Bananowate

Bananowate
Ilustracja
Owocujący banan zwyczajny
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

imbirowce

Rodzina

bananowate

Nazwa systematyczna
Musaceae Juss.
Gen. Pl.: 61. 4 Aug 1789

Bananowate (Musaceae Juss.) – rodzina tropikalnych roślin owocowych należąca do rzędu imbirowców. Obejmuje w zależności od ujęcia 2[3][2] lub 3[4][5] rodzaje, w obrębie których wyróżnia się ponad 40 gatunków[2] (według niektórych ujęć ponad 80[6] lub 90[2]). Występują one w tropikalnej i subtropikalnej części Afryki i Azji[4], na wschodzie sięgając po Queensland, Nową Gwineę i inne wyspy Melanezji[6]. Ze względu na jadalne jagody istotne znaczenie użytkowe ma kilka gatunków bananów (Musa) i ich mieszańce. Pozyskuje się z nich także włókno[5]. Liczne gatunki z wszystkich trzech rodzajów uprawiane są także jako ozdobne[6].

Morfologia

Pokrój
Okazałe byliny, w przypadku rodzaju Ensete monokarpiczne[4]. Pod ziemią znajdują się sympodialne kłącza lub bulwy. Osiągająca zwykle do kilku metrów nibyłodyga powstaje z ciasno stulonych, sztywnych pochew liści[4]. Musa ingens jest największą na Ziemi rośliną zielną osiągając 15 m wysokości, z nibyłodygą o obwodzie do 2 m[6].
Liście
Skrętoległe, ogonkowe, o całobrzegiej, okazałej blaszce liściowej z pierzastym żyłkowaniem[4]. Wiatr nierzadko strzępi liście do nerwu głównego wzdłuż równoległych względem siebie bocznych wiązek przewodzących. U Musa ingens blaszka osiąga 5 m długości i 1 m szerokości[6].
Kwiaty
Zebrane w wyrastający zwykle szczytowo kwiatostan. Grzbieciste, obu- lub jednopłciowe kwiaty wyrastają w kątach pochwiasto rozszerzonych, mięsistych i często kolorowych przysadek. Okwiat składa się z listków wyrastających w dwóch okółkach. 5 działek (wszystkie zewnętrzne i 2 z okółka wewnętrznego) są zrośnięte ze sobą, jeden listek z okółka wewnętrznego pozostaje wolny i zwykle jest drobny. Pręcików jest 5 o nitkach wolnych i pylnikach pękających pęknięciem. Słupek jest pojedynczy o dolnej, trójkomorowej, pojedynczej zalążni, w każdej komorze z bardzo licznymi zalążkami[4][6].
Owoce
Mięsiste, skórzaste i suche jagody zawierające liczne i twarde nasiona (w przypadku roślin użytkowych wyhodowano odmiany beznasienne)[4][6].

Systematyka

Kwiatostan Musella lasiocarpa
Pozycja systematyczna rodziny według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina zajmuje pozycję bazalną w obrębie rzędu imbirowców (Zingiberales) w kladzie jednoliściennych[2]:

imbirowce

bananowate Musaceae





helikoniowate Heliconiaceae




strelicjowate Streliziaceae



Lowiaceae







paciorecznikowate Cannaceae



marantowate Marantaceae





imbirowate Zingiberaceae



kostowcowate Costaceae






Wykaz rodzajów[7][4]
  • Ensete Horan.
  • Musa L. – banan
  • Musella (Franch.) C.Y.Wu

Rodzaj Musella w dawniejszych ujęciach bywał włączany do rodzajów Musa lub Ensete[8][9]. Do rodziny bananowatych włączano dawniej rodzaje strelicja (teraz strelicjowate Strelitziaceae) oraz helikonia (obecnie w rodzinie helikoniowatych Heliconiaceae).

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b c d e Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-02-27] (ang.).
  3. ↑ Musaceae. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-04-11].
  4. ↑ a b c d e f g h Delin Wu, W. John Kress: Musaceae. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-04-11]. (ang.).
  5. ↑ a b L. Watson, M. J. Dallwitz: Musaceae Juss.. [w:] The families of flowering plants [on-line]. [dostęp 2013-04-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-04-05)]. (ang.).
  6. ↑ a b c d e f g Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 187-188. ISBN 978-1-84246-634-6.
  7. ↑ List of genera in family MUSACEAE. Vascular Plant Families and Genera. [dostęp 2009-06-16]. (ang.).
  8. ↑ Musella lasiocarpa. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2020-01-31].
  9. ↑ Musella (Franchet) C. Y. Wu ex H. W. Li. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-01-31].

Media użyte na tej stronie

Musa paradisiaca (2913869459).jpg
Autor: Dinesh Valke from Thane, India, Licencja: CC BY-SA 2.0

commonly known as: banana, fig of paradise, plantain • Afrikaans: piesang • Arabic: maouz • Assamese: কলা kala • Burmese: hnget pyaw • Chinese: jiao • Danish: banan • Dutch: banaan • Finnish: banaanit • French: banane • German: banane • Hausa: ayaba • Hindi: कदली kadali, केला kela, पापड़ा papra • Italian: banana • Japanese: banana • Kannada: ಬಾಳೇಹಣ್ಣು baalehannu, ಬಳೆ ಕಾಯಿ bale kaayi, ಕದಳಿ kadali • Kashmiri: केल kela • Khmer: cheek nam'vaa • Konkani: क्यांळे kyaanle • Korean: panana • Laotian: mak guy • Malay: pisang • Malayalam: മഊചം maaucam, വാഴ vaazha • Manipuri: লফূ থরো laphoo tharo • Marathi: कदल kadala, केळ kela • Nepalese: कदली kadali • Portuguese: banana • Russian: banan • Sanskrit: भानुफला bhanuphala, कदली kadali, मोच mocha • Sinhalese: kehel • Spanish: banana • Swahili: ndizi • Swedish: bananer • Tagalog: saging • Tamil: வாழை vaazha • Telugu: అరటి arati, కదళ kadala • Thai: kluai • Turkish: muz • Urdu: کيلا kelaa, موز mauz

References: M.M.P.N.D. • DDSA
Musella lasiocarpa kz2.jpg
Autor: Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Musella lasiocarpa in Auckland Botanic Gardens