Bandik świnionogi

Bandik świnionogi

Chaeropus ecaudatus[1]
(Ogilby, 1838)
Okres istnienia: do lat 50. XX wieku
Wypchany okaz w paryskim ogrodzie botanicznym Jardin des Plantes
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Nadrząd	torbacze
Rząd	jamrajokształtne
Rodzina	bandikowate
Rodzaj	bandik
Gatunek	bandik świnionogi
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
wymarły
Zasięg występowania
Mapa występowania bandika świnionogiego w przeszłości

Bandik świnionogi^[3] (Chaeropus ecaudatus) – gatunek ssaka z nadrzędu torbaczy, z rzędu jamrajokształtnych, który zamieszkiwał suche i półpustynne stepy Australii. Ostatnie okazy tego gatunku zaobserwowano w latach 50. XX wieku. Obecnie jest uznawany za gatunek wymarły.

Klasyfikacja

Bandik świnionogi został w 1997 roku umieszczony w rodzinie jamrajowatych razem z wyłonioną z niej rodziną Thylacomyidae do podrodziny Chaeropodinae przez paleontologów z Amerykańskiego Muzeum Historii Naturalnej, Malcolma C. McKennę i Susan K. Bell. Kształt bandika jest jednak całkiem odmienny od jamrajowatych i Thylacomyidae, a badania molekularne potwierdzają to rozróżnienie. Współcześnie uważa się, że bandik świnionogi stanowił siostrzaną grupę dla reszty jamrajokształtnych i dlatego przypisano go osobnej rodzinie bandikowatych^[3] (Chaeropodidae)^[4].

Wygląd

Ciało bandika świnionogiego mierzyło od 23 do 26 centymetrów długości, natomiast ogon miał długość od 10 do 15 centymetrów^[5]. Pod względem kształtu pozornie przypominał przedstawiciela Thylacomyidae, ponieważ posiadał długie, smukłe kończyny, duże, spiczaste uszy i długi ogon. Przy bliższym zapoznaniu się z gatunkiem, okazywało się jednak, że bandik świnionogi był bardzo nietypowy jak na torbacza. Otóż jego przednie łapy posiadały po dwa funkcjonalne palce z podobnymi do kopyt pazurami, co przywodziło na myśl bardziej budowę ciała świni lub jeleni. Tylne łapy bandika miały powiększony czwarty palec z ciężkim pazurem w kształcie kopyta małego konia, przy czym pozostałe palce były szczątkowe. Jedynie połączone drugi i trzeci palec były przydatne, ale nie do poruszania się, tylko czesania sierści. Bandik świnionogi miał szeroką głowę i długi, smukły pysk. Jego futro było szorstkie i proste, ale nie najeżone. Pod względem koloru jego umaszczenie wahało się od barwy popielatej, poprzez płową do pomarańczowo-brązowej. Brzuch i podbrzusze miał białe, a futro na uszach posiadało kasztanową barwę. Gatunek ten miał pięć par górnych i trzy pary dolnych ciętych zębów. Samice posiadały osiem sutków. Ich torba lęgowa na młode, czyli tak zwane marsupium umieszczone było z tyłu jak u wombatów, a nie z przodu jak w przypadku kangurów.

Występowanie

Bandiki świnionogie zamieszkiwały tereny Nowej Południowej Walii, Wiktorii, południową część Terytorium Północnego, a także Australię Południową i Zachodnią. Zwierzęta te zajmowały różne typy siedlisk: od trawiastych lasów i trawiastych równin, po suche rejony środkowej Australii. Pomimo szerokiego zasięgu bandik nie występował na nim licznie.

Zachowanie

Bandiki świnionogie narysowane przez brytyjskiego badacza Johna Goulda

Pierwsze okazy bandików zostały złapane przez brytyjskiego podróżnika Thomasa Mitchella w 1836 w północnej Wiktorii w pobliżu zbiegu rzek Murray i Murrumbidgee. Od tego czasu kilku naukowców miało możliwość obserwowania bandika świnionogiego. Jedyny zachowany przekaz dotyczący zachowania zwierzęcia sugeruje, że poruszało się ono „niczym zmęczony koń w galopie, wyraźnie zarzucając zadem”. Relacja ta stoi w sprzeczności z informacjami Aborygenów pochodzących z centralnej Australii, którzy dobrze znali bandiki. Aborygeni twierdzili, że spłoszone zwierzęta były zdolne do biegnięcia z dużą prędkością w gładkim galopie.

Tryb życia

Okaz wypchany w muzeum w Melbourne.

Kości kończyn

Bandiki świnionogie prowadziły nocny i samotniczy tryb życia. W ciągu dnia spały w swoich schronieniach i wychodziły jeść w godzinach wieczornych, używając swojego wyostrzonego zmysłu węchu w poszukiwaniu pożywienia. W zależności od siedliska, bandiki świnionogie wykorzystywały różne miejsca do ukrywania się przed drapieżnikami i do spania. W obszarach leśnych i łąkach gatunek ten zamieszkiwał wydrążone kłody, oraz gniazda wykonane z trawy, natomiast w rejonach suchych i bezdrzewnych kraju kopał krótkie, proste nory z gniazdem na końcu. Z zachowanych przekazów naocznych świadków i analizy treści jelitowej, uzębienia oraz struktury jelita także muzealnych okazów, wydaje się, że bandiki świnionogie były najbardziej roślinożerne spośród jamrajów, choć okazy trzymane w niewoli lubiły mięso. Według Aborygenów zjadały także szarańcze, mrówki i termity. Większość ich diety stanowiły liście, korzenie i trawy. Zaobserwowano, iż w niewoli piły dużo wody.

Rozmnażanie

Australijski badacz Tim Flannery sugeruje, że rozród bandików świnionogich przypadał w maju i czerwcu, a ciąża bliźniacza mogła być normą dla tego gatunku. Po wielkości ich torby można wnioskować, że nie nosiły więcej jak do czterech młodych w miocie.

Zanikanie gatunku

Szkic z 1901 roku

Według ustnej tradycji Aborygenów ten gatunek był rzadki jeszcze przed przybyciem Europejczyków na kontynent australijski i był w poważnym spadku nawet, gdy po raz pierwszy został odnotowany przez naukowców w połowie XIX wieku. W 1857 roku dwa okazy bandików podarowali okoliczni mieszkańcy zoologowi Gerardowi Krefftowi, który towarzyszył w wyprawie Wilhelma von Blandowskiego. Pomimo trudności w zdobyciu żywego okazu, Krefft zjadł jeden z nich, za co przepraszał przy zapisywaniu swoich obserwacji. Tylko kilka okazów zebrano w drugiej połowie XIX wieku, głównie w północno-zachodniej Wiktorii, ale także w suchej Australii Południowej, Zachodniej i Terytorium Północnego. Do początku XIX wieku, bandiki świnionogie wyginęły w Wiktorii i południowo-zachodniej części Australii Zachodniej. Ostatnie pewne okazy złapano w 1901. W 1945 roku gatunek zniknął z Australii Południowej i wówczas odnotowano, że jego występowanie ogranicza się do niewielkiego przyczółka w środkowej Australii. Według doniesień Aborygenów bandiki świnionogie przetrwały najpóźniej do lat 50. XX wieku roku na obszarze Pustyni Gibsona i Wielkiej Pustyni Piaszczystej^[2].

Przyczyny wymarcia

Przyczyny wyginięcia bandików do końca pozostają niepewne. Dwa najbardziej niszczycielskie i inwazyjne gatunki introdukowane przez Europejczyków – lisy i króliki – jeszcze nie występowały w południowo-zachodniej części Australii Zachodniej, gdy torbacz całkowicie zniknął z tego obszaru. Dzikie koty natomiast były już powszechne, co w dużej mierze wyjaśnia sytuację. Wytępienie bandików przez koty jest bardziej prawdopodobne, niż spadek spowodowany podwójną zmianą siedlisk. Wypalanie terenu prowadzone od tysiącleci przez Aborygenów, które były ograniczone do zlepku niewielkich obszarów w tym samym czasie, zapewniał świeży wzrost niedawno spalonych terenów i stanowił bazę rekolonizacji różnych gatunków zwierząt. Dodatkowo populacja Aborygenów w Australii spadła o około 90% w XIX wieku, głównie z powodu wprowadzenia chorób europejskich, a pozostałym Aborygenom często później nie zezwalano na zarządzanie ich gruntami w tradycyjny sposób, oraz na kultywowanie praktyk łowieckich. Inną przyczyną wyginięcia bandików świnionogich mogło być wprowadzenie ogromnej liczby zwierząt hodowlanych takich jak owce i bydło na terenach przejętych po Aborygenach, co doprowadziło do znacznych zmian w strukturze gleby, wzroście roślin oraz dostępności pokarmu.

Zobacz też

• Filander zajęczy
• Lew workowaty
• Kangur rączy
• Wielkouch mniejszy
• Wymieranie
• Wymarłe zwierzęta holocenu

Linki zewnętrzne

• https://web.archive.org/web/20161011200138/http://www.muzeum.gliwice.pl/ksiega-przygod-wilhelma-von-blandowskiego-do-zdobycia-w-gliwickim-muzeum/bandik-swinionogirysunek-odreczny-gerarda-kreffta-ok-1858-r-spuscizna-wilhelma-von-blandowskiego-wlasnosc-museum-fur-naturkunde-w-berlinie-bviii-247/ – rysunek Gerarda Kreffta z około 1858 roku
• https://web.archive.org/web/20160303165859/http://fossilworks.org/bridge.pl?action=taxonInfo&is_real_user=1&taxon_no=40109
• http://www.catalogueoflife.org/col/search/all/key/Chaeropus/match/1
• http://animaldiversity.org/accounts/Chaeropus/classification/
• http://www.archive.org/download/handbooktomarsup00lyde/handbooktomarsup00lyde.pdf – książka Richarda Lydekkera z 1894 roku pod tytułem „A hand-book to the marsupialia and monotremata"

Przypisy

Bibliografia

• Tim Flannery „A lost Menagerie” Natural History, Nov, 2001.
• Nowak, Ronald M. (1999). Walker's mammals of the world, Volume 2, 6th edition. USA: The Johns Hopkins University Press. p. 73. ISBN 0-8018-5789-9.
• Francis Harper (1945). Extinct and Vanishing Mammals of the Old World.
• Groves, C.P. (2005). Wilson, D.E.; Reeder, D.M., eds. Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3rd ed.). Baltimore: Johns Hopkins University Press.
• Richard Lydekker (1894). A hand-book to the marsupialia and monotremata.
• Tim Flannery and Peter Schouten (2001). A gap in nature.