Banja Luka

Banja Luka
Бања Лука
Herb	Flaga
Państwo	Bośnia i Hercegowina
Część składowa	Republika Serbska
Miasto	Banja Luka
Burmistrz	Draško Stanivuković
Powierzchnia	1239 km²
Wysokość	163 m n.p.m.
Populacja (2013); • liczba ludności	; 135 059
Nr kierunkowy	(+387) 51
Kod pocztowy	78000
	Położenie na mapie Bośni i Hercegowiny Banja Luka
	44°46′N 17°11′E/44,766667 17,183333
	Strona internetowa

Sobór Chrystusa Zbawiciela w Banja Luce

Banja Luka (serb. Бања Лука) – miasto w zachodniej części Bośni i Hercegowiny, w Republice Serbskiej, siedziba miasta Banja Luka. Stanowi faktyczną stolicę Republiki Serbskiej. Leży nad rzeką Vrbas, będącą dopływem Sawy. W 2013 roku liczyło 135 059 mieszkańców^[1].

Stanowi faktyczną stolicę Republiki Serbskiej i drugie pod względem wielkości miasto w kraju pod względem liczby mieszkańców.

Ważny ośrodek gospodarczy kraju. Rozwinięty przemysł maszynowy (produkcja obrabiarek), elektrotechniczny, metalowy (odlewnia i walcownia), chemiczny (fabryka włókien sztucznych), odzieżowy i spożywczy (m.in. tytoniowy, browarnictwo), a także skórzany i celulozowo-papierniczy. Węzeł drogowy. Centrum kulturalno-naukowe. Siedziba 3 szkół wyższych (w tym uniwersytetu, założonego w 1975).

W mieście znajduje się ośrodek turystyczny i słynne uzdrowisko z ciepłymi źródłami mineralnymi o temperaturze 28–34 °C, w którym leczy się choroby reumatyczne, skórne oraz układu nerwowego. Ponadto w Banja Luce mieści się galeria sztuki i muzeum.

Historia

Stara osada iliryjskiego plemienia Mezów. Od 9 n.e. twierdza rzymska Castra i uzdrowisko z ciepłymi źródłami mineralnymi.

W XIV w. w mieście powstała twierdza^[2].

W 1527 zajęte przez Turków. W latach 1588–1638 stolica Bośni. Od 1878 pod panowaniem monarchii austro-węgierskiej, przeciwko której w tymże roku w mieście wybuchło powstanie. W odwecie wojska austro-węgierskie spaliły część miasta i dokonały masowej deportacji ludności. Mimo represji Banja Luka była ośrodkiem walk narodowowyzwoleńczych. Działali tu m.in. rewolucjonista V. Pelagić oraz pisarz i bojownik o prawa chłopów bośniackich P. Kočić.

W 1869 w okolice miasta przybyli trapiści z Niemiec i założyli tam opactwo, działające do dnia dzisiejszego. W 1873 zakonnicy uruchomili przy klasztorze browar – Banjalučka Pivara.

W dniach 3 listopada 1915 – 16 marca 1916 w mieście przeprowadzono tzw. proces w Banja Luce, w którym sądzono za działalność patriotyczną 156 Serbów. 16 z nich skazano na karę śmieci, ponad 80 na karę więzienia, od 2 do 20 lat.

Podczas II wojny światowej w Banja Luce i okolicy trwały walki partyzanckie z okupantem niemieckim. W 1943 i 1944 miasto było kilkakrotnie wyzwalane przez partyzantów.

Przed II wojną w Banja Luce mieszkało około 500 Żydów. Zbudowana przez nich synagoga została zniszczona^[3]. W 2014 roku przy ulicy Gavre Vučkovića 2 otwarto Centrum Kultury Żydowskiej^[4].

W październiku 1969 Banja Lukę nawiedziło silne trzęsienie ziemi, niszcząc ok. 80% jej zabudowy^[5]. Zginęło w nim 15 osób, ponad 1000 zostało rannych. Na placu Trg Krajine postawiono na pamiątkę tego wydarzenia zegar wskazujący godzinę 9:11, o której trzęsienie ziemi miało miejsce^[6].

Zabytki istniejące i zniszczone

Meczet Ferhadija – 1579, częściowo zniszczony podczas trzęsienia ziemi w 1969, całkowicie zniszczony przez wojska serbskie w 1993 roku, zrekonstruowany. Bogato zdobiony, m.in. cytatami z Koranu,
meczet Arnaudi dżamija (1595), zburzony przez wojska serbskie w 1993 roku, nieodbudowany,
średniowieczna twierdza Gornij Šeher; cerkiew i kościół (XIX w.).

Z czasów tureckich zachowały się ponadto: 2 mosty na Vrbasie, dwór wezyra bośniackiego (wielki seraj), karawanseraj (zajazd) i wodociągi. Do 1993 roku istniała też turecka wieża zegarowa.

W gmachu dawnego dworca znajduje się Muzeum Sztuki Współczesnej Republiki Serbskiej, którego zbiory obejmują ponad 1600 dzieł sztuki przede wszystkim z drugiej połowy XX w.^[7]^[8]

W pobliżu miasta hydroelektrownia i kopalnia węgla brunatnego.

W mieście znajduje się stacja kolejowa Banja Luka.

Imprezy

Festiwal Đurđevdanski
Banja Luka (turniej szachowy)

Miasta partnerskie

Przypisy

↑ ^a ^b Резултати Пописа 2013, Градови, општине, насељена мјеста (serb.). Републички завод за статистику. [dostęp 2019-09-12].
↑ Najciekawsze zamki w Bośni i Hercegowinie – Podróże, podroze.onet.pl [dostęp 2017-04-12] .
↑ Sinagoga u Banjoj Luci, Upoznaj Srpsku [dostęp 2022-05-31] .
↑ Jevrejski kulturni centar Arie Livne - About us, jkcarielivne.com [dostęp 2022-05-31] .
↑ Bosna i Hercegovina: iseljenički kalendar. Matica iseljenika SR Bosne i Hercegovine, 1972, s. 357. (bośn.)
↑ PRE 47 GODINA Zemljotres koji je sravnio sa zemljom pola Banjaluke (serb.). blic.rs, 2016-10-27. [dostęp 2017-03-30].
↑ Милица Радојчић, Јанко Врачар: Guide to museums and galleries in the Republic of Srpska (ang.). Музеј Републике Српске, 2012. [dostęp 2017-04-05].
↑ Collection (ang.). W: Museum of Contemporary Art of Republic of Srpska [on-line]. [dostęp 2017-04-05].

Linki zewnętrzne

Zdjęcia z Banja Luki

[stat-1] Резултати Пописа 2013, Градови, општине, насељена мјеста (serb.). Републички завод за статистику. [dostęp 2019-09-12].

[2] Najciekawsze zamki w Bośni i Hercegowinie – Podróże, podroze.onet.pl [dostęp 2017-04-12] .

[3] Sinagoga u Banjoj Luci, Upoznaj Srpsku [dostęp 2022-05-31] .

[4] Jevrejski kulturni centar Arie Livne - About us, jkcarielivne.com [dostęp 2022-05-31] .

[5] Bosna i Hercegovina: iseljenički kalendar. Matica iseljenika SR Bosne i Hercegovine, 1972, s. 357. (bośn.)

[6] PRE 47 GODINA Zemljotres koji je sravnio sa zemljom pola Banjaluke (serb.). blic.rs, 2016-10-27. [dostęp 2017-03-30].

[guide-7] Милица Радојчић, Јанко Врачар: Guide to museums and galleries in the Republic of Srpska (ang.). Музеј Републике Српске, 2012. [dostęp 2017-04-05].

[msurs2-8] Collection (ang.). W: Museum of Contemporary Art of Republic of Srpska [on-line]. [dostęp 2017-04-05].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne