Banknoty Banku Polskiego (1919–1936)

Banknoty Banku Polskiego (1919–1936) – banknoty Banku Polskiego denominowane w złotych, emitowane z datami od 28 lutego 1919, do 11 listopada 1936 r., będące w obiegu od 28 kwietnia 1924 r. w II Rzeczypospolitej, w niektórych przypadkach również w pierwszym roku Generalnego Gubernatorstwa, ostatecznie wycofane 31 maja 1940 r[1].

Pierwsza emisja (1919)

Dnia 29 stycznia 1919 r. utworzono Urząd Skarbu Narodowego, a 5 lutego 1919 r. wydano dekret, podpisany przez ministra skarbu Józefa Englicha, zapowiadający wprowadzenie lecha jako jednostki walutowej Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z postulatami dyrektora Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej Stanisława Karpińskiego oraz artykułami prasowymi Mariana Gumowskiego 28 lutego 1919 r. nazwę rodzimej waluty zmieniono na złoty[2][3]. Przygotowania do wprowadzenia złotego rozpoczęto już w 1919 r. zamawiając w prywatnych wytwórniach mosiężne krążki do bicia monet[4] oraz drukując wyłącznie zagranicą banknoty z umieszczoną datą emisji 28 lutego 1919 r. o nominałach od 1 złotego do 5000 złotych. Niższe nominału (do 50 złotych włącznie) były drukowane w drukarni Banku Francuskiego w Paryżu, a wyższe – w Waterlow & Sons w Londynie[5].

Na awersach banknotów umieszczano z reguły popiersie Tadeusza Kościuszki wg portretu Antoniego Oleszczyńskiego. Naczelnika insurekcji wyjątkowo na pięciozłotówce zastąpiono Józefem Poniatowskim. Wspólnym motywem na rewersach był orzeł[6].

W związku z utrzymywaniem w obiegu marki polskiej wydrukowana seria banknotów złotowych trafiła do skarbca bankowego, a latach 1919–1923 drukowano i wpuszczano w obieg banknoty systemu markowego[6]. Wydrukowane banknoty złotowe wykorzystane zostały dopiero w dniu wprowadzenia reformy walutowej Władysława Grabskiego, tj. 28 kwietnia 1924 r., choć nie wszystkie jako banknoty weszły w tym dniu do obiegu. Dwa najniższe nominały, tj. jedno- i dwuzłotówka pojawiły się w kasach w funkcji biletów zdawkowych, mimo że ich szata graficzna, napisy oraz informacja o emitencie nie pasowały do tej roli[7]. Dwa najwyższe nominały, tj. londyńskie 1000 i 5000 złotych nie zostały wpuszczone do obiegu. Jednym z głównych powodów była zbyt wysoka wartość nominalna tych banknotów[8]. Częściowo utracono banknoty o nominale 1000 zł (4000 szt.) przy załadunku na statek w 1920 roku w Londynie do Gdańska, gdyż dokerzy angielscy, ulegając propagandzie bolszewickiej, wyrzucili część skrzyń z banknotami do morza myśląc, że znajduje się w nich broń i amunicja do walki przeciw Rosji Sowieckiej[9][8]. Pozostałe nigdy do wybuchu drugiej wojny światowej nie zostały wprowadzone do obrotu, ponieważ posiadały zbyt wysoką wartość nominalną dla potrzeb rynku pieniężnego, zalegając w skarbcu Banku Polskiego. Banknoty te w czasie kampanii wrześniowej 1939 zostały wywiezione do zamku w Dubnie na Wołyniu. Wszelki słuch po nich zaginął po wkroczeniu na te tereny Armii Czerwonej po 17 września 1939 r[6].

Pod koniec drugiego dziesięciolecia XXI w. banknot o nominale 5000 złotych znany jest tylko w postaci wzorów, tzn. egzemplarzy z dodatkowymi czerwonymi nadrukami:

  • „WZÓR Bez wartości.” albo
  • „SPECIMEN NO VALUE”.

Tysiączłotówkę można jednak spotkać w obrocie kolekcjonerskim w wersji przygotowanej do obiegu, tzn. z numeracją bieżącą i bez żadnych dodatkowych napisów. Stan zachowania takich banknotów w ogromnej większości wykazuje ślady zużycia. Wg jednej z hipotez, w czasie wojny obronnej 1939, banknoty weszły w jakiś sposób do obrotu, jako być może wypłata żołdu dla oficerów. Taki banknot, ukryty w podwójnej zelówce buta, został odnaleziony przy zamordowanym w Katyniu oficerze[10].

Jeszcze w 1924 r. obok banknotów emisji 1919 r. w obiegu pojawiły się wybrane nominały II emisji (1924) w praktycznie niezmienionej formie graficznej[6].

Nominały 5 do 50 złotych były sukcesywnie wycofywane jeszcze w latach dwudziestych XX w. i zastępowane przez banknoty III i IV emisji (1925–1929). Najwyższe obiegowe nominały, czyli stu- i pięćsetzłotówka, były w obrocie pieniężnym do końca stycznia 1940 r[6].

Banknoty wprowadzone jako bilety zdawkowe

NominałAwers banknotuRewers banknotuCharakterystyka[11]
1 złoty1 złoty 1919 awers.jpg1 złoty 1919 rewers.jpg

Emisja: 28 lutego 1919
Seria: S. 2. X. ; S. 22. X. ; S. 100. X
Numer: 6 cyfr
Awers: Tadeusz Kościuszko z lewej strony
Rewers: godło z prawej strony
Znak wodny: brak
Wymiary: 93 mm x 63 mm
Nakład: ok. 100 000 000 szt.
Wprowadzony do obiegu: 28 kwietnia 1924
Wycofany z obiegu: 31 grudnia 1925
Ostatecznie wycofany: 30 września 1926
Projektant: nieznany (graficy pracowni grawerskiej prof. Egène Gaspé (Gasperini))
Podpisy: Dyrekcja Banku Polskiego – Stanisław Karpiński, Zygmunt Chamiec
Druk: Banque de France, Paryż

2 złote2 złote 1919 awers.jpg2 złote 1919 rewers.jpg

Emisja: 28 lutego 1919
Seria: S. 2. X. ; S. 22. X. ; S. 100. X
Numer: 6 cyfr
Awers: Tadeusz Kościuszko z lewej strony
Rewers: rysunek ornamentalny
Znak wodny: brak
Wymiary: 115 mm x 80 mm
Nakład: ok. 20 300 000 szt.
Wprowadzony do obiegu: 28 kwietnia 1924
Wycofany z obiegu: 31 grudnia 1925
Ostatecznie wycofany: 30 września 1926
Projektant: nieznany (graficy pracowni grawerskiej prof. Egène Gaspé (Gasperini))
Podpisy: Dyrekcja Banku Polskiego – Stanisław Karpiński, Zygmunt Chamiec
Druk: Banque de France, Paryż

Banknoty obiegowe

NominałAwers banknotuRewers banknotuCharakterystyka[12]
5 złotych5 złotych 1919 awers.jpg5 złotych 1919 rewers.jpg

Emisja: 28 lutego 1919
Seria: S. 2. X. ; S. 22. X. ; S. 100. X
Numer: 6 cyfr z przecinkiem po trzeciej cyfrze
Awers: Józef Poniatowski
Rewers: z lewej strony godło, rysunek ornamentalny
Znak wodny: brak
Wymiary: 125 mm x 80 mm
Nakład: ok. 16 784 622 szt.
Wprowadzony do obiegu: 28 kwietnia 1924
Wycofany z obiegu: 30 września 1925
Ostatecznie wycofany: 31 marca 1926
Projektant: nieznany (drzeworyt pracownia prof. Egène Gaspé)
Podpisy: Dyrekcja Banku Polskiego – Stanisław Karpiński, Zygmunt Chamiec
Druk: Banque de France, Paryż

10 złotych10 złotych 1919 brązowe tło klauzuli prawnej awers.jpg10 złotych 1919 brązowe tło klauzuli prawnej rewers.jpg

Emisja: 28 lutego 1919
Seria: S. 4. A. do S. 9. A. ; S. 22. A.
Numer: 6 cyfr
Awers: z lewej strony Tadeusz Kościuszko
Rewers: rysunek ornamentalny
Znak wodny: umiejscowiony w kole wizerunek Tadeusza Kościuszki z profilu
Wymiary: 149 mm x 89 mm
Nakład: ok. 1 680 545 szt[13].
Wprowadzony do obiegu: 28 kwietnia 1924
Wycofany z obiegu: 29 lutego 1928
Ostatecznie wycofany: 31 grudnia 1929
Projektant: Ad. Giraldon (drzeworyt: awers – E.Deloche&Ch.Clément, rewers – E.Gaspé)
Podpisy: Dyrekcja Banku Polskiego – Stanisław Karpiński, Zygmunt Chamiec
Druk: Banque de France, Paryż (zakłady graficzne Clermont-Ferrand)
Uwagi: istnieje nieobiegowa wersja tego banknotu z fioletowym tłem, na którym umieszczona jest klauzula prawna na rewersie

20 złotych20 złotych 1919 awers.jpg20 złotych 1919 rewers.jpg

Emisja: 28 lutego 1919
Seria: Ser. A. 2 ; A. 22
Numer: 6 cyfr
Awers: Tadeusz Kościuszko z lewej strony
Rewers: godło z prawej strony, druk ornamentalny
Znak wodny: umiejscowiony w owalu wizerunek Tadeusza Kościuszki z profilu
Wymiary: 160 mm x 98 mm
Nakład: ok. 4 676 845 szt.
Wprowadzony do obiegu: 28 kwietnia 1924
Wycofany z obiegu: 29 lutego 1928
Ostatecznie wycofany: 31 grudnia 1929
Projektant: nieznany (drzeworyt pracownia prof. Egène Gaspé)
Podpisy: Dyrekcja Banku Polskiego – Stanisław Karpiński, Zygmunt Chamiec
Druk: Banque de France, Paryż (zakłady graficzne Clermont-Ferrand)

50 złotych50 złotych 1919 awers.jpg50 złotych 1919 rewers.jpg

Emisja: 28 lutego 1919
Seria: Ser. A. 2 ; A. 22
Numer: 6 cyfr
Awers: Tadeusz Kościuszko z lewej strony
Rewers: godło z prawej strony, rysunek ornamentalny
Znak wodny: umiejscowiony w kole wizerunek Tadeusza Kościuszki z profilu
Wymiary: 165 mm x 102 mm
Nakład: ok. 2 872 460 szt
Wprowadzony do obiegu: 28 kwietnia 1924
Wycofany z obiegu: 31 stycznia 1928
Ostatecznie wycofany: 31 grudnia 1929
Projektant: nieznany (drzeworyt pracownia prof. Egène Gaspé)
Podpisy: Dyrekcja Banku Polskiego – Stanisław Karpiński, Zygmunt Chamiec
Druk: Banque de France, Paryż (zakłady graficzne Clermont-Ferrand)

100 złotych100 złotych 1919 awers.jpg100 złotych 1919 rewers.jpg

Emisja: 28 lutego 1919
Seria: S.A. ; S.B. ; S.C.
Numer: 7 cyfr (z № nad numeracją)
Awers: Tadeusz Kościuszko z lewej strony
Rewers: godło z prawej strony, rysunek ornamentalny
Znak wodny: umiejscowiony w owalu wizerunek Tadeusza Kościuszki z profilu
Wymiary: 172 mm x 103 mm
Nakład: 1 733 740 szt[14][15]. (wg innego źródła ok 5 600 000 szt[16].).
Wprowadzony do obiegu: 28 kwietnia 1924
Wycofany z obiegu: 31 stycznia 1940
Ostatecznie wycofany: 20 kwietnia 1940
Projektant: nieznany
Podpisy:

Druk: Waterlow & Sons Limited, Londyn

500 złotych500 złotych 1919 awers.jpg500 złotych 1919 rewers.jpg

Emisja: 28 lutego 1919
Seria: S.A.
Numer: 7 cyfr (z № nad numeracją), wysokość cyfr 3,38 mm albo 3,75 mm
Awers: Tadeusz Kościuszko z lewej strony
Rewers: godło z prawej strony, rysunek ornamentalny
Znak wodny: umiejscowiony w kole wizerunek Tadeusza Kościuszki z profilu
Wymiary: 180 mm x 110 mm
Nakład: ok 550 000 szt[15]. (wg innego źródła błędny: 79 233 szt[17].).
Wprowadzony do obiegu: 28 kwietnia 1924
Wycofany z obiegu: 31 stycznia 1940
Ostatecznie wycofany: 20 kwietnia 1940
Projektant: nieznany
Podpisy:

Druk: Waterlow & Sons Limited, Londyn

Banknoty niewprowadzone do obiegu

NominałAwers banknotuRewers banknotuCharakterystyka[18]
10 złotych10 złotych 1919 awers.jpg10 złotych 1919 rewers.jpg

Emisja: 28 lutego 1919
Seria: S. 1. A. ; S. 2. A. ; S. 3. A. ; S. 4. A.
Numer: 6 cyfr
Awers: z lewej strony Tadeusz Kościuszko
Rewers: rysunek ornamentalny
Znak wodny: umiejscowiony w kole wizerunek Tadeusza Kościuszki z profilu
Wymiary: 154 mm x 96 mm
Projektant: Ad. Giraldon (drzeworyt: awers – E.Deloche&Ch.Clément, rewers – E.Gaspé)
Podpisy: Dyrekcja Banku Polskiego – Stanisław Karpiński, Zygmunt Chamiec
Druk: Banque de France, Paryż (zakłady graficzne Clermont-Ferrand)
Uwagi:

  • istnieje obiegowa wersja tego banknotu z brązowym tłem, na którym umieszczona jest klauzula prawna na rewersie
  • banknot w tej wersji nie został wprowadzony do obiegu ze względu na małą czytelność klauzuli prawnej
1000 złotych1000 złotych 1919 awers.jpg1000 złotych 1919 rewers.jpg

Emisja: 28 lutego 1919
Seria: S.A.
Numer: 7 cyfr (z № nad numeracją)
Awers: Tadeusz Kościuszko z lewej strony
Rewers: godło z prawej strony, rysunek ornamentalny
Znak wodny: umiejscowiony w kole wizerunek Tadeusza Kościuszki z profilu
Wymiary: 183 mm x 111 mm
Nakład: 5 750 000 szt[19]
Projektant: nieznany
Podpisy:

Druk: Waterlow & Sons Limited, Londyn

5000 złotych5000 złotych 1919 WZÓR awers.jpg5000 złotych 1919 WZÓR rewers.jpg

UWAGA! banknot znany tylko z nadrukiem WZÓR albo SPECIMEN
Emisja: 28 lutego 1919
Seria: S.A.
Numer: 7 cyfr (z № nad numeracją)
Awers: Tadeusz Kościuszko z lewej strony
Rewers: godło z prawej strony, rysunek ornamentalny
Znak wodny: umiejscowiony w owalu wizerunek Tadeusza Kościuszki z profilu
Wymiary: 190 mm x 113 mm
Nakład: nieznany
Projektant: nieznany
Podpisy:

Druk: Waterlow & Sons Limited, Londyn

Wzory

NominałAwers banknotuRewers banknotuCharakterystyka
1 złotyWzór 1 złoty 1919 awers.jpgWzór 1 złoty 1919 rewers.jpgDwustronny czerwony ukośny nadruk WZÓR (między dwiema równoległymi podwójnymi liniami). Dodatkowy napis Bez wartości z lewej u góry i z prawej na dole, numeracja normalna bieżąca. Niektóre wzory są perforowane dwiema dziurkami o średnicy około 10 mm.
2 złoteWzór 2 złote 1919 awers.jpgWzór 2 złote 1919 rewers.jpgDwustronny czerwony ukośny nadruk WZÓR (między dwiema równoległymi podwójnymi liniami). Dodatkowy napis Bez wartości z lewej u góry i z prawej na dole, numeracja normalna bieżąca. Niektóre wzory są perforowane dwiema dziurkami o średnicy około 10 mm.
5 złotychWzór 5 złotych 1919 awers.jpgWzór 5 złotych 1919 rewers.jpgDwustronny czerwony ukośny nadruk WZÓR (między dwiema równoległymi podwójnymi liniami). Dodatkowy napis Bez wartości z lewej u góry i z prawej na dole, numeracja normalna bieżąca. Niektóre wzory są perforowane dwiema dziurkami o średnicy około 10 mm.
10 złotychWzór 10 złotych 1919 awers.jpgWzór 10 złotych 1919 rewers.jpgDwustronny czerwony ukośny nadruk WZÓR (między dwiema równoległymi podwójnymi liniami). Dodatkowy napis Bez wartości z lewej u góry i z prawej na dole, numeracja normalna bieżąca. Niektóre wzory są perforowane dwiema dziurkami o średnicy około 10 mm.
20 złotychWzór 20 złotych 1919 awers.jpgWzór 20 złotych 1919 rewers.jpgDwustronny czerwony ukośny nadruk WZÓR (między dwiema równoległymi podwójnymi liniami). Dodatkowy napis Bez wartości z lewej u góry i z prawej na dole, numeracja normalna bieżąca. Niektóre wzory są perforowane dwiema, lub więcej dziurkami o średnicy około 10 mm.
50 złotychWzór 50 złotych 1919 awers.jpgWzór 50 złotych 1919 rewers.jpgDwustronny czerwony ukośny nadruk WZÓR (między dwiema równoległymi podwójnymi liniami). Dodatkowy napis Bez wartości z lewej u góry i z prawej na dole, numeracja normalna bieżąca. Niektóre wzory są perforowane trzema dziurkami o średnicy około 10 mm.
100 złotychWzór 100 złotych 1919 awers.jpgWzór 100 złotych 1919 rewers.jpgDwustronny czerwony ukośny nadruk WZÓR (między dwiema równoległymi podwójnymi liniami). Dodatkowy napis Bez wartości z lewej u góry i z prawej na dole, numeracja normalna bieżąca. Niektóre wzory są perforowane trzema dziurkami o średnicy około 10 mm.
500 złotychWzór 500 złotych 1919 awers.jpgWzór 500 złotych 1919 rewers.jpgDwustronny czerwony ukośny nadruk WZÓR (między dwiema równoległymi podwójnymi liniami). Dodatkowy napis Bez wartości z lewej u góry i z prawej na dole, numeracja normalna bieżąca. Niektóre wzory są perforowane trzema dziurkami o średnicy około 10 mm.
1000 złotychWzór 1000 złotych 1919 awers.jpgWzór 1000 złotych 1919 rewers.jpgDwustronny czerwony ukośny nadruk WZÓR (między dwiema równoległymi podwójnymi liniami). Dodatkowy napis Bez wartości z lewej u góry i z prawej na dole, numeracja normalna bieżąca.
5000 złotych5000 złotych 1919 WZÓR awers.jpg5000 złotych 1919 WZÓR rewers.jpgDwustronny czerwony ukośny nadruk WZÓR (między dwiema równoległymi podwójnymi liniami). Dodatkowy napis Bez wartości z lewej u góry i z prawej na dole, numeracja normalna bieżąca. Istnieją też wzory z nadrukami SPECIMEN NO VALUE.

Projekty i próby druku

  • Awers wstępnej fazy projektu 10 złotych 1919

    Awers wstępnej fazy projektu 10 złotych 1919

  • Rewers wstępnej fazy projektu 10 złotych 1919

    Rewers wstępnej fazy projektu 10 złotych 1919

  • Awers kolejnej fazy projektu 10 złotych 1919

    Awers kolejnej fazy projektu 10 złotych 1919

  • Rewers kolejnej fazy projektu 10 złotych 1919

    Rewers kolejnej fazy projektu 10 złotych 1919

  • Awers projektu 100 złotych

    Awers projektu 100 złotych

  • Rewers projektu 100 złotych

    Rewers projektu 100 złotych

  • Awers projektu 500 złotych

    Awers projektu 500 złotych

  • Awers projektu 500 złotych

    Awers projektu 500 złotych

  • Awers projektu 1000 złotych

    Awers projektu 1000 złotych

  • Awers projektu 1000 złotych

    Awers projektu 1000 złotych

  • Awers projektu 5000 złotych

    Awers projektu 5000 złotych

  • Rewers projektu 5000 złotych

    Rewers projektu 5000 złotych


Fałszerstwa

  • fałszerstwo jednozłotówki

    fałszerstwo jednozłotówki

  • fałszerstwo dwuzłotówki

    fałszerstwo dwuzłotówki

  • fałszerstwo pięciozłotówki

    fałszerstwo pięciozłotówki

  • fałszerstwo dziesięciozłotówki

    fałszerstwo dziesięciozłotówki

  • fałszerstwo dwudziestozłotówki

    fałszerstwo dwudziestozłotówki

  • fałszerstwo pięćdziesięciozłotówki

    fałszerstwo pięćdziesięciozłotówki

Druga emisja (1924)

Z datą 15 lipca 1924 r. wydrukowano banknoty drugiej emisji o nominałach: 5, 10 i 20 złotych, wprowadzone do obiegu od 30 września 1924 r[20]. Było to spowodowane brakiem najniższych nominałów w kasach banku[21]. Wzory banknotów praktycznie nie różniły się od swoich odpowiedników z emisji z 28 lutego 1919 r., choć dokonano drobnych zmian takich jak np. korekta tekstu klauzuli prawnej. Produkcja banknotów została przeniesiona do Polski, do drukarni Banku Polskiego w Warszawie[5], w której wykorzystano oryginalne francuskie klisze[21].

Banknoty II emisji były sukcesywnie wycofywane jeszcze w latach dwudziestych XX w. i zastępowane przez banknoty III i IV emisji (1925–1929)[6].

Banknoty obiegowe

NominałAwers banknotuRewers banknotuCharakterystyka[22]
5 złotych5 złotych 1924 awers.jpg5 złotych 1924 rewers.jpg

Emisja: 15 lipca 1924
Seria: II EM.A ; II EM.B ; II EM.C ; II EM.D
Numer: 6 cyfr
Awers: z prawej strony Józef Poniatowski
Rewers: z lewej strony godło, rysunek ornamentalny
Znak wodny: bieżący, siatka z wydłużonych prostokątów z wpisanymi literami B.P.
Wymiary: 125 mm x 80 mm
Nakład: ok. 123 674 szt.
Wprowadzony do obiegu: 30 września 1924 (wg innego źródła[23] 3 września 1924)
Wycofany z obiegu: 30 września 1925
Ostatecznie wycofany: 31 marca 1926
Projektant: nieznany (wg projektu z 1919)
Podpisy:

Druk: Państwowe Zakłady Graficzne, Warszawa

10 złotych10 złotych 1924 awers.jpg10 złotych 1924 rewers.jpg

Emisja: 15 lipca 1924
Seria: II EM.X ; III EM.A
Numer: 6 cyfr
Awers: z lewej strony Tadeusz Kościuszko
Rewers: rysunek ornamentalny
Znak wodny: wizerunek Tadeusza Kościuszki z profilu umiejscowiony w kole
Wymiary: 149 mm x 89 mm
Nakład: ok. 12 500 000 szt.
Wprowadzony do obiegu: 12 stycznia 1925
Wycofany z obiegu: 29 lutego 1928
Ostatecznie wycofany: 31 grudnia 1929
Projektant: Ad. Giraldon (wg projektu z 1919)
Podpisy:

Druk: Państwowe Zakłady Graficzne, Warszawa

20 złotych20 złotych 1924 awers.jpg20 złotych 1924 rewers.jpg

Emisja: 15 lipca 1924
Seria: II EM.A ; II EM.B ; II EM.C
Numer: 7 cyfr
Awers: z lewej strony Tadeusz Kościuszko
Rewers: z prawej strony godło, rysunek ornamentalny
Znak wodny: wizerunek Tadeusza Kościuszki w profilu umiejscowionym w owalu
Wymiary: 157 mm x 95 mm
Nakład: ok. 11 570 000 szt.
Wprowadzony do obiegu: 17 listopada 1924
Wycofany z obiegu: 29 lutego 1928
Ostatecznie wycofany: 31 grudnia 1929
Projektant: nieznany (wg projektu z 1919)
Podpisy:

Druk: Państwowe Zakłady Graficzne, Warszawa

Wzory

NominałAwers banknotuRewers banknotuCharakterystyka
5 złotychWzór 5 złotych 1924 awers.jpgWzór 5 złotych 1924 rewers.jpgDwustronny czerwony ukośny nadruk WZÓR (między dwiema równoległymi podwójnymi liniami). Dodatkowy napis Bez wartości z lewej u góry i z prawej na dole, numeracja normalna bieżąca. Niektóre wzory są perforowane dwiema dziurkami o średnicy około 10 mm.
10 złotychWzór 10 złotych 1924 awers.jpgWzór 10 złotych 1924 rewers.jpgDwustronny czerwony ukośny nadruk WZÓR (między dwiema równoległymi podwójnymi liniami). Dodatkowy napis Bez wartości z lewej u góry i z prawej na dole, numeracja normalna bieżąca. Niektóre wzory są perforowane dwiema dziurkami o średnicy około 10 mm.
10 złotychWzór 20 złotych 1924 awers.jpgWzór 20 złotych 1924 rewers.jpgDwustronny czerwony ukośny nadruk WZÓR (między dwiema równoległymi podwójnymi liniami). Dodatkowy napis Bez wartości z lewej u góry i z prawej na dole, podwójna kolejna numeracja. Niektóre wzory są perforowane dwiema dziurkami o średnicy około 10 mm.

Fałszerstwa

  • fałszerstwo pięciozłotówki

    fałszerstwo pięciozłotówki

  • fałszerstwo dziesięciozłotówki

    fałszerstwo dziesięciozłotówki

  • fałszerstwo dwudziestozłotówki

    fałszerstwo dwudziestozłotówki

Trzecia i czwarta emisja (1925–1929)

Z datami emisji 1925 oraz 1926 przygotowano i wprowadzono w 1927 r. trzy nominały banknotów: 10, 20 i 50 złotych o całkowicie zmodyfikowanych wzorach rysunków awersu oraz rewersu. Była to tzw. III emisja Banku Polskiego. Banknoty te drukowano początkowo w Państwowych Zakładach Graficznych, a później w Wytwórni Papierów Wartościowych[5].

Z datą emisji 1929 dokonano IV emisji. Były to te same nominały co poprzednio (10, 20, 50 złotych), o tych samych wzorach awersu i rewersu, lecz o poprawionej jakości druku. Papiery tej emisji trafiły do obiegu w latach 1929–1930. Były produkowane wyłącznie przez Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych w Warszawie[6].

Z końcem grudnia 1932 r. pozostające obiegu banknoty dziesięciozłotowe (III i IV emisji) zostały zastąpione przez monety. Banknoty dwudziestozłotowe tych emisji w latach trzydziestych XX w. zostały zastąpione przez banknoty o tych samych nominałach V i VI emisji. Mimo planów wprowadzenia nowego wzoru pięćdziesięciozłotówki, nominał ten pozostał do wybuchu drugiej wojny światowej w niezmienionej formie[20].

Wycofane z końcem 1932 r. banknoty dziesięciozłotowe ponownie wprowadzono do obiegu 26 sierpnia 1939 r., spodziewając się w okresie wojennym spontanicznego eliminowania przez ludność z użycia srebrnych monet o tym samym nominale[6].

Banknoty obiegowe III emisji (1925–1926)

NominałAwers banknotuRewers banknotuCharakterystyka[24]
10 złotych10 złotych 1926 awers.jpg10 złotych 1926 rewers.jpg

Emisja: 20 lipca 1926
Serie: Ser. X. ; Ser. XX. ; Ser. X.X. ; Ser. XX.
Numer: 7 cyfr
Awers: z lewej i prawej strony postacie symbolizujące naukę i sztukę
Rewers: trzy postacie symbolizujące: przemysł stoczniowy, przemysł ogólny i rolnictwo
Znak wodny: wizerunek Bolesława Chrobrego oraz daty: 992 i 1125 albo 10 i ZŁ
Wymiary: 160 mm x 80 mm
Wprowadzony do obiegu: 25 czerwca 1927
Wycofany z obiegu: 31 grudnia 1932
Ponownie wprowadzony do obiegu: 26 sierpnia 1939
Ponownie wycofany z obiegu: 7 maja 1940[25]

Ostatecznie wycofany: 31 maja 1940
Projektant: Zdzisław Eichler
Podpisy:

Druk: PZGr, Warszawa ; PWPW S.A., Warszawa

20 złotych20 złotych 1926 awers.jpg20 złotych 1926 rewers.jpg

Emisja: 1 marca 1926
Seria: Ser. X. ; Ser. XX. ; Ser. X.X.
Numer: 7 cyfr
Awers: z lewej strony postać symb. fortunę (Fortuna), z prawej postać symb. handel (Hermes)
Rewers: budynki Banku Polskiego, z lewej z 1828 r., z prawej nowy przy ul. Bielańskiej
Znak wodny: na marginesie wizerunek Kazimierza Wielkiego, a pod spodem napis 20 ZŁ
Wymiary: 170 mm x 94 mm
Wprowadzony do obiegu: 25 kwietnia 1927
Wycofany z obiegu: 31 grudnia 1934[26][27] (wg innego źródła 31 grudnia 1932[28])
Ostatecznie wycofany: 30 czerwca 1939
Projektant: Zygmunt Kamiński
Podpisy:

Druk: PZGr, Warszawa ; PWPW S.A., Warszawa

50 złotych50 złotych 1925 awers.jpg50 złotych 1925 rewers.jpg

Emisja: 28 sierpnia 1925
Seria: Ser. X. ; Ser. XX.
Numer: 7 cyfr
Awers: z lewej strony postać symb. fortunę (Fortuna), z prawej postać symb. handel (Hermes)
Rewers: budynki Banku Polskiego, z lewej z 1828 r., z prawej nowy przy ul. Bielańskiej
Znak wodny: na marginesie wizerunek Stefana Batorego oraz napis 50 ZŁ
Wymiary: 186 mm x 99 mm
Wprowadzony do obiegu: 1 marca 1927
Wycofany z obiegu: 7 maja 1940
Ostatecznie wycofany: 31 maja 1940
Projektant: Zygmunt Kamiński (drzeworyt pracownia prof. Egène Gaspé)
Podpisy:

Druk: PZGr, Warszawa ; PWPW S.A., Warszawa

Banknoty obiegowe IV emisji (1929)

NominałAwers banknotuRewers banknotuCharakterystyka[29]
10 złotych10 złotych 1929 r. AWERS.jpg10 złotych 1929 r. REWERS.jpg

Emisja: 20 lipca 1929
Serie: Ser. XX.
Numer: 7 cyfr
Awers: z lewej i prawej strony postacie symbolizujące naukę i sztukę
Rewers: trzy postacie symbolizujące: przemysł stoczniowy, przemysł ogólny i rolnictwo
Znak wodny: wizerunek Bolesława Chrobrego oraz 10 (góra) ZŁ (dół)
Wymiary: 160 mm x 80 mm
Wprowadzony do obiegu: 30 stycznia 1930
Wycofany z obiegu: 31 grudnia 1933[30][31] (wg innego źródła 31 grudnia 1932[32])
Ponownie wprowadzony do obiegu: 26 sierpnia 1939
Ponownie wycofany z obiegu: 7 maja 1940[33]

Ostatecznie wycofany: 31 maja 1940
Projektant: Zdzisław Eichler
Podpisy:

Druk: PWPW S.A., Warszawa

20 złotych20 złotych 1929 awers.jpg20 złotych 1929 rewers.jpg

Emisja: 1 września 1929
Seria: Ser. XX.
Numer: 7 cyfr
Awers: z lewej strony postać symb. fortunę (Fortuna), z prawej postać symb. handel (Hermes)
Rewers: budynki Banku Polskiego, z lewej z 1828 r., z prawej nowy przy ul. Bielańskiej
Znak wodny: na marginesie wizerunek Kazimierza Wielkiego, a pod spodem napis 20 ZŁ
Wymiary: 170 mm x 94 mm
Wprowadzony do obiegu: 30 listopada 1929
Wycofany z obiegu: 2 stycznia 1934[34][30] (wg innego źródła 31 grudnia 1932[32])
Ostatecznie wycofany: 30 czerwca 1939
Projektant: Zygmunt Kamiński
Podpisy:

Druk: PWPW S.A., Warszawa

50 złotych50 złotych 1929 r. AWERS.jpg50 złotych 1929 r. REWERS.jpg

Emisja: 1 września 1929
Seria: Ser. X.X. ; Ser. XX. litery 3 mm ; Ser. XX. litery 3,38 mm
Numer: 7 cyfr
Awers: z lewej strony postać symb. fortunę (Fortuna), z prawej postać symb. handel (Hermes)
Rewers: budynki Banku Polskiego, z lewej z 1828 r., z prawej nowy przy ul. Bielańskiej
Znak wodny: na marginesie wizerunek Stefana Batorego oraz napis 50 (góra) ZŁ (dół)
Wymiary: 188 mm x 99 mm
Wprowadzony do obiegu: 20 października 1929
Wycofany z obiegu: 7 maja 1940
Ostatecznie wycofany: 31 maja 1940
Projektant: Zygmunt Kamiński
Podpisy:

Druk: PWPW S.A., Warszawa

Banknoty niewprowadzone do obiegu

NominałAwers banknotuRewers banknotuCharakterystyka[35]
10 złotych10 złotych 1928 awers.jpg10 złotych 1928 rewers.jpg

Emisja: 2 stycznia 1928
Seria: J* ; K* ; W*
Numer: 6 cyfr
Awers: głowa kobiety z prawej strony
Rewers: pejzaż mazowiecki
Znak wodny: profil głowy kobiety
Wymiary: 158 mm x 85 mm
Projektant: nieznany
Podpisy:

Druk: Orell, Füssli & Co, Zürich, Szwajcaria

20 złotych20 złotych 1928 awers.jpg20 złotych 1928 rewers.jpg

UWAGA! banknot znany tylko z nadrukiem WZÓR (seria A, numeracja 124567) albo ze stemplem drukarni: De La Rue CANCELLED i perforacją pionową CANCELLED (seria U, numeracja 000000)
Emisja: 2 stycznia 1928
Seria: A ; U
Numer: 6 cyfr
Awers: głowa dziewczyny z prawej strony
Rewers: Morskie Oko
Zank wodny: portret dziewczyny z profilu
Wymiary: 163 mm x 86 mm
Projektant: nieznany
Podpisy:

Druk: Thomas De La Rue & Co Ltd, Londyn, Wielka Brytania


Wzory

NominałAwers banknotuRewers banknotu
10 złotychWzór 10 złotych 1926 awers.jpgWzór 10 złotych 1926 rewers.jpg
Wzór 10 złotych 1929 awers.jpgWzór 10 złotych 1929 rewers.jpg
20 złotychWzór 20 złotych 1926 awers.jpgWzór 20 złotych 1926 rewers.jpg
50 złotychWzór 50 złotych 1925 awers.jpgWzór 50 złotych 1925 rewers.jpg
10 złotychWzór 10 złotych 1928 awers.jpgWzór 10 złotych 1928 rewers.jpg
20 złotych20 złotych 1928 awers.jpg20 złotych 1928 rewers.jpg

Projekty i próby druku

  • Fotokopia awersu projektu 5 złotych 1927

    Fotokopia awersu projektu 5 złotych 1927

  • Awers fotoprojektu 10 złotych 1927

    Awers fotoprojektu 10 złotych 1927

  • Rewers fotoprojektu 10 złotych 1927

    Rewers fotoprojektu 10 złotych 1927

  • Awers fotoprojektu 20 złotych 1927

    Awers fotoprojektu 20 złotych 1927

  • Rewers fotoprojektu 20 złotych 1927

    Rewers fotoprojektu 20 złotych 1927

  • Awers próby koloru 10 złotych 1928

    Awers próby koloru 10 złotych 1928

  • Rewers próby koloru 10 złotych 1928

    Rewers próby koloru 10 złotych 1928

  • Awers próby koloru

    Awers próby koloru

  • Rewers próby koloru

    Rewers próby koloru

  • Awers częściowego druku próbnego 10 złotych 1928

    Awers częściowego druku próbnego 10 złotych 1928

  • Rewers częściowego druku próbnego 10 złotych 1928

    Rewers częściowego druku próbnego 10 złotych 1928

  • Awers 10 złotych 1928 bez serii i numeracji

    Awers 10 złotych 1928 bez serii i numeracji

  • Rewers 10 złotych 1928 bez serii i numeracji

    Rewers 10 złotych 1928 bez serii i numeracji

  • Druk próbny 20-złotówki

    Druk próbny 20-złotówki

  • Druk próbny 50-złotówki

    Druk próbny 50-złotówki

Emisje z lat 1931–1936

Nierozcięty arkusz 2-złotówki 1936 (w obiegu od wojny obronnej 1939 r.)

Po 1930 r. swoista konsekwencja emisyjna z lat dwudziestych Banku Polskiego została zarzucona[20]. Poszczególne banknoty ukazywały się pojedynczo, wykonane wedle oryginalnych, niepodobnych do siebie projektów. W ten sposób trafiły do obiegu w latach[5]:

  • 1934 pięciozłotówka z Kasztelanką Jana Matejki, czyli sportretowaną Stanisławą Serafińską (w niektórych źródłach[36] podawana jest błędna informacja o wprowadzeniu tego banknotu dopiero w 1939 r. – na szesnaście dni przed wybuchem wojny),
  • 1931 i 1938 kolejne dwie wersje dwudziestozłotówki z Emilią Plater,
  • 1934 i 1937 dwie emisje stuzłotówki z wizerunkiem księcia Józefa Poniatowskiego według projektu Józefa Mehoffera.

W 1936 r. została podjęta decyzja przez Bank Polski o unowocześnieniu papierowych znaków pieniężnych będących w obiegu. Stawiano przed tym projektem między innymi następujące cele[36]:

  • ujednolicenie i wzbogacenie szaty graficznej oraz
  • przedłużenie „życia” banknotów poprzez zastosowanie trwalszych gatunków papieru i farb drukarskich.

W tym celu rozpoczęto modernizację i wymianę maszyn poligraficznych na nowocześniejsze. Przygotowanie projektów powierzono Wacławowi Borowskiemu. Pierwszym i jedynym całkowicie ukończonym tego typu banknotem było wprowadzone do obiegu 20 złotych emisji z 1936 r[36]. Następnym miało być 50 złotych z wizerunkiem gen. Jana Henryka Dąbrowskiego z tą samą datą emisji (11 listopada 1936)[6]. Wojna spowodowała jednak przerwanie procesu produkcyjnego. Na początku września 1939 wydrukowano w całości i dostarczono do banku tylko 2000 szt[36]. Pozostały półfabrykaty w arkuszach o różnym stopniu zaawansowania druku. Arkusz drukarski tego banknotu zawierał 12 egzemplarzy i miał wymiary 557 x 515 mm. Oficjalnie nowa 50-złotówka nigdy nie została wprowadzona do obiegu, ale w pierwszych tygodniach wojny kilkaset sztuk znalazło się w obrocie na terenie województwa pomorskiego[36][37].

Na ostatnich latach odcisnęła się również groźba nadchodzącej wojny. Z tego powodu 26 sierpnia 1939 r., razem z:

  • jednozłotowym biletem państwowym,
  • wycofanymi z końcem 1932 r. banknotami dziesięciozłotowymi III i IV emisji oraz
  • stalowymi pięćdziesięciogroszówkami,

trafił do obiegu dwuzłotowy banknot z datą emisji 26 lutego 1936, pierwotnie pełniący funkcję rezerwy na wypadek braku monet. Banknoty te wypuszczano niekiedy bez oznaczenia serii i numeracji, a nawet bez poddruku[6].

Banknoty obiegowe

NominałAwers banknotuRewers banknotuCharakterystyka[38]
2 złote2 złote 1936 seria ET awers.jpg2 złote 1936 seria ET rewers.jpgEmisja: 26 lutego 1936

Seria: XX albo bez oznaczeń serii albo bez oznaczeń serii i poddruku
Numer: 7 cyfr
Awers: portret Dobrawy z rysunku serii „Poczet królów i książąt polskich” autorstwa Jana Matejki (1890–1892)
Rewers: godło w centrum
Znak wodny: bieżący, 2 ZŁ
Wymiary: 102 mm x 63 mm
Wprowadzony do obiegu: 26 sierpnia 1939
Wycofany z obiegu: 20 maja 1940
Ostatecznie wycofany: 31 maja 1940 (tylko z oznaczeniami serii)
Projektant: Zdzisław Eichler
Podpisy:

Druk: PWPW S.A., Warszawa

2 złote 1936 bez serii i numeru awers.jpg2 złote 1936 bez serii i numeru rewers.jpg
2 złote 1936 bez poddruku, numeru i serii awers.jpg2 złote 1936 bez poddruku, numeru i serii rewers.jpg
5 złotych5 złotych 1930 r. REWERS.jpg

Emisja: 2 stycznia 1930
Seria: X. ; XX. litery 3 mm ; XX. litery 3,38 mm
Numer: 7 cyfr
Awers: portret Stanisławy Serafińskiej z obrazu „Kasztelanka” Jana Matejki (1876)
Rewers: kompozycja liternicza zamknięta ramką z giloszy
Znak wodny: na marginesie wizerunek Zygmunta Starego
Wymiary: 144 mm x 77 mm
Wprowadzony do obiegu: 15 września 1934[39][40][6] (wg innego źródła błędna data 15 sierpnia 1939[41])
Wycofany z obiegu: 20 maja 1940
Ostatecznie wycofany: 31 maja 1940
Projektant: Ryszard Kleczewski (ryt płyt Franke Ruppert)
Podpisy:

Druk: Pézjegynyomda a Magyar Nemzeti Bank, Budapeszt

20 złotych20 złotych 1931 awers.jpg20 złotych 1931 rewers.jpg

Emisja: 20 czerwca 1931
Seria: XX. litery 2,26 mm ; XX. litery 2,63 mm ; XX. litery 3 mm
Numer: 7 cyfr
Awers: portret uczestniczki powstania listopadowego Emilii Plater
Rewers: alegoria gospodarki
Znak wodny: na marginesie wizerunek Kazimierza Wielkiego, a pod spodem napis 20 ZŁ.
Wymiary: 163 mm x 86 mm
Wprowadzony do obiegu: 30 grudnia 1931
Wycofany z obiegu: 7 maja 1940
Ostatecznie wycofany: 31 maja 1940
Projektant: Ryszard Kleczewski (drzeworyt prof. Egène Gaspé)
Podpisy:

Druk: PWPW S.A., Warszawa

Uwagi:

  • banknot został wydany na upamiętnienie setnej rocznicy śmierci Emilii Plater
20 złotych 1936 r. AWERS.jpg20 złotych 1936 r. REWERS.jpg

Emisja: 11 listopada 1936
Seria: XX
Numer: 7 cyfr
Awers: portret uczestniczki powstania listopadowego Emilii Plater
Rewers: Wawel – Kraków, po bokach dwie postacie symbolizujące wszechstronną wiedzę
Znak wodny: na marginesie wizerunek Emilii Plater
Wymiary: 162 mm x 86 mm
Wprowadzony do obiegu: 30 września 1938
Wycofany z obiegu: 7 maja 1940
Ostatecznie wycofany: 31 maja 1940
Projektant: Wacław Borowski (ryt płyt Włodzimierz Vacek)
Podpisy:

Druk: PWPW S.A., Warszawa

100 złotych100 złotych 1932 awers.jpg100 złotych 1932 rewers.jpg

Emisja: 2 czerwca 1932
Seria: Ser. XX.
Numer: 7 cyfr
Awers: portret Józefa Poniatowskiego
Rewers: dąb symbol siły i długiego trwania oraz dwie postacie alegoryczne – Hermes i Fortuna
Znak wodny: na marginesie popiersie Królowej Jadwigi, pod spodem napis 100 ZŁ oraz (w kilku odmianach) po prawej stronie wizerunku znaki: +X+ albo | |
Wymiary: 175 mm x 98 mm
Wprowadzony do obiegu: 15 września 1934
Wycofany z obiegu: 31 stycznia 1940
Ostatecznie wycofany: 20 kwietnia 1940
Projektant: Józef Mehoffer (ryt płyt: awersu – Włodzimierz Vacek, rewersu – Egène Gaspé)
Podpisy:

Druk: PWPW S.A., Warszawa

100 złotych 1934 r. AWERS.jpg100 złotych 1934 r. REWERS.jpg

Emisja: 9 listopada 1934
Seria: Ser. XX. ; Ser. X.X.
Numer: 7 cyfr
Awers: portret Józefa Poniatowskiego
Rewers: dąb symbol siły i długiego trwania oraz dwie postacie alegoryczne – Hermes i Fortuna
Znak wodny: na marginesie popiersie Królowej Jadwigi, pod spodem napis 100 ZŁ oraz
(w kilku odmianach) po prawej stronie wizerunku znaki: +X+ albo | |
Wymiary: 175 mm x 98 mm
Wprowadzony do obiegu: 1 października 1937
Wycofany z obiegu: 31 stycznia 1940
Ostatecznie wycofany: 20 kwietnia 1940
Projektant: Józef Mehoffer (ryt płyt: awersu – Włodzimierz Vacek, rewersu – Egène Gaspé)
Podpisy:

Druk: PWPW S.A., Warszawa

Banknot niewprowadzony do obiegu

NominałAwers banknotuRewers banknotuCharakterystyka[42]
50 złotych50 złotych 1936 Jan Henryk Dąbrowski awers.jpg50 złotych 1936 Jan Henryk Dąbrowski rewers.jpg

Emisja: 11 listopada 1936
Seria: XX
Numer: 7 cyfr
Awers: portret Henryka Dąbrowskiego
Rewers: pięć postaci symbolizujących: rolnictwo, przemysł stoczniowy, lotniczy, ogólny i sztukę
Znak wodny: na marginesie wizerunek Henryka Dąbrowskiego
Wymiary: 169 mm x 92 mm
Projektant: Wacław Borowski (ryt płyt Włodzimierz Vacek)
Podpisy:

Druk: PWPW S.A., Warszawa

Wzory

NominałAwers banknotuRewers banknotuCharakterystyka
20 złotychWzór 20 złotych 1931 awers.jpgWzór 20 złotych 1931 rewers.jpgPojedyncza kolejna numeracja 1234567, czerwony ukośny nadruk WZÓR na awersie i BEZ WARTOŚCI na rewersie między dwiema równoległymi liniami.
Wzór 20 złotych 1936 awers.jpgWzór 20 złotych 1936 rewers.jpgPojedyncza kolejna numeracja 1234567, dwustronny czerwony ukośny nadruk WZÓR między dwiema równoległymi liniami. Dodatkowy napis BEZ WARTOŚCI na marginesie.
100 złotychWzór 100 złotych 1932 awers.jpgWzór 100 złotych 1932 rewers.jpgPodwójna kolejna numeracja, dwustronny czerwony ukośny nadruk WZÓR między dwiema równoległymi liniami. Dodatkowy napis BEZ WARTOŚCI na marginesie. Z perforacją SPECIMEN, lub WZÓR.

Próby druku

  • Druk rozbiegowy 20-złotówki

    Druk rozbiegowy 20-złotówki

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Przypisy

  1. ↑ Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 268–277, ISBN 978-83-7705-068-2.
  2. ↑ Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 268, ISBN 978-83-7705-068-2.
  3. ↑ Mariusz Jakubowski, eli-web, eli-web [dostęp 2022-01-07] (pol.).
  4. ↑ Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 270, ISBN 978-83-7705-068-2.
  5. ↑ a b c d Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 276, ISBN 978-83-7705-068-2.
  6. ↑ a b c d e f g h i j k Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 277, ISBN 978-83-7705-068-2.
  7. ↑ Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 269, ISBN 978-83-7705-068-2.
  8. ↑ a b https://www.nbp.pl/publikacje/bankoteka/bankoteka-18.pdf
  9. ↑ Wiktor Porembski, POLSKIE BANKNOTY, pomorska.pl, 23 kwietnia 2015 [dostęp 2019-04-03] (pol.).
  10. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, wyd. Pierwsze, t. I, 1794–1941, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 348, 352–355, ISBN 978-83-913361-3-7.
  11. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, wyd. Pierwsze, t. I, 1794–1941, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 312–317, ISBN 978-83-913361-3-7.
  12. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, wyd. Pierwsze, t. I, 1794–1941, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 318–347, ISBN 978-83-913361-3-7.
  13. ↑ Czesław Miłczak, Katalog banknotów polskich 1916-1994, Warszawa: Semafic, 2000, s. 66, ISBN 83-913361-8-2.
  14. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, wyd. Pierwsze, t. I, 1794–1941, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 336, ISBN 978-83-913361-3-7.
  15. ↑ a b Czesław Miłczak, Katalog polskich pieniędzy papierowych od 1794, Warszawa: Krzysztof Klitończyk NUMIS.POLAND, 2021, s. 214, ISBN 978-83-963057-0-1.
  16. ↑ Czesław Miłczak, Catalogue of Polish Banknotes 1916–1994, wyd. pierwsze, Warszawa: Czesław Miłczak, 2000, s. 90, ISBN 83-913361-9-0.
  17. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, wyd. Pierwsze, t. I, 1794–1941, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 342, ISBN 978-83-913361-3-7.
  18. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, wyd. Pierwsze, t. I, 1794–1941, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 322–324, 348–355, ISBN 978-83-913361-3-7.
  19. ↑ Gazeta Gdańska, 1923.03.13 nr 58 - Pomorska Biblioteka Cyfrowa, pbc.gda.pl [dostęp 2022-03-19] (pol.).
  20. ↑ a b c Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 276–277, ISBN 978-83-7705-068-2.
  21. ↑ a b https://www.cpnbp.pl/__data/assets/pdf_file/0005/250682/bankoteka-18.pdf
  22. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, wyd. Pierwsze, t. I, 1794–1941, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 356–365, ISBN 978-83-913361-3-7.
  23. ↑ czasopismo, „Express Poranny”, Warszawa, 4 września 1924, s. 2 [zarchiwizowane] (pol.).
  24. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, wyd. Pierwsze, t. I, 1794–1941, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 370–377, ISBN 978-83-913361-3-7.
  25. ↑ Czesław Miłczak, Katalog polskich pieniędzy papierowych od 1794, wyd. czwarte – edycja limitowana, Warszawa: Krzysztof Klitończyk NUMIS.POLAND, 2021, s. 8–9, ISBN 978-83-963057-0-1.
  26. ↑ Czesław Miłczak, Katalog polskich pieniędzy papierowych od 1794, Warszawa: Krzysztof Klitończyk NUMIS.POLAND, 2021, s. 224, ISBN 978-83-963057-0-1.
  27. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom I, 1794–1941, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 372, ISBN 978-83-913361-3-7.
  28. ↑ Czesław Miłczak, Catalogue of Polish Banknotes 1916–1994, wyd. pierwsze, Warszawa: Czesław Miłczak, 2000, s. 100, ISBN 83-913361-9-0.
  29. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, wyd. Pierwsze, t. I, 1794–1941, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 386–391, ISBN 978-83-913361-3-7.
  30. ↑ a b Czesław Miłczak, Katalog polskich pieniędzy papierowych od 1794, Warszawa: Krzysztof Klitończyk NUMIS.POLAND, 2021, s. 230, ISBN 978-83-963057-0-1.
  31. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom I, 1794–1941, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 386, ISBN 978-83-913361-3-7.
  32. ↑ a b Czesław Miłczak, Catalogue of Polish Banknotes 1916–1994, wyd. pierwsze, Warszawa: Czesław Miłczak, 2000, s. 106, ISBN 83-913361-9-0.
  33. ↑ Czesław Miłczak, Katalog polskich pieniędzy papierowych od 1794, wyd. czwarte – edycja limitowana, Warszawa: Krzysztof Klitończyk NUMIS.POLAND, 2021, s. 230, ISBN 978-83-963057-0-1.
  34. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom I, 1794–1941, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 388, ISBN 978-83-913361-3-7.
  35. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, wyd. Pierwsze, t. I, 1794–1941, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 380–385, ISBN 978-83-913361-3-7.
  36. ↑ a b c d e Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, wyd. Pierwsze, t. I, 1794–1941, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 406, ISBN 978-83-913361-3-7.
  37. ↑ Banknot 50 złotych 1936, mojebanknoty.cba.pl [dostęp 2019-04-03].
  38. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, wyd. Pierwsze, t. I, 1794–1941, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 392–403, ISBN 978-83-913361-3-7.
  39. ↑ Czesław Miłczak, Katalog polskich pieniędzy papierowych od 1794, Warszawa: Krzysztof Klitończyk NUMIS.POLAND, 2021, s. 234, ISBN 978-83-963057-0-1.
  40. ↑ Czesław Miłczak, Catalogue of Polish Banknotes 1916–1994, wyd. pierwsze, Warszawa: Czesław Miłczak, 2000, s. 108, ISBN 83-913361-9-0.
  41. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom I, 1794–1941, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 392, ISBN 978-83-913361-3-7.
  42. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, wyd. Pierwsze, t. I, 1794–1941, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 404–405, ISBN 978-83-913361-3-7.

Media użyte na tej stronie

Fałszerstwo 50 złotych 1919.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczy Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
fałszerstwo banknotu pięćdziesięciozłotowego emisji 1919 r.
10 złotych 1924 rewers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
10 złotych 1924 rewers
2 złote 1936 bez poddruku, numeru i serii rewers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
2 złote 1936 bez poddruku, numeru i serii rewers
2 złote 1919 rewers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
2 złote 1919 rewers
5 złotych 1919 rewers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
5 złotych 1919 rewers
100 złotych 1932 rewers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
100 złotych 1932 rewers
10 złotych 1929 r. AWERS.jpg
Polish 10 złoty banknote 1929
Fałszerstwo 10 złotych 1919.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczy Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
fałszerstwo banknotu dziesięciozłotowego emisji 1919
Fałszerstwo 10 złotych 1924.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczy Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
fałszerstwo banknotu dziesięciozłotowego emisji 1924 r.
Fałszerstwo 5 złotych 1919.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczy Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
fałszerstwo banknotu pięciozłotowego emisji z 1919 r.
20 złotych 1926 rewers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
20 złotych 1926 rewers
50 złotych 1925 awers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
50 złotych 1925 awers
5 złotych 1924 awers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
5 złotych 1924 awers
5 złotych 1924 rewers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
5 złotych 1924 rewers
50 złotych 1919 awers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
50 złotych 1919 awers
10 złotych 1928 druk bez serii i numeracji rewers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
10 złotych 1928 druk bez serii i numeracji rewers
100 złotych 1919 rewers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
100 złotych 1919 rewers
20 złotych 1924 rewers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
20 złotych 1924 rewers
10 złotych 1924 awers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
10 złotych 1924 awers
100 złotych 1919 awers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
100 złotych 1919 awers
10 złotych 1928 awers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
10 złotych 1928 awers
20 złotych 1924 awers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
20 złotych 1924 awers
10 złotych 1919 brązowe tło klauzuli prawnej rewers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
10 złotych 1919 brązowe tło klauzuli prawnej rewers
Fałszerstwo 5 złotych 1924.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczy Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
fałszerstwo banknotu pięciozłotowego emisji 1924 r.
20 złotych 1919 rewers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
20 złotych 1919 rewers
20 złotych 1919 awers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
20 złotych 1919 awers
10 złotych 1919 rewers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
10 złotych 1919 rewers
20 złotych 1928 awers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
20 złotych 1928 awers
50 złotych 1925 rewers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
50 złotych 1925 rewers
20 złotych 1936 r. AWERS.jpg
Polish 20 złoty banknote 1936
Fałszerstwo 2 złote 1919.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczy Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
fałszerstwo banknotu dwuzłotowego emisji 1919
20 złotych 1929 rewers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
20 złotych 1929 rewers
100 złotych 1934 r. REWERS.jpg
POlish 100 złoty banknote
2 złote 1919 awers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
2 złote 1919 awers
100 złotych 1932 awers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
100 złotych 1932 awers
Fałszerstwo 20 złotych 1919.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczy Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
fałszerstwo banknotu dwudziestozłotowego emisji 1919 r.
10 złotych 1926 awers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
10 złotych 1926 awers
500 złotych 1919 rewers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
500 złotych 1919 rewers
10 złotych 1928 rewers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
10 złotych 1928 rewers
1000 złotych 1919 awers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
1000 złotych 1919 awers
20 złotych 1928 rewers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
20 złotych 1928 rewers
Fałszerstwo 1 złoty 1919.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczy Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
fałszerstwo jednozłotowego banknotu emisji 1919 r.
50 złotych 1936 Jan Henryk Dąbrowski awers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
50 złotych 1936 Jan Henryk Dąbrowski awers
2 zlote 1936 bez serii, numeru arkusz 2x2 rewers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
2 złote 1936 bez serii, numeru arkusz 2x2 rewers
1000 złotych 1919 rewers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
1000 złotych 1919 rewers
1 złoty 1919 awers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
1 złoty 1919 awers
10 złotych 1928 próba kolorystyczna brąz awers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
10 złotych 1928 próba kolorystyczna brąz awers
20 złotych 1929 awers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
20 złotych 1929 awers
20 złotych 1936 r. REWERS.jpg
Polish 20 złoty banknote 1936
10 złotych 1919 awers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
10 złotych 1919 awers
50 złotych 1936 Jan Henryk Dąbrowski rewers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
50 złotych 1936 Jan Henryk Dąbrowski rewers
20 złotych 1931 druk rozbiegowy warstwy awersu i rewersu.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
20 złotych 1931 druk rozbiegowy warstwy awersu i rewersu
5 złotych 1919 awers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
5 złotych 1919 awers
1 złoty 1919 rewers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
1 złoty 1919 rewers
10 złotych 1926 rewers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
10 złotych 1926 rewers
10 złotych 1928 druk bez serii i numeracji awers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
10 złotych 1928 druk bez serii i numeracji awers
50 złotych 1929 r. REWERS.jpg
Polish 50 złoty banknote 1929
20 złotych 1931 rewers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
20 złotych 1931 rewers
500 złotych 1919 awers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
500 złotych 1919 awers
10 złotych 1928 próba kolorystyczna brąz rewers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
10 złotych 1928 próba kolorystyczna brąz rewers
50 złotych 1919 rewers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
50 złotych 1919 rewers
5000 złotych 1919 WZÓR rewers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
5000 złotych 1919 WZÓR rewers
10 złotych 1919 brązowe tło klauzuli prawnej awers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
10 złotych 1919 brązowe tło klauzuli prawnej awers
50 złotych 1929 r. AWERS.jpg
Polish 50 złoty banknote
Fałszerstwo 20 złotych 1924.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczy Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
fałszerstwo banknotu dwudziestozłotowego emisji 1924 r.
10 złotych 1929 r. REWERS.jpg
Polish 10 złoty banknote 1926
5 złotych 1930 r. REWERS.jpg
Polish 5 złoty banknote 1930
20 złotych 1926 awers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
20 złotych 1926 awers
5000 złotych 1919 WZÓR awers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
5000 złotych 1919 WZÓR awers
20 złotych 1931 awers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
20 złotych 1931 awers
100 złotych 1934 r. AWERS.jpg
Polish 100 złoty banknote 1934
2 zlote 1936 bez serii, numeru arkusz 2x2 awers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
2 złote 1936 bez serii, numeru arkusz 2x2 awers