego. Na uwagę zasługuje też browar Spezial, działający od 1536.

Związki z Polską

• W 1121 biskup Otton z Bambergu rozpoczął misję chrystianizacyjną na Pomorzu Zachodnim.
• Z Bambergu pochodzili niektórzy niemieccy koloniści osiedlający się w Wielkopolsce – stąd nazwa „bambrzy”.

Współpraca

Miejscowości partnerskie:

Zobacz też

• synagogi w Bambergu

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Lista światowego dziedzictwa UNESCO: Stare Miasto w Bambergu (ang. • fr.)