Banknoty Narodowego Banku Polskiego (1948–1993)

Banknoty Narodowego Banku Polskiego (1948–1993) – banknoty Narodowego Banku Polskiego denominowane w złotych,

  • wypuszczane w emisjach z datami od 1 lipca 1948 r., do 16 listopada 1993 r.,
  • będące w obiegu od 30 października 1950 r., do 31 grudnia 1996 r.,
  • w ramach systemu monetarnego obowiązującego w Polsce pomiędzy 30 października 1950 r. a 31 grudnia 1994 r[1][2][3].

Banknoty polskie w latach 1950–1978

W sobotę 28 października 1950 r. została uchwalona przez zupełne zaskoczenie (odcięto telefony, zablokowano wyjścia w sejmie) ustawa wprowadzająca nowego złotego, stanowiącego równowartość 0,222168 grama czystego złota, zatem zrównanego z rublem sowieckim. Znajdujące się w obiegu znaki pieniężne pozbawiono charakteru środków płatniczych już z dniem 29 października (niedziela) – był to ostatni dzień, kiedy można było płacić „starymi złotymi”[4]. Od poniedziałku 30 października, tylko do 8 listopada, stare pieniądze można było wymieniać w oddziałach NBP. Zaznaczono w uchwalonej ustawie, że[4]:

…banknoty nieprzedstawione do wymiany w tym terminie unieważnia się…

W skrócie zasady reformy wyglądały następująco[4]:

  • kurs złotego dotychczasowego (wedle nomenklatury ustawy) do nowego złotego wynosił (w zasadzie) 100:1
  • przerachowania płac i cen dokonywano jednak w stosunku 100:3
  • oszczędności bankowe przeliczono wg zasad:
  • do kwoty 100 tys. – 100:3
  • od 100 tys. do 500 tys. – 100:2
  • od 500 tys. do 1 mln – 100:1,5
  • powyżej 1 mln – 100:1
  • wymiana odbywała się wg powyższych zasad bez ograniczeń sumy, inaczej niż w wymianie z 10 stycznia 1945 r.
  • zezwolono na regulowanie zobowiązań monetami bez ograniczenia górnej kwoty, inaczej niż w II Rzeczypospolitej w stosunku do nominałów niesrebrnych.

Mimo uchwalenia parytetu, deklarującego pokrycie nowych złotówek w złocie, nigdy nie wydano odpowiednich aktów prawnych[4].

Z dniem 30 października wprowadzono do obiegu monety (do 1 złotego) oraz banknoty wcześniej wydrukowanej i przechowywanej w tajemnicy emisji 1 lipca 1948. Wyższe nominały (10, 20, 50, 100 i 500 złotych) były drukowane za granicą[4], a 2 i 5 złotych w PWPW w Łodzi, jako uzupełnienie niższych nominałów będących w obiegu[5]. W późniejszym czasie, po 1950 r., produkcję wszystkich nominałów przeniesiono do PWPW w Warszawie[6].

W pierwszej połowie lat 60. XX w. banknoty o nominałach: 2, 5 i 10 złotych wycofano z obiegu zastępując je monetami[7].

Dopiero w 1966 r. wprowadzono do obiegu banknot o nominale 1000 złotych z datą emisji 29 października 1965 w całkowicie zmienionej szacie graficznej[7].

Dla banknotów wyższych nominałów (od 20 złotych w górę), w języku potocznym pojawiło się wiele nazw[7]:

  • 20 złotych – „anielka”
  • 100 złotych – „paczka” lub „tatuś”
  • 1000 złotych – „koło”, „kafel”, „patyk”

Obiegowa emisja 1 lipca 1948

Projektantem całej emisji był prof. Wacław Borowski[8].

Lista banknotów obiegowych

Lp.NominałAwers banknotuRewers banknotuCharakterystyka[9][10][11][12][13][14]
12 złote2 złote 1948 awers.jpg2 złote 1948 rewers.jpg

Emisja: 1 lipca 1948
Seria:

A ; B ; C ; D ; E ; F ; G ; H ; I ; K ; L ; Ł ; M ; N ; P ; R ; S ; T ; U ; W ; X ; Y ; Z
AA ; AB ; AC ; AD ; AE ; AF ; AG ; AH ; AI ; AK ; AL ; AŁ ; AM ; AN ; AP ; AR ; AS ; AT ; AU ; AW ; AX ; AY ; AZ
BA ; BB ; BC ; BD ; BE ; BF ; BG ; BH ; BI ; BK ; BL ; BM ; BN ; BP ; BR ; BS ; BT ; BU ; BW ; BY ; BZ
CA ; CB ; CD ; CE ; CF ; CG ; CH ; CI ; CK ; CL ; CM ; CN ; CP ; CR ; CS ; CT

Numeracja: czerwona, siedmiocyfrowa oznaczona pojedynczo na awersie
Awers: godło, rysunek ornamentalny
Rewers: budynek planowanej siedziby NBP
Druk: w kolorze

  • stalowozielonym i różowym – typografia (awers)
  • stalowozielonym i brązowym – typografia (rewers)

Znak wodny: bieżący, kółka i łuki
Papier: jasnokremowy lub kremowy
Wymiary: 120 × 58 mm
Nakład: 616 00 000 szt.
Wprowadzony do obiegu: 30 października 1950
Wycofany z obiegu: 1 stycznia 1960
Ostateczna wymiana: 30 czerwca 1960
Projektant: Wacław Borowski
Podpisy:

  • Prezes – Edward Drożniak
  • Naczelny Dyrektor – Witold Trąmpczyński
  • Skarbnik – Karol Pustówka

Drukarnia:

  • PWPW, Łódź
  • PWPW. Warszawa (od 1956 r.)

Uwagi: znane są banknoty serii BS i CF z różnymi nadrukami okolicznościowymi

25 złotych5 złotych 1948 awers.jpg5 złotych 1948 rewers.jpg

Emisja: 1 lipca 1948
Seria:

A ; B ; C ; D ; E ; F ; G ; H ; I
AA ; AB ; AC ; AD ; AE ; AF ; AG ; AH ; AI ; AK ; AL ; AŁ ; AM ; AN ; AP ; AR ; AS ; AT ; AU ; AW
BA ; BB ; BC ; BD ; BE ; BF ; BG ; BH ; BI ; BK ; BL ; BR

Numeracja: czerwona, siedmiocyfrowa oznaczona pojedynczo na awersie
Awers: godło, rysunek ornamentalny
Rewers: orka traktorem
Druk: w kolorze ciemnoczerwonym – typografia
Znak wodny: w polu niezadrukowanym profil głowy dziewczyny w chustce zawiązanej do tyłu
Papier: jasnokremowy lub kremowy
Wymiary: 142 × 67 mm
Nakład: 329 00 000 szt.
Wprowadzony do obiegu: 30 października 1950
Wycofany z obiegu: 1 stycznia 1960
Ostateczna wymiana: 30 czerwca 1960
Projektant: Wacław Borowski
Podpisy:

  • Prezes – Edward Drożniak
  • Naczelny Dyrektor – Witold Trąmpczyński
  • Skarbnik – Karol Pustówka

Drukarnia:

  • PWPW, Łódź
  • PWPW, Warszawa (od 1956 r.)
310 złotych10 złotych 1948 awers.jpg10 złotych 1948 rewers.jpg

Emisja: 1 lipca 1948
Seria:

A ; B ; C ; D ; E ; F ; G ; H ; I ; J ; K ; L ; M ; N ; O ; P ; R ; S ; T
AA ; AB ; AC ; AD ; AE ; AF ; AG ; AH ; AI ; AK ; AL ; AM ; AN ; AP ; AR ; AS ; AT ; AU ; AW ; AX ; AY ; AZ
BA ; BB ; BC ; BD ; BE ; BF ; BI ; BR

Numeracja: czerwona, siedmiocyfrowa oznaczona dwukrotnie na awersie
Awers: godło, z prawej strony głowa rolnika
Rewers: zwózka zboża
Druk: w kolorze

  • brązowym – wklęsłodruk, poddruk offsetowy (awers)
  • brązowym i beżowym – offset (rewers)

Znak wodny: w polu niezadrukowanym profil głowy kobiety w chustce
Papier: jasnokremowy lub kremowy
Wymiary: 147 × 70 mm
Wprowadzony do obiegu: 30 października 1950
Wycofany z obiegu: 31 grudnia 1965
Ostateczna wymiana: 30 czerwca 1966
Projektant: Wacław Borowski
Ryt płyt: Endre Horvath
Podpisy:

  • Prezes – Edward Drożniak
  • Naczelny Dyrektor – Witold Trąmpczyński
  • Skarbnik – Karol Pustówka

Drukarnia:

  • Penzjegynyomda a Magyar Nemzeti Bank, Budapeszt
  • PWPW, Warszawa

Uwagi: znane są egzemplarze ze znakiem wodnym w zadrukowanym polu z prawej strony

420 złotych20 złotych 1948 awers.jpg20 złotych 1948 rewers.jpg

Emisja: 1 lipca 1948
Seria:

  • mokry wklęsłodruk
A ; B ; C ; D ; E
AA ; AB ; AC ; AD ; AE ; AF ; AG ; AH ; AI ; AJ ; AK ; AL ; AM ; AN ; AR ; AS ; AT ; AU ; AW ; AY
BA ; BB ; BC ; BD ; BE ; BF ; BG ; BH ; BI ; BK ; BL ; BM ; BN ; BP ; BR ; BS ; BT ; BU ; BW ; BY ; BZ
CA ; CB ; CC ; CD ; CE ; CF ; CG ; CH ; CI ; CK ; CL ; CM ; CN ; CP ; CR ; CS ; CT ; CU ; CW ; CY ; CZ
DA ; DB ; DC ; DD ; DE ; DF ; DG ; DH ; DI ; DK ; DL ; DM ; DN ; DP ; DR ; DS ; DT ; DU ; DW ; DY ; DZ
EA ; EB ; EC ; ED ; EE ; EF ; EG ; EH ; EI ; EK ; EL ; EM ; EN ; EP ; ER ; ES ; ET ; EU ; EW ; EY ; EZ
FA ; FB ; FC ; FD ; FE
  • suchy wklęsłodruk
FF ; FG ; FH ; FI ; FK ; FL ; FM ; FN ; FP ; FR ; FS ; FT ; FU ; FW ; FY ; FZ
GA ; GB ; GC ; GD ; GE ; GF ; GG ; GH ; GI ; GK ; GL ; GM ; GN ; GP ; GR ; GS ; GT ; GU ; GW ; GY ; GZ
HA ; HB ; HC ; HD ; HE ; HF ; HG ; HH ; HI ; HK ; HL ; HM ; HN ; HP ; HR ; HS ; HT ; HU ; HW ; HY ; HZ
KA ; KB ; KC ; KD ; KE ; KF
  • papier plastikowany żółtokremowy HM 9702…
  • papier plastikowany jasnokremowy HM 9802… albo HM 9803…

Numeracja: czerwona, siedmiocyfrowa oznaczona dwukrotnie na awersie
Awers: głowa kobiety w chustce, tzw. „Anielka”
Rewers: Sukiennice – Kraków
Druk: w kolorze

  • niebieskim – wklęsłodruk (mokry albo suchy), poddruk różowy – offset (awers)
  • niebieskim i różowym – offset (rewers)

Znak wodny: w polu niezadrukowanym profil głowy chłopa
Papier:

  • różnej grubości i odcieniach, od białego, poprzez kremowy, do żółtokremowego
  • znane próbne druki na papierze plastikowanym żółtokremowym lub jasnokremowym
  • znane próbne druki z włóknami w papierze banknotowym

Wymiary: 159÷160 × 76÷76,5 mm
Wprowadzony do obiegu: 30 października 1950
Wycofany z obiegu: 30 czerwca 1977
Ostateczna wymiana: 31 grudnia 1977
Projektant: Wacław Borowski
Ryt płyt: Endre Hovath
Podpisy:

  • Prezes – Edward Drożniak
  • Naczelny Dyrektor – Witold Trąmpczyński
  • Skarbnik – Karol Pustówka

Drukarnia:

  • Penzjegynyomda a Magyar Nemzeti Bank, Budapeszt
  • British American Bank Note Co. Ltd, Kanada(?)
  • PWPW, Warszawa

Uwagi: znane są banknoty serii KE z różnymi nadrukami okolicznościowymi

550 złotych50 złotych 1948 awers.jpg50 złotych 1948 rewers.jpg

Emisja: 1 lipca 1948
Seria:

  • mokry wklęsłodruk
  • numeracja sześciocyfrowa
A ; B ; C ; D ; E ; G ; H ; L ; N ; O ; P ; S ; T ; U ; X ; Y ; Z
C2 ; E2 ; F2 ; G2 ; H2 ; I2 ; J2 ; L2 ; M2 ; N2 ; P2 ; S2 ; T2 ; U2 ; W2 ; X2 ; Z2
C3 ; E3 ; F3 ; I3 ; K3 ; L3 ; N3 ; Z3
  • numeracja siedmiocyfrowa
A
AA ; AB ; AC ; AD ; AE ; AF ; AG ; AH ; AI ; AK ; AL ; AM ; AN ; AP ; AR ; AS ; AT ; AU ; AW ; AY ; AZ
BA ; BB ; BC ; BD ; BE ; BF ; BG ; BH ; BI ; BK ; BL ; BM ; BN ; BP ; BR ; BS ; BT ; BU ; BW ; BY ; BZ
CA ; CB ; CC ; CD ; CE ; CF ; CG ; CH ; CI ; CK ; CL ; CM ; CN ; CP ; CR ; CS ; CT ; CU ; CW ; CY ; CZ
DA ; DB ; DC ; DD ; DE
  • suchy wklęsłodruk (numeracja siedmiocyfrowa)
DF ; DG ; DH ; DI ; DK ; DL ; DM ; DN ; DP ; DR ; DS ; DT ; DU ; DW ; DY ; DZ
EA ; EB ; EC ; ED ; EE ; EF ; EG ; EH ; EI ; EK ; EL ; EM ; EN ; EP

Numeracja: czerwona, sześcio- albo siedmiocyfrowa oznaczona dwukrotnie na awersie
Awers: głowa rybaka z prawej strony
Rewers: port w Gdyni
Druk: w kolorze

  • ciemnozielonym – wklęsłodruk (mokry albo suchy), poddruk zielony khaki i fioletowy – offset albo typografia (awers)
  • ciemnozielonym, poddruk jasnozielony – offset albo typografia (rewers)

Znak wodny: w polu niezadrukowanym profil głowy kobiety
Papier: różnej grubości i odcieniach, od białego, do kremowego
Wymiary: 164 × 78 mm
Wprowadzony do obiegu: 30 października 1950
Wycofany z obiegu: 30 czerwca 1978
Ostateczna wymiana: 31 grudnia 1978
Projektant: Wacław Borowski
Ryt płyt: Jndrich Schmidt
Podpisy:

  • Prezes – Edward Drożniak
  • Naczelny Dyrektor – Witold Trąmpczyński
  • Skarbnik – Karol Pustówka

Drukarnia:

  • Tiskarna bankovek Statni banky Ceskoslovenske, Praga
  • Riksbankens Sedeltryckeri, Sztokholm
  • PWPW, Warszawa

Uwagi:

  • wymiary rozet giloszowych z nominałem 50 dla pierwszych emisji są większe niż dla późniejszych egzemplarzy drukowanych w kraju
  • pierwsze serie mają różniące się numeratory w polu zadrukowanym i niezadrukowanym
  • znane są próbne druki jednostronne i dwustronne na papierach ze znakiem wodnym oraz bez znaków wodnych
  • znane są banknoty serii E1 z różnymi nadrukami okolicznościowymi
6100 złotych100 złotych 1948 awers.jpg100 złotych 1948 rewers.jpg

Emisja: 1 lipca 1948
Seria:

  • mokry wklęsłodruk
  • numeracja sześciocyfrowa
A ; B ; C ; D ; E ; F ; G ; H ; I ; J ; K ; L ; M ; N ; P ; R ; S ; T ; U
  • numeracja siedmiocyfrowa
AA ; AB ; AC ; AD ; AE ; AF ; AG ; AH ; AI ; AK ; AL ; AM ; AN ; AP ; AR ; AS ; AT ; AU ; AW ; AY ; AZ
BA ; BB ; BC ; BD ; BE ; BF ; BG ; BH ; BI ; BK ; BL ; BM ; BN ; BP ; BR ; BS ; BT ; BU ; BW ; BY ; BZ
CA ; CB ; CC ; CD ; CE ; CF ; CG ; CH ; CI ; CK ; CL ; CM ; CN ; CP ; CR ; CS ; CT ; CU ; CW ; CX ; CY ; CZ
DA ; DB ; DC ; DD ; DE ; DF ; DG ; DH ; DI ; DK ; DL ; DM ; DN ; DP ; DR ; DS ; DT ; DU ; DW ; DY ; DZ
EA ; EB ; EC ; ED ; EE ; EF ; EG ; EH ; EJ ; EK ; EL ; EM ; EN ; EP ; ER ; ES ; ET ; EU ; EW ; EY ; EZ
FA ; FB ; FC ; FD ; FE ; EF ; FG ; FH ; FI ; FK ; FL ; FM ; FN ; FP ; FR ; FS ; FT ; FU ; FW ; EY ; EZ
GA ; GB ; GC ; GD ; GE ; GF ; GG ; GH ; GI ; GK ; GL ; GM ; GN ; GP ; GR ; GS ; GT ; GU ; GW ; GY ; GZ
HA ; HB ; HC
  • suchy wklęsłodruk (numeracja siedmiocyfrowa)
HD ; HE ; HF ; HH ; HI ; HK ; HL ; HM ; HN ; HP ; HR ; HS ; HT ; HU ; HW ; HY ; HZ
IA ; IB ; IC ; ID ; IE ; IF ; IG ; IH ; IK ; IL ; IM ; IN ; IP ; IR ; IS ; IT ; IU ; IW ; IY ; IZ
KA ; KB ; KC ; KD ; KE ; KF ; KG ; KH ; KI ; KK ; KL ; KM ; KN ; KP ; KR

Numeracja: czerwona, sześcio- albo siedmiocyfrowa oznaczona dwukrotnie na awersie
Awers: z prawej strony głowa robotnika, tzw. „Pstrowski”
Rewers: widok fabryki z dymiącymi kominami (Łódź?)
Druk: w kolorze

  • wiśniowoczerwonym – wklęsłodruk (mokry albo suchy), poddruk pomarańczowy i szary – offset (awers)
  • wiśniowoczerwonym, różowym i brązowym – offset (rewers)

Znak wodny: w polu niezadrukowanym profil głowy dziewczyny
Papier: różnej grubości i odcieniach, od białego, do kremowego
Wymiary:

  • 170÷172 × 81÷82 mm (mokry wklęsłodruk)
  • 172 × 82 mm (suchy wklęsłodruk)

Wprowadzony do obiegu: 30 października 1950
Wycofany z obiegu: 30 czerwca 1977
Ostateczna wymiana: 31 grudnia 1977
Projektant: Wacław Borowski
Ryt płyt: Jndrich Schmidt
Podpisy:

  • Prezes – Edward Drożniak
  • Naczelny Dyrektor – Witold Trąmpczyński
  • Skarbnik – Karol Pustówka

Drukarnia:

  • Tiskarna bankovek Statni banky Ceskoslovenske, Praga
  • PWPW, Warszawa

Uwagi:

  • gilosz z nominałem 100 występuje bez ramki dla serii: FU, FW, FY, FZ, GA, GB, GC, GD, GE, GF, GG, GH, GI, GK, GL, GM, GN, GP, GR, GS, GT, GU, GW
  • dla serii: FP, GW, GZ, HA gilosz z nominałem występuje w dwóch wersjach – z ramką i bez
  • ponad 30 wersji kolorystycznych tego banknotu znajduje się w archiwum STC w Pradze Czeskiej. Próbne druki były wykonywane bez serii i numeracji na papierach bez znaków wodnych
  • jest to pierwszy polski banknot, w którym zastosowano zabezpieczenia widoczne w promieniach ultrafioletowych, w polu zadrukowanym w obrębie daty emisji znajduje się znak graficzny – godło w ramce świecące w kolorze niebieskim, poniżej seria i numeracja świecące w kolorze złotym
  • nie wszystkie banknoty serii IA–IZ oraz KA–KR mają zabezpieczenia świecące w ultrafiolecie
  • znane są egzemplarze serii GM z odwróconym znakiem wodnym w polu zadrukowanym
  • znane są banknoty serii KR z różnymi nadrukami okolicznościowymi
7500 złotych500 złotych 1948 awers.jpg500 złotych 1948 rewers.jpg

Emisja: 1 lipca 1948
Seria:

  • mokry wklęsłodruk
  • numeracja sześciocyfrowa
A ; B ; C ; D
  • numeracja siedmiocyfrowa
AA ; AB ; AC ; AD ; AE ; AF ; AG ; AH ; AI ; AK ; AL ; AM ; AN ; AP ; AR ; AS ; AT ; AU ; AW ; AY ; AZ
BA ; BB ; BC ; BD ; BE ; BF ; BG ; BH ; BI ; BK ; BL ; BM ; BN ; BP ; BR ; BS
  • suchy wklęsłodruk
BT ; BU ; BW ; BY ; BZ
CA ; CB ; CC ; CD ; CE

Numeracja:

  • sześciocyfrowa pomarańczowa na marginesie, ochrowa w polu zadrukowanym oznaczona dwukrotnie na awersie
  • siedmiocyfrowa czerwona na marginesie, pomarańczowa w polu zadrukowanym oznaczona dwukrotnie na awersie

Awers: z prawej strony głowa górnika w kasku
Rewers: górnicy pracujący pod ziemią
Druk: w kolorze

  • ciemnobrązowym – wklęsłodruk mokry albo suchy (awers)
  • ciemnobrązowym, brązowoczerwonym i szaroniebieskim – offset (rewers)

Znak wodny: w polu niezadrukowanym profil głowy dziewczyny w wieńcu
Papier: różnej grubości i odcieniach, od białego, do kremowego
Wymiary: 178 × 85 mm
Wprowadzony do obiegu: 30 października 1950
Wycofany z obiegu: 31 grudnia 1977
Ostateczna wymiana: 30 czerwca 1978
Projektant: Wacław Borowski
Ryt płyt: Jndrich Schmidt
Podpisy:

  • Prezes – Edward Drożniak
  • Naczelny Dyrektor – Witold Trąmpczyński
  • Skarbnik – Karol Pustówka

Drukarnia:

  • Tiskarna bankovek Statni banky Ceskoslovenske, Praga
  • PWPW, Warszawa

Uwagi:

  • w polu zadrukowanym, w obrębie daty emisji znajduje się znak graficzny godło w ramce widoczne w ultrafiolecie w kolorze niebieskim, poniżej seria i numeracja świecące w kolorze złotym
  • znane są banknoty serii CE bez zabezpieczenia widocznego w ultrafiolecie
  • ponad 30 wersji kolorystycznych tego banknotu znajduje się w archiwum STC w Pradze Czeskiej. Próbne druki były wykonywane bez numeracji i bez serii, na papierach bez znaków wodnych. Znane są również takie druki na papierach ze znakami wodnymi
  • był to najdłużej obiegający nominał (27 lat) bez żadnych zmian grafiki, daty i podpisów
  • znane są banknoty serii CC z różnymi nadrukami okolicznościowymi
Dwie wersje centralnego gilosza 100-złotówki 1948 – z ramką i bez

Banknoty o nominałach 20, 50, 100 i 500 złotych były produkowane przez ponad 20 lat. W konsekwencji powstała pewna grupa odmian różniących się szczegółami jak np[15]:

  • gilosze 50-złotówki, czy
  • ramka w giloszu 100-złotówki.

W XXI w. znane są również różne próby kolorystyczne projektów poszczególnych nominałów[16].

  • Próby kolorystyczne 100-złotówki
  • awers

    awers

  • rewers

    rewers

  • awers

    awers

  • rewers

    rewers

Wzory

NominałAwers banknotuRewers banknotu
2 złoteSpecimen 2 złote 1948 awers.jpgSpecimen 2 złote 1948 rewers.jpg
5 złotychSpecimen 5 złotych 1948 awers.jpgSpecimen 5 złotych 1948 rewers.jpg
10 złotychSpecimen 10 złotych 1948 awers.jpgSpecimen 10 złotych 1948 rewers.jpg
20 złotychSpecimen 20 złotych 1948 awers.jpgSpecimen 20 złotych 1948 rewers.jpg
50 złotychSpecimen 50 złotych 1948 awers.jpgSpecimen 50 złotych 1948 rewers.jpg
Specimen2 50 złotych 1948 awers.jpgSpecimen2 50 złotych 1948 rwers.jpg
100 złotychSpecimen 100 złotych 1948 awers.jpgSpecimen 100 złotych 1948 rewers.jpg
500 złotychSpecimen 500 złotych 1948 awers.jpgSpecimen 500 złotych 1948 rewers.jpg

Obiegowa emisja 29 października 1965

W końcu 1959 r. NBP ogłosił konkurs na projekt banknotu 1000-złotowego. Zwycięską okazała się praca profesorów Henryka Tomaszewskiego i Juliana Pałki z Mikołajem Kopernikiem na awersie. Banknot opracowany był do realizacji już na początku lat 60. XX w. – jego emisję przygotowano z datą 24 maja 1962 r (awersrewers). Nie wprowadzono go jednak wtedy do obiegu, gdyż prezes NBP, A. Zebrowski, podpisany na emisji 1962 r., przestał być prezesem. W konsekwencji dokonano zmiany daty emisji na 29 października 1965 wraz z uaktualnieniem podpisów władz banku[8].

Banknot wprowadzono do obiegu w czerwcu 1966 r., w czasie obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego[8].

Pomimo zastosowania tradycyjnych metod druku, banknot daleko odbiegał od będących dotychczas w obiegu biletów, wnosząc nowatorstwo graniczące z awangardą. Był najbarwniejszym i najdroższym pod względem kosztów produkcji banknotem polskim do tamtego czasu[17].

NominałAwers banknotuRewers banknotuCharakterystyka[12][18][19]
1000 złotychawersrewers

Emisja: 29 października 1965
Seria: A ; B ; C ; D ; E ; F ; G ; H ; I ; K ; L ; M ; N ; P ; R ; S
Numeracja: wiśniowoczerwona, siedmiocyfrowa oznaczona dwukrotnie na awersie
Awers: Mikołaj Kopernik
Rewers: kopernikański układ heliocentryczny
Druk:

  • irysowy (offset), portret, napis „Narodowy Bank Polski” oraz cyfry nominału drukowane wklęsłodrukiem – awers
  • irysowy (offset) – rewers

Znak wodny: umiejscowiony w kole wizerunek głowy Kopernika
Papier: biały, gładzony
Wymiary: 150 × 75 mm
Wprowadzony do obiegu: 1 czerwca 1966
Wycofany z obiegu: 30 czerwca 1978
Ostateczna wymiana: 31 grudnia 1978
Projektant: Julian Pałka, Henryk Tomaszewski
Ryt płyt:

  • głowy Kopernika – Edward Konecki
  • układu słonecznego – Jerzy Miller
  • giloszy – Jan Moczydłowski

Podpisy:

Drukarnia: PWPW, Warszawa
Uwagi:

  • występują różnice w odcieniach barw druku
  • znak graficzny „1000 NBP 1000” w ultrafiolecie świeci na niebiesko
  • znane są wzory serii G z nadrukiem okolicznościowym
  • znane są banknoty serii S z nadrukami okolicznościowymi

Ciekawostki

  • Istnieją projekty banknotów o nominałach 50 groszy i 1 złoty emisji 1 lipca 1948[20][21].
  • Na banknocie o nominale 2 złote emisji 1 lipca 1948 przedstawiono projekt budynku – przyszłej siedziby Narodowego Banku Polskiego. Projekt architektoniczny siedziby NBP był autorstwa Bohdana Pniewskiego[22].
  • Przyjęta socrealistyczna linia dla banknotów emisji 1 lipca 1948 r. doprowadziła do tego, że na 10-złotówce umieszczono głowę rzeczywistego robotnika – gisera (odlewnika) z PWPW w Łodzi Mateusza Jóźwiaka[23].
  • Modelką Wacława Borowskiego w przypadku głowy kobiety umieszczonej na banknocie 20-złotowym emisji 1 lipca 1948 r. była Helena Michalik, przyjaciółka artysty[24].
  • Banknot o nominale 50 złotych emisji z 1 lipca 1948 miał początkowo przestawiać głowę górala i widok Tatr[25]. Decyzja czynników politycznych, że na nowych banknotach mają być umieszczane wizerunki „ludzi pracy” doprowadziła ostatecznie do umieszczenia głowy rybaka i widoku portu w Gdyni. 50-złotówkę według socrealistycznego wzoru drukowano w Szwecji, Czechosłowacji i Warszawie zmieniając sposób oznaczenia serii i numeracji, jak również gamę koloru i wielkość rozety z podaną cyfrą „50”. W XXI w. znane są wydrukowane egzemplarze pierwszej wersji nominału 50 złotych emisji 1 lipca 1948[26].
  • Przy projekcie nominału 100 złotych emisji 1 lipca 1948 r. modelem wizerunku był autentyczny robotnik – kierowca PWPW Bronisław Tomaszewski[27][28].
  • Wizerunki umieszczone na 500-złotówkach z 1 lipca 1948 r. powstały na podstawie autentycznych zdjęć, szkiców i rysunków górników podczas pracy w kopalni[27].

Banknoty polskie w latach 1974–1996

Liczne postulaty dotyczące unowocześnienia będących w obiegu banknotów emisji 1948 (zbyt duży format, nietrwałość, brak estetyki) doprowadziły do intensywnych prac NBP nad zmianą papierowych znaków pieniężnych. Na początku lat 70. powstała koncepcja, aby na nowych banknotach znalazły się wizerunki Polaków, którzy w historii odegrali wiodącą rolę. Zlecenie opracowania serii „Wielcy Polacy”, w ramach której ukazywały się banknoty z latami emisji 1974–1993, otrzymał Andrzej Heidrich[29][30].

Początkowo pierwszym banknotem miała być 500-złotówka z podobizną Marii Skłodowskiej-Curie. Taki banknot przygotowano do druku i do emisji – wykonano próbne odbitki z umieszczoną datą emisji 2 stycznia 1971 (rewers). Ówczesne władze państwowe uznały jednak za niewłaściwe, aby na pierwszym banknocie serii znajdował się wizerunek kobiety. Zastrzeżenia budziły również umieszczone na marginesie dolnym sygnatury projektanta i rytowników. Banknot z wizerunkiem Marii Skłodowskiej-Curie czekał aż 18 lat, aby wejść do obiegu, w zmienionej szacie graficznej, innej kolorystyce, a także i nominale – 20 000 złotych[31].

NBP rozpoczął wprowadzanie nowych wzorów banknotów z serii „Wielcy Polacy” od 16 grudnia 1974 r[32]. Wraz z pogarszającą się sytuacją gospodarczą i postępującą inflacją sukcesywnie wprowadzano nowe, coraz większe nominały. Po wprowadzeniu stanu wojennego w ramach emisji z 1982 r. wprowadzono banknoty 10 i 20 złotowe zastępujące bilon[33].

Ostatnim banknotem PRL-u było odbiegające tematycznie od serii „Wielcy Polacy” 200 000 złotych z panoramą Warszawy. Banknot ten, wyemitowany z datą 1 grudnia 1989, ze względu na brak zabezpieczeń był bardzo krótko w obiegu[33].

27 grudnia 1989 ustawą Sejmu PRL nastąpiła zmiana nazwy państwa na Rzeczpospolita Polska, co z pewnym opóźnieniem wpłynęło na emitowane znaki pieniężne. Wprowadzony do obiegu 26 lutego 1990 r. banknot o nominale 100 000 złotych miał umieszczoną na sobie już nieaktualną nazwę państwa – Polska Rzeczpospolita Ludowa[33]. Także następne nominały:

  • 500 000 złotych emisji 20 kwietnia 1990
  • 1 000 000 złotych emisji 15 lutego 1991
  • 2 000 000 złotych emisji 14 sierpnia 1992

nie były banknotami w pełni spójnymi z aktualną epoką historyczną, gdyż znak wodny miał jeszcze postać godła PRL[34].

Wszystkie banknoty poza jednym miały jednakowe wymiary – 138×63 mm[30]. Wyjątek stanowił nominał 200 000 złotych – 135×64 mm[35].

Po wycofaniu z obiegu banknoty emitowane w latach 1974–1993 można było wymieniać w kasach Narodowego Banku Polskiego do 31 grudnia 2010 r., po czym utraciły swoją ważność[36].

Lista banknotów obiegowych

Lp.NominałZdjęcieEmisjaOpisCechy emisji
110 złotych[37]awers i rewers1 czerwca 1982Awers: Józef Bem

Rewers: rysunek ornamentalny z nominałem

Kolory: czarny, zielony, niebieski – offset

Numeracja: czerwona siedmiocyfrowa, oznaczona dwukrotnie na awersie

Znak wodny: bieżący wielotonowy, przenikające kółka i trójkąty w kwadratach

Papier: biały o odcieniu kremowym

Autor: Andrzej Heidrich

Ryt płyt: Jan Maciej Kopecki

Gilosze: Jan Moczydłowski

Drukarnia: PWPW Warszawa

W obiegu do: 31 grudnia 1994 r.

Uwagi:

  • banknot wprowadzono do obiegu przed datą jego emisji
  • praktycznie banknot wycofano o wiele wcześniej, stopniowo redukując jego obieg – zaprzestanie produkcji w maju 1991 r.[38]
W obiegu od: 25 maja 1982 r.

Serie

  • jednoliterowe (16):
    A ; B ; C ; D ; E ; F ; G ; H ; K ; L ; M ; N ; P ; R ; S ; T

Podpisy:

220 złotych[39]awers i rewers1 czerwca 1982Awers: Romuald Traugutt

Rewers: rysunek ornamentalny z nominałem

Kolory:

  • awers: ciemnobrązowy, liliowy, złotożółty, jasnoniebieski – offset
  • rewers: ciemnofioletowy, fioletowoliliowy, zielony, różowy, pomarańczowy – offset

Numeracja: czerwona siedmiocyfrowa, oznaczona dwukrotnie na awersie

Znak wodny: bieżący wielotonowy, przenikające kółka i trójkąty w kwadratach

Papier: biały o odcieniu kremowym

Autor: Andrzej Heidrich

Ryt płyt: Jacek Kanior

Gilosze: Jan Moczydłowski

Drukarnia: PWPW Warszawa

W obiegu do: 31 grudnia 1994 r.

Uwagi:

  • banknot wprowadzono do obiegu przed datą jego emisji
  • praktycznie banknot wycofano o wiele wcześniej, stopniowo redukując jego obieg – zaprzestanie produkcji w maju 1991 r.[38]
W obiegu od: 25 maja 1982 r.

Serie

  • jednoliterowe (20):
    A ; B ; C ; D ; E ; F ; G ; H ; K ; L ; M ; N ; P ; R ; S ; T ; U ; W ; Y ; Z
  • dwuliterowe (17):
    AA ; AB ; AC ; AD ; AE ; AF ; AG ; AH ; AK ; AL ; AM ; AN ; AP ; AR ; AS ; AT ; AU

Podpisy:

  • Prezes NBP – Stanisław Majewski
  • Główny Skarbnik NBP – Jerzy Lasocki
350 złotych[40]awers i rewers9 maja 1975Awers: Karol Świerczewski

Rewers: Order Krzyża Grunwaldu

Kolory:

  • awers: ciemnozielony khaki, czarny – wklęsłodruk, poddruk: ochrowy i zielony – offset
  • rewers: czarny, ochrowy, zielony – offset

Numeracja: czerwona siedmiocyfrowa, oznaczona dwukrotnie na awersie

Znak wodny: umiejscowiony w polu niezadrukowanym – orzeł (godło PRL)

Papier: jasnokremowy albo kremowy, gładzony

Autor: Andrzej Heidrich

Ryt płyt: Edward Konecki

Gilosze: Jerzy Kamiński

Drukarnia: PWPW Warszawa

W obiegu do: 31 grudnia 1994 r.

W obiegu od: 25 listopada 1975 r.

Serie

  • jednoliterowe (20):
    A ; B ; C ; D ; E ; F ; G ; H ; K ; L ; M ; N ; P ; R ; S ; T ; U ; W ; Y ; Z
  • dwuliterowe (37):
    AA ; AB ; AC ; AD ; AE ; AF ; AG ; AH ; AK ; AL ; AM ; AN ; AP ; AR ; AS ; AT ; AU ; AW ; AY ; AZ
    BA ; BB ; BC ; BD ; BE ; BF ; BG ; BH ; BK ; BL ; BM ; BN ; BP ; BR ; BS ; BT ; BU

Podpisy:

  • Prezes NBP – Witold Bień
  • Główny Skarbnik NBP – Edmund Banasiak
41 czerwca 1979W obiegu od: 1979 r.

Serie

  • dwuliterowe (22):
    BW ; BY ; BZ
    CA ; CB ; CC ; CD ; CE ; CF ; CG ; CH ; CK ; CL ; CM ; CN ; CP ; CR ; CS ; CT ; CU ; CW ; CY

Podpisy:

  • Prezes NBP – Witold Bień
  • Główny Skarbnik NBP – Jerzy Lasocki
51 czerwca 1982W obiegu od: 25 maja 1982 r.

Serie

  • dwuliterowe (27):
    CZ
    DA ; DB ; DC ; DD ; DE ; DF ; DG ; DH ; DK ; DL ; DM ; DN ; DP ; DR ; DS ; DT ; DU ; DW ; DY ; DZ
    EA ; EB ; EC ; ED ; EE ; EF

Podpisy:

  • Prezes NBP – Stanisław Majewski
  • Główny Skarbnik NBP – Jerzy Lasocki

Uwagi: banknot wprowadzono do obiegu przed datą jego emisji

61 czerwca 1986W obiegu od: czerwca 1986

Serie

  • dwuliterowe (35):
    EG ; EH ; EK ; EL ; EM ; EN ; EP ; ER ; ES ; ET ; EU ; EW ; EY ; EZ
    FA ; FB ; FC ; FD ; FE ; FF ; FG ; FH ; FK ; FL ; FM ; FN ; FP ; FR ; FS ; FT ; FU ; FW ; FY ; FZ
    GA

Podpisy:

71 grudnia 1988W obiegu od: grudnia 1988

Serie

  • dwuliterowe (47):
    GB ; GC ; GD ; GE ; GF ; GG ; GH ; GK ; GL ; GM ; GN ; GP ; GR ; GS ; GT ; GU ; GW ; GY ; GZ
    HA ; HB ; HC ; HD ; HE ; HF ; HG ; HH ; HK ; HL ; HM ; HN ; HP ; HR ; HS ; HT ; HU ; HW ; HY ; HZ
    KA ; KB ; KC ; KD ; KE ; KF ; KG ; KH

Podpisy:

8100 złotych[41]awers i rewers5 stycznia 1975Awers: Ludwik Waryński

Rewers: winieta pisma „PROLETARYAT” z 1883 r. na tle sztandarów

Kolory:

  • awers: ciemnobrązowy o odcieniu czerwonym – wklęsłodruk, poddruk: żółty, czerwony – offset
  • rewers: brązowy, czerwony, różowy – offset

Numeracja: czerwona siedmiocyfrowa, oznaczona dwukrotnie na awersie

Znak wodny: umiejscowiony w polu niezadrukowanym – orzeł (godło PRL)

Papier: jasnokremowy albo kremowy, gładzony

Autor: Andrzej Heidrich

Ryt płyt: Bogusław Brandt

Gilosze: Jerzy Kamiński

Drukarnia: PWPW Warszawa

W obiegu do: 31 grudnia 1996 r.

W obiegu od: 15 stycznia 1975 r.

Serie

  • jednoliterowe (20):
    A ; B ; C ; D ; E ; F ; G ; H ; K ; L ; M ; N ; P ; R ; S ; T ; U ; W ; Y ; Z
  • dwuliterowe (3):
    AA ; AB ; AC

Podpisy:

  • Prezes NBP – Witold Bień
  • Główny Skarbnik NBP – Czesław Kamiński
917 maja 1976W obiegu od: 17 maja 1976 r.

Serie

  • dwuliterowe (93):
    AD ; AE ; AF ; AG ; AH ; AK ; AL ; AM ; AN ; AP ; AR ; AS ; AT ; AU ; AW ; AY ; AZ
    BA ; BB ; BC ; BD ; BE ; BF ; BG ; BH ; BK ; BL ; BM ; BN ; BP ; BR ; BS ; BT ; BU ; BW ; BY ; BZ
    CA ; CB ; CC ; CD ; CE ; CF ; CG ; CH ; CK ; CL ; CM ; CN ; CP ; CR ; CS ; CT ; CU ; CW ; CY ; CZ
    DA ; DB ; DC ; DD ; DE ; DF ; DG ; DH ; DK ; DL ; DM ; DN ; DP ; DR ; DS ; DT ; DU ; DW ; DY ; DZ
    EA ; EB ; EC ; ED ; EE ; EF ; EG ; EH ; EK ; EL ; EM ; EN ; EP ; ER ; ES ; ET

Podpisy:

  • Prezes NBP – Witold Bień
  • Główny Skarbnik NBP – Edmund Banasiak
101 czerwca 1979W obiegu od: 1979 r.

Serie

  • dwuliterowe (50):
    EU ; EW ; EY ; EZ
    FA ; FB ; FC ; FD ; FE ; FF ; FG ; FH ; FK ; FL ; FM ; FN ; FP ; FR ; FS ; FT ; FU ; FW ; FY ; FZ
    GA ; GB ; GC ; GD ; GE ; GF ; GG ; GH ; GK ; GL ; GM ; GN ; GP ; GR ; GS ; GT ; GU ; GW ; GY ; GZ
    HA ; HB ; HC ; HD ; HE ; HF

Podpisy:

  • Prezes NBP – Witold Bień
  • Główny Skarbnik NBP – Jerzy Lasocki
111 czerwca 1982W obiegu od: 25 maja 1982 r.

Serie

  • dwuliterowe (45):
    HG ; HH ; HK ; HL ; HM ; HN ; HP ; HR ; HS ; HT ; HU ; HW ; HZ (serii HY nie emitowano)
    KA ; KB ; KC ; KD ; KE ; KF ; KG ; KH ; KK ; KL ; KM ; KN ; KP ; KR ; KS ; KT ; KU ; KW ; KY ; KZ
    LA ; LB ; LC ; LD ; LE ; LF ; LG ; LH ; LK ; LL ; LM ; LN

Podpisy:

  • Prezes NBP – Stanisław Majewski
  • Główny Skarbnik NBP – Jerzy Lasocki

Uwagi: banknot wprowadzono do obiegu przed datą jego emisji

121 czerwca 1986W obiegu od: czerwca 1986

Serie

  • dwuliterowe (81):
    LP ; LR ; LS ; LT ; LU ; LW ; LY ; LZ
    MA ; MB ; MC ; MD ; ME ; MF ; MG ; MH ; MK ; ML ; MM ; MN ; MP ; MR ; MS ; MT ; MU ; MW ; MY ; MZ
    NA ; NB ; NC ; ND ; NE ; NF ; NG ; NH ; NK ; NL ; NS ; NT ; NU ; NW ; NY ; NZ
    PA ; PB ; PC ; PD ; PE ; PF ; PG ; PH ; PK ; PL ; PW ; PY
    RR ; RS ; RT ; RU ; RW ; RY ; RZ
    SA ; SB ; SC ; SD ; SE ; SF ; SG ; SH ; SK ; SL ; SM ; SN ; SP ; SR ; SS ; ST
    TA ; TB (do numeru 27xxxxx)

Podpisy:

  • Prezes NBP – Władysław Baka
  • Główny Skarbnik NBP – Zbigniew Marski
131 grudnia 1988W obiegu od: grudnia 1988

Serie

  • dwuliterowe (44):
    NM ; NN ; NP ; NR
    PM ; PN ; PP ; PR ; PS ; PT ; PU ; PZ
    RA ; RB ; RC ; RD ; RE ; RF ; RG ; RH ; RK ; RL ; RM ; RN ; RP
    SU ; SW ; SY ; SZ
    TB (od numeru 29xxxxx) ; TC ; TD ; TE ; TF ; TG ; TH ; TK ; TL ; TM ; TN ; TP ; TR ; TS ; TT

Podpisy:

  • Prezes NBP – Zdzisław Pakuła
  • Główny Skarbnik NBP – Zbigniew Marski
14200 złotych[42]awers i rewers25 maja 1976Awers: Jarosław Dąbrowski

Rewers: Ściana Komunardów na cmentarzu Pere Lachaise

Kolory:

  • awers: ciemnofioletowy, zielony khaki – wklęsłodruk, poddruk: pomarańczowy, jasnoniebieski – offset
  • rewers: stalowoszary, fioletowy, pomarańczowy, jasnoniebieski – offset

Numeracja: czerwona siedmiocyfrowa, oznaczona dwukrotnie na awersie

Znak wodny: umiejscowiony w polu niezadrukowanym – orzeł (godło PRL)

Papier: jasnokremowy albo kremowy, gładzony

Autor: Andrzej Heidrich

Ryt płyt:

Barbara Szymańska-Kowalska (awers)
Jan Maciej Kopecki (rewers)

Gilosze: Jan Moczydłowski

Drukarnia: PWPW Warszawa

W obiegu do: 31 grudnia 1996 r.

Uwagi: praktycznie banknot wycofano o wiele wcześniej, stopniowo redukując jego obieg – zaprzestanie produkcji w maju 1991 r.[38]

W obiegu od: 19 lipca 1976 r.

Serie

  • jednoliterowe (20):
    A ; B ; C ; D ; E ; F ; G ; H ; K ; L ; M ; N ; P ; R ; S ; T ; U ; W ; Y ; Z
  • dwuliterowe (14):
    AA ; AB ; AC ; AD ; AE ; AF ; AG ; AH ; AK ; AL ; AM ; AN ; AP ; AR

Podpisy:

  • Prezes NBP – Witold Bień
  • Główny Skarbnik NBP – Edmund Banasiak
151 czerwca 1979W obiegu od: 1979 r.

Serie

  • dwuliterowe (19):
    AS ; AT ; AU ; AW ; AY ; AZ
    BA ; BB ; BC ; BD ; BE ; BF ; BG ; BH ; BK ; BL ; BM ; BN ; BP

Podpisy:

  • Prezes NBP – Witold Bień
  • Główny Skarbnik NBP – Jerzy Lasocki
161 czerwca 1982W obiegu od: 25 maja 1982 r.

Serie

  • dwuliterowe (20):
    BR ; BS ; BT ; BU ; BW ; BY ; BZ
    CA ; CB ; CC ; CD ; CE ; CF ; CG ; CH ; CK ; CL ; CM ; CN ; CP

Podpisy:

  • Prezes NBP – Stanisław Majewski
  • Główny Skarbnik NBP – Jerzy Lasocki

Uwagi: banknot wprowadzono do obiegu przed datą jego emisji

171 czerwca 1986W obiegu od: czerwca 1986

Serie

  • dwuliterowe (28):
    CR ; CS ; CT ; CU ; CW ; CY ; CZ
    DA ; DB ; DC ; DD ; DE ; DF ; DG ; DH ; DK ; DL ; DM ; DN ; DP ; DR ; DS ; DT ; DU ; DW ; DY ; DZ
    EA

Podpisy:

  • Prezes NBP – Władysław Baka
  • Główny Skarbnik NBP – Zbigniew Marski
181 grudnia 1988W obiegu od: grudnia 1988

Serie

  • dwuliterowe (12):
    EB ; EC ; ED ; EE ; EF ; EG ; EH ; EK ; EL ; EM ; EN ; EP

Podpisy:

  • Prezes NBP – Zdzisław Pakuła
  • Główny Skarbnik NBP – Zbigniew Marski
19500 złotych[43]awers i rewers16 grudnia 1974Awers: Tadeusz Kościuszko

Rewers: „ŻYWIĄ Y BRONIĄ” – sztandar kosynierów z czasów insurekcji kościuszkowskiej

Kolory:

  • awers: ciemnobrązowy, oliwkowozielony – wklęsłodruk, poddruk: oliwkowozielony, pomarańczowy – offset
  • rewers: brązowy, oliwkowozielony, pomarańczowy – offset

Numeracja: czerwona siedmiocyfrowa, oznaczona dwukrotnie na awersie

Znak wodny: umiejscowiony w polu niezadrukowanym – orzeł (godło PRL)

Papier: jasnokremowy albo kremowy, gładzony

Autor: Andrzej Heidrich

Ryt płyt: Barbara Szymańska-Kowalska

Gilosze: Jerzy Kamiński

Drukarnia: PWPW Warszawa

W obiegu do: 31 grudnia 1996 r.

W obiegu od: 16 grudnia 1974 r.

Serie

  • jednoliterowe (20):
    A ; B ; C ; D ; E ; F ; G ; H ; K ; L ; M ; N ; P ; R ; S ; T ; U ; W ; Y ; Z
  • dwuliterowe (4):
    AA ; AB ; AC ; AD

Podpisy:

  • Prezes NBP – Witold Bień
  • Główny Skarbnik NBP – Czesław Kamiński
2017 czerwca 1976W obiegu od: 17 czerwca 1976 r.

Serie

  • dwuliterowe (15):
    AE ; AF ; AG ; AH ; AK ; AL ; AM ; AN ; AP ; AR ; AS ; AT ; AU ; AW ; AY

Podpisy:

  • Prezes NBP – Witold Bień
  • Główny Skarbnik NBP – Edmund Banasiak
211 czerwca 1979W obiegu od: 1979 r.

Serie

  • dwuliterowe (24):
    AZ
    BA ; BB ; BC ; BD ; BE ; BF ; BG ; BH ; BK ; BL ; BM ; BN ; BP ; BR ; BS ; BT ; BU ; BW ; BY ; BZ
    CA ; CB ; CC

Podpisy:

  • Prezes NBP – Witold Bień
  • Główny Skarbnik NBP – Jerzy Lasocki
221 czerwca 1982W obiegu od: 25 maja 1982 r.

Serie

  • dwuliterowe (88):
    CD ; CE ; CF ; CG ; CH ; CK ; CL ; CM ; CN ; CP ; CR ; CS ; CT ; CU ; CW ; CY ; CZ
    DA ; DB ; DC ; DD ; DE ; DF ; DG ; DH ; DK ; DL ; DM ; DN ; DP ; DR ; DS ; DT ; DU ; DW ; DY ; DZ
    EA ; EB ; EC ; ED ; EE ; EF ; EG ; EH ; EK ; EL ; EM ; EN ; EP ; ER ; ES ; ET ; EU ; EW ; EY ; EZ
    FA ; FB ; FC ; FD ; FE ; FF ; FG ; FH ; FK ; FL ; FM ; FN ; FP ; FR ; FS ; FT ; FU ; FW ; FY ; FZ
    GA ; GB ; GC ; GD ; GE ; GF ; GG ; GH ; GK ; GL ; GM

Podpisy:

  • Prezes NBP – Stanisław Majewski
  • Główny Skarbnik NBP – Jerzy Lasocki

Uwagi: banknot wprowadzono do obiegu przed datą jego emisji

231000 złotych[44]awers i rewers2 lipca 1975Awers: Mikołaj Kopernik

Rewers: Układ Słoneczny

Kolory:

  • awers: ciemnoniebieski, fioletowy – wklęsłodruk, poddruk: żółty, jasnoniebieski – offset
  • rewers: niebieski, żółty – offset

Numeracja: czerwona siedmiocyfrowa, oznaczona dwukrotnie na awersie

Znak wodny: umiejscowiony w polu niezadrukowanym – orzeł (godło PRL)

Papier: kremowy (1975, 1979, 1982) albo jasnokremowy (1979, 1982), gładzony

Autor: Andrzej Heidrich

Ryt płyt: Bogusław Brandt

Gilosze: Jerzy Kamiński

Drukarnia: PWPW Warszawa

W obiegu do: 31 grudnia 1996 r.

Uwagi: znane fałszerstwa

W obiegu od: 2 lipca 1975 r.

Serie

  • jednoliterowe (20):
    A ; B ; C ; D ; E ; F ; G ; H ; K ; L ; M ; N ; P ; R ; S ; T ; U ; W ; Y ; Z
  • dwuliterowe (30):
    AA ; AB ; AC ; AD ; AE ; AF ; AG ; AH ; AK ; AL ; AM ; AN ; AP ; AR ; AS ; AT ; AU ; AW ; AY ; AZ
    BA ; BB ; BC ; BD ; BE ; BF ; BG ; BH ; BK ; BL

Podpisy:

  • Prezes NBP – Witold Bień
  • Główny Skarbnik NBP – Edmund Banasiak
241 czerwca 1979W obiegu od: 1979 r.

Serie

  • dwuliterowe (32):
    BM ; BN ; BP ; BR ; BS ; BT ; BU ; BW ; BY ; BZ
    CA ; CB ; CC ; CD ; CE ; CF ; CG ; CH ; CK ; CL ; CM ; CN ; CP ; CR ; CS ; CT ; CU ; CW ; CY ; CZ
    DA ; DB

Podpisy:

  • Prezes NBP – Witold Bień
  • Główny Skarbnik NBP – Jerzy Lasocki
251 czerwca 1982W obiegu od: 25 maja 1982 r.

Serie

  • dwuliterowe (110):
    DC ; DD ; DE ; DF ; DG ; DH ; DK ; DL ; DM ; DN ; DP ; DR ; DS ; DT ; DU ; DW ; DY ; DZ
    EA ; EB ; EC ; ED ; EE ; EF ; EG ; EH ; EK ; EL ; EM ; EN ; EP ; ER ; ES ; ET ; EU ; EW ; EY ; EZ
    FA ; FB ; FC ; FD ; FE ; FF ; FG ; FH ; FK ; FL ; FM ; FN ; FP ; FR ; FS ; FT ; FU ; FW ; FY ; FZ
    GA ; GB ; GC ; GD ; GE ; GF ; GG ; GH ; GK ; GL ; GM ; GN ; GP ; GR ; GS ; GT ; GU ; GW ; GY ; GZ
    HA ; HB ; HC ; HD ; HE ; HF ; HG ; HH ; HK ; HL ; HM ; HN ; HP ; HR ; HS ; HT ; HU ; HW ; HY ; HZ
    KA ; KB ; KC ; KD ; KE ; KF ; KG ; KH ; KK ; KL ; KM[45]; KN

Podpisy:

  • Prezes NBP – Stanisław Majewski
  • Główny Skarbnik NBP – Jerzy Lasocki

Uwagi: banknot wprowadzono do obiegu przed datą jego emisji

262000 złotych[46]awers i rewers1 maja 1977Awers: Mieszko I

Rewers: Bolesław I Chrobry

Kolory:

  • awers: czarny – wklęsłodruk, poddruk: pomarańczowy, jasnoniebieski – offset
  • rewers: czarny, szary, pomarańczowy – offset

Numeracja: czerwona siedmiocyfrowa, oznaczona dwukrotnie na awersie

Znak wodny: umiejscowiony w polu niezadrukowanym – orzeł (godło PRL)

Papier: jasnokremowy albo kremowy, gładzony

Autor: Andrzej Heidrich

Ryt płyt:

  • Edward Konecki (głowa Mieszka I)
  • Barbara Szymańska-Kowalska (głowa Bolesława I Chrobrego)

Gilosze:

  • Jerzy Kamiński (awers)
  • Jan Moczydłowski (rewers)

Drukarnia: PWPW Warszawa

W obiegu do: 31 grudnia 1996 r.

Uwagi: praktycznie banknot wycofano o wiele wcześniej, stopniowo redukując jego obieg – zaprzestanie produkcji w maju 1991 r.[38]

W obiegu od: 11 lipca 1977 r.

Serie

  • jednoliterowe (14):
    A ; B ; C ; D ; E ; F ; G ; H ; K ; L ; M ; N ; P ; R

Podpisy:

  • Prezes NBP – Witold Bień
  • Główny Skarbnik NBP – Edmund Banasiak
271 czerwca 1979W obiegu od: 1979 r.

Serie

  • jednoliterowe (6):
    S ; T ; U ; W ; Y ; Z
  • dwuliterowe (32):
    AA ; AB ; AC ; AD ; AE ; AF ; AG ; AH ; AK ; AL ; AM ; AN ; AP ; AR ; AS ; AT ; AU ; AW ; AY ; AZ
    BA ; BB ; BC ; BD ; BE ; BF ; BG ; BH ; BK ; BL ; BM ; BN

Podpisy:

  • Prezes NBP – Witold Bień
  • Główny Skarbnik NBP – Jerzy Lasocki
281 czerwca 1982W obiegu od: 25 maja 1982 r.

Serie

  • dwuliterowe (13):
    BP ; BR ; BS ; BT ; BU ; BW ; BY ; BZ
    CA ; CB ; CC ; CD ; CE

Podpisy:

  • Prezes NBP – Stanisław Majewski
  • Główny Skarbnik NBP – Jerzy Lasocki

Uwagi: banknot wprowadzono do obiegu przed datą jego emisji

295000 złotych[47]awers i rewers1 czerwca 1982Awers: Fryderyk Chopin

Rewers: fragment partytury Poloneza

Kolory:

  • awers: ciemnozielony – wklęsłodruk, poddruk: brązowy, pomarańczowy, zielony – offset
  • rewers: wielokolorowy z przewagą koloru zielonego – offset

Numeracja: czerwona siedmiocyfrowa, oznaczona dwukrotnie na awersie

Znak wodny: umiejscowiony w polu niezadrukowanym – orzeł (godło PRL)

Papier: jasnokremowy albo kremowy, gładzony

Autor: Andrzej Heidrich

Ryt płyt: Bogusław Brandt

Gilosze: Jan Moczydłowski

Drukarnia: PWPW Warszawa

W obiegu do: 31 grudnia 1996 r.

W obiegu od: 25 maja 1982 r.

Serie

  • jednoliterowe (20):
    A ; B ; C ; D ; E ; F ; G ; H ; K ; L ; M ; N ; P ; R ; S ; T ; U ; W ; Y ; Z
  • dwuliterowe (42):
    AA ; AB ; AC ; AD ; AE ; AF ; AG ; AH ; AK ; AL ; AM ; AN ; AP ; AR ; AS ; AT ; AU ; AW
    BU ; BW ; BY ; BZ
    CA ; CB ; CC ; CD ; CE ; CF ; CG ; CH ; CK ; CL ; CM ; CN
    DF ; DG ; DH ; DK ; DL ; DM ; DN ; DP

Podpisy:

  • Prezes NBP – Stanisław Majewski
  • Główny Skarbnik NBP – Jerzy Lasocki

Uwagi: banknot wprowadzono do obiegu przed datą jego emisji

301 czerwca 1986W obiegu od: czerwca 1986 r.

Serie

  • dwuliterowe (18):
    AY ; AZ
    BA ; BB ; BC ; BD ; BE ; BF ; BG ; BH ; BK ; BL ; BM ; BN ; BP ; BR ; BS ; BT

Podpisy:

  • Prezes NBP – Władysław Baka
  • Główny Skarbnik NBP – Zbigniew Marski
311 grudnia 1988W obiegu od: grudnia 1988 r.

Serie

  • dwuliterowe (20):
    CP ; CR ; CS ; CT ; CU ; CW ; CY ; CZ
    DA ; DB ; DC ; DE ; DR ; DS ; DT ; DU ; DW ; DY ; DZ
    EA

Podpisy:

  • Prezes NBP – Zdzisław Pakuła
  • Główny Skarbnik NBP – Zbigniew Marski
3210 000 złotych[48]awers i rewers1 lutego 1987Awers: Stanisław Wyspiański

Rewers: fragment partytury Planty krakowskie z obrazu Wyspiańskiego „Planty o świcie”

Kolory:

  • awers: granatowy, czerwonobrązowy, czarny – wklęsłodruk, poddruk: fioletowoliliowy, zielony – offset
  • rewers: czarny, granatowy, fioletowoliliowy – offset

Numeracja: czerwona siedmiocyfrowa, oznaczona dwukrotnie na awersie

Znak wodny: umiejscowiony w polu niezadrukowanym – orzeł (godło PRL)

Papier: jasnokremowy albo kremowy, gładzony

Autor: Andrzej Heidrich

Ryt płyt: Jan Maciej Kopecki

Gilosze: Jan Moczydłowski

Drukarnia: PWPW Warszawa

W obiegu do: 31 grudnia 1996 r.

W obiegu od: 4 lutego 1987 r.

Serie

  • jednoliterowe (17):
    A ; B ; C ; D ; E ; F ; G ; H ; K ; L ; M ; N ; P ; R ; S ; T ; U

Podpisy:

  • Prezes NBP – Władysław Baka
  • Główny Skarbnik NBP – Zbigniew Marski
331 grudnia 1988W obiegu od: grudnia 1988 r.

Serie

  • jednoliterowe (3):
    W ; Y ; Z
  • dwuliterowe (76):
    AA ; AB ; AC ; AD ; AE ; AF ; AG ; AH ; AK ; AL ; AM ; AN ; AP ; AR ; AS ; AT ; AU ; AW ; AY ; AZ
    BA ; BB ; BC ; BD ; BE ; BF ; BG ; BH ; BK ; BL ; BM ; BN ; BP ; BR ; BS ; BT ; BU ; BW ; BY ; BZ
    CA ; CB ; CC ; CD ; CE ; CF ; CG ; CH ; CK ; CL ; CM ; CN ; CP ; CR ; CS ; CT ; CU ; CW ; CY ; CZ
    DA ; DB ; DC ; DD ; DE ; DF ; DG ; DH ; DK ; DL ; DM ; DN ; DP ; DR ; DS ; DT

Podpisy:

  • Prezes NBP – Zdzisław Pakuła
  • Główny Skarbnik NBP – Zbigniew Marski
3420 000 złotych[49]awers i rewers1 lutego 1989Maria Skłodowska Curie

Rewers: pierwszy polski reaktor jądrowy „EWA”

Kolory:

  • awers: brązowy – wklęsłodruk, poddruk: ochrowobrązowy, pomarańczowy – offset
  • rewers: brązowy, czerwonobrązowy, pomarańczowy, żółty – offset

Numeracja: czerwona siedmiocyfrowa, oznaczona dwukrotnie na awersie

Znak wodny: umiejscowiony w polu niezadrukowanym – orzeł (godło PRL)

Papier: jasnokremowy albo kremowy, gładzony

Autor: Andrzej Heidrich

Ryt płyt: Wanda Morycińska-Zajdel

Drukarnia: PWPW Warszawa

W obiegu do: 31 grudnia 1996 r.

Uwagi: praktycznie banknot wycofano o wiele wcześniej, stopniowo redukując jego obieg – zaprzestanie produkcji w maju 1991 r.[38]

W obiegu od: 31 stycznia 1989 r.

Serie

  • jednoliterowe (20):
    A ; B ; C ; D ; E ; F ; G ; H ; K ; L ; M ; N ; P ; R ; S ; T ; U ; W ; Y ; Z
  • dwuliterowe (14):
    AA ; AB ; AC ; AD ; AE ; AF ; AG ; AH ; AK ; AL ; AM ; AN ; AP ; AR

Podpisy:

  • Prezes NBP – Zdzisław Pakuła
  • Główny Skarbnik NBP – Zbigniew Marski

Uwagi: banknot wprowadzono do obiegu przed datą jego emisji

3550 000 złotych[50]awers i rewers1 grudnia 1989Awers: Stanisław Staszic

Rewers: Pałac Staszica w Warszawie

Kolory:

  • awers: brązowy, ciemnozielony – wklęsłodruk, poddruk koloryzujący: jasnobrązowy, szary, zielony – offset
  • rewers: brązowy, zielony, szary – offset

Papier: jasnokremowy albo kremowy, gładzony

Autor: Andrzej Heidrich

Ryt płyt: Jan Maciej Kopecki

Gilosze: Paweł Kosiński

Drukarnia: PWPW Warszawa

Nazwa państwa na awersie: „POLSKA RZECZPOSPOLITA LUDOWA”

Znak wodny: umiejscowiony w polu niezadrukowanym – orzeł (godło PRL)

Numeracja: czerwona siedmiocyfrowa, oznaczona dwukrotnie na awersie

W obiegu od: 15 listopada 1989 r.

W obiegu do: 31 lipca 1994 r.

Serie

  • jednoliterowe (20):
    A ; B ; C; D ; E ; F ; G ; H ; K ; L ; M ; N ; P ; R ; S ; T ; U ; W ; Y ; Z
  • dwuliterowe (37):
    AA ; AB ; AC ; AD ; AE ; AF ; AG ; AH ; AK ; AL ; AM ; AN ; AP ; AR ; AS ; AT ; AU ; AW ; AY ; AZ
    BA ; BB ; BC ; BD ; BE ; BF ; BG ; BH ; BK ; BL ; BM ; BN ; BP ; BR ; BS ; BT ; BU

Podpisy:

  • Prezes NBP – Władysław Baka
  • Główny Skarbnik NBP – Zbigniew Marski

Uwagi: banknot wprowadzono do obiegu przed datą jego emisji

36awers i rewers16 listopada 1993Nazwa państwa na awersie: „RZECZPOSPOLITA POLSKA”

Znak wodny: umiejscowiony w polu niezadrukowanym – orzeł w koronie, a pod nim litery RP

Numeracja: siedmiocyfrowa, dwukrotnie oznaczona na awersie, czarna u góry, czerwona na dole

W obiegu od: 11 kwietnia 1994 r.

W obiegu do: 31 grudnia 1996 r.

Serie

  • jednoliterowe (16):
    A ; B ; C ; D ; E ; F ; G ; H ; K ; L ; M ; N ; P ; R ; S ; T

Podpisy:

Uwagi: na banknocie umieszczono zabezpieczenia chroniące przed fałszerstwem

37100 000 złotych[51]awers i rewers1 lutego 1990Awers: Stanisław Moniuszko

Rewers: Teatr Wielki w Warszawie

Kolory:

  • awers: granatowy – wklęsłodruk, poddruk koloryzujący: zielony, niebieski, liliowofioletowy, ochrowy – offset
  • rewers: granatowy, zielony, niebieski, liliowofioletowy, ochrowy

Papier: jasnokremowy albo kremowy, gładzony

Autor: Andrzej Heidrich

Ryt płyt: prof. Trento Cionini

Drukarnia: PWPW Warszawa

Uwagi: w dniu wprowadzenia do obiegu na awersie banknotu była umieszczona nieaktualna nazwa państwa

Nazwa państwa na awersie: „POLSKA RZECZPOSPOLITA LUDOWA”

Znak wodny: umiejscowiony w polu niezadrukowanym – orzeł (godło PRL)

Numeracja: czerwona siedmiocyfrowa, oznaczona dwukrotnie na awersie

W obiegu od: 26 lutego 1990 r.

W obiegu do: 15 października 1994 r.

Serie

  • jednoliterowe (20):
    A ; B ; C ; D ; E ; F ; G ; H ; K ; L ; M ; N ; P ; R ; S ; T ; U ; W ; Y ; Z
  • dwuliterowe (51):
    AA ; AB ; AC ; AD ; AE ; AF ; AG ; AH ; AK ; AL ; AM ; AN ; AP ; AR ; AS ; AT ; AU ; AW ; AY ; AZ
    BA ; BB ; BC ; BD ; BE ; BF ; BG ; BH ; BK ; BL ; BM ; BN ; BP ; BR ; BS ; BT ; BU ; BW ; BY ; BZ
    CA ; CB ; CC ; CD ; CE ; CF ; CG ; CH ; CK ; CL ; CM

Podpisy:

  • Prezes NBP – Władysław Baka
  • Główny Skarbnik NBP – Zbigniew Marski
38awers i rewers16 listopada 1993Nazwa państwa na awersie: „RZECZPOSPOLITA POLSKA”

Znak wodny: umiejscowiony w polu niezadrukowanym – orzeł w koronie, a pod nim litery RP

Numeracja: siedmiocyfrowa, dwukrotnie oznaczona na awersie, czarna u góry, czerwona na dole

W obiegu od: 11 kwietnia 1994 r.

W obiegu do: 31 grudnia 1996 r.

Serie

  • jednoliterowe (20):
    A ; B ; C ; D ; E ; F ; G ; H ; K ; L ; M ; N ; P ; R ; S ; T : U ; W ; Y ; Z
  • dwuliterowe (5):
    AA ; AB ; AC ; AD ; AE

Podpisy:

  • Prezes NBP – Hanna Gronkiewicz-Waltz
  • Główny Skarbnik NBP – Wiesław Bernatowicz

Uwagi: na banknocie umieszczono zabezpieczenia chroniące przed fałszerstwem

39200 000 złotych[52]awers i rewers1 grudnia 1989Awers: rysunek ornamentalny, z prawej strony godło PRL

Rewers: panorama Warszawy

Kolory:

  • awers: czarny o odcieniu fioletu, czerwony, ochrowozłoty, jasnofioletowy – offset
  • rewers: fioletowy, żółty – offset

Numeracja: czerwona siedmiocyfrowa, oznaczona pojedynczo na awersie

Znak wodny: bieżący dwutonowy, przenikające kółka i trójkąty w kwadratach

Papier: biały o różnej grubości

Autor: Andrzej Heidrich

Gilosze: Jan Moczydłowski

Drukarnia: PWPW Warszawa

W obiegu do: 15 maja 1991 r.

Uwagi:

  • znak wodny na niektórych egzemplarzach prawie niewidoczny
  • wycofany ze względu na liczne fałszerstwa
W obiegu od: 30 listopada 1989 r.

Serie

  • jednoliterowe (14):
    A ; B ; C ; D ; E ; F ; G ; H ; K ; L ; M ; N ; P ; R

Podpisy:

  • Prezes NBP – Władysław Baka
  • Główny Skarbnik NBP – Zbigniew Marski

Uwagi: banknot wprowadzono do obiegu przed datą jego emisji

40500 000 złotych[53]awers i rewers20 kwietnia 1990Awers: Henryk Sienkiewicz

Rewers: herb – symbol „Trylogii”

Kolory:

  • awers: ciemnozielony, czarny – wklęsłodruk, poddruk: ochrowobrązowy, liliowy, jasnozielony – offset
  • rewers: ciemnozielony, czarny, ochrowobrązowy, liliowy, jasnozielony – offset

Papier: jasnokremowy albo kremowy, gładzony

Autor: Andrzej Heidrich

Ryt płyt: prof. Trento Cionini

Drukarnia:

  • drukarnia w byłej NRD (serie: A ; B ; C emisji 1990)
  • PWPW Warszawa (pozostałe serie)
Znak wodny: umiejscowiony w polu niezadrukowanym – orzeł (godło PRL)

Numeracja: czerwona siedmiocyfrowa, oznaczona dwukrotnie na awersie

W obiegu od: 1 sierpnia 1990 r.

W obiegu do: 15 października 1994 r. (pierwotnie planowano do 31 lipca 1994 r.)

Serie

  • jednoliterowe (20):
    A ; B ; C ; D ; E ; F ; G ; H ; K ; L ; M ; N ; P ; R ; S ; T ; U ; W ; Y ; Z
  • dwuliterowe (4):
    AA ; AB ; AC ; AD

Podpisy:

  • Prezes NBP – Władysław Baka
  • Główny Skarbnik NBP – Jerzy Lasocki

Uwagi: znane fałszerstwa

41awers i rewers16 listopada 1993Znak wodny: umiejscowiony w polu niezadrukowanym – orzeł w koronie, a pod nim litery RP

Numeracja: siedmiocyfrowa, dwukrotnie oznaczona na awersie, czarna u góry, czerwona na dole

W obiegu od: 24 stycznia 1994 r.

W obiegu do: 31 grudnia 1996 r.

Serie

  • jednoliterowe (20):
    A ; B ; C ; D ; E ; F ; G ; H ; K ; L ; M ; N ; P ; R ; S ; T : U ; W ; Y ; Z
  • dwuliterowe (2):
    AA ; AB

Podpisy:

  • Prezes NBP – Hanna Gronkiewicz-Waltz
  • Główny Skarbnik NBP – Wiesław Bernatowicz

Uwagi: na banknocie umieszczono zabezpieczenia chroniące przed fałszerstwem

421 000 000 złotych[54]awers i rewers15 lutego 1991Awers: Władysław Reymont

Rewers: pejzaż wiejski z rozłożystym drzewem na pierwszym planie

Kolory:

  • awers: brązowy, fioletowy – wklęsłodruk, poddruk: irysowy, fioletowo-różowo-oliwkowy – offset
  • rewers: brązowy, poddruk: fioletowo-różowo-oliwkowy – offset

Papier: jasnokremowy albo kremowy, gładzony

Autor: Andrzej Heidrich

Ryt płyt: Barbara Szymańska-Kowalska

Drukarnia: PWPW Warszawa

Znak wodny: umiejscowiony w polu niezadrukowanym – orzeł (godło PRL)

Numeracja: czerwona siedmiocyfrowa, oznaczona dwukrotnie na awersie

W obiegu od: 22 kwietnia 1991 r.

W obiegu do: 15 października 1994 r. (pierwotnie planowano do 31 lipca 1994 r.)

Serie

  • jednoliterowe (7):
    A ; B ; C ; D ; E ; F ; G

Podpisy:

  • Prezes NBP – Grzegorz Wójtowicz
  • Główny Skarbnik NBP – Jerzy Lasocki

Uwagi: znane fałszerstwa

43awers i rewers16 listopada 1993Znak wodny: umiejscowiony w polu niezadrukowanym – orzeł w koronie, a pod nim litery RP

Numeracja: siedmiocyfrowa, dwukrotnie oznaczona na awersie, czarna u góry, czerwona na dole

W obiegu od: 24 stycznia 1994 r.

W obiegu do: 31 grudnia 1996 r.

Serie

  • jednoliterowe (13):
    A ; B ; C ; D ; E ; F ; G ; H ; K ; L ; M ; N ; P

Podpisy:

  • Prezes NBP – Hanna Gronkiewicz-Waltz
  • Główny Skarbnik NBP – Wiesław Bernatowicz

Uwagi: na banknocie umieszczono zabezpieczenia chroniące przed fałszerstwem

442 000 000 złotych[55]awers i rewers14 sierpnia 1992Awers: Ignacy Jan Paderewski

Rewers: godło Polski z 1919 w kombinacji giloszowej

Kolory:

  • awers: szary (1992, 1993), fioletowy(1992, 1993), czerwonym (1993) – wklęsłodruk, poddruk: wielkokolorowy (1992), ochrowy, niebieski, różowy, zielony (1993) – offset
  • rewers: takie jak na awersie (1992), szary, zielony, różowy, ochrowożółty, niebieski (1993) – offset

Papier: jasnokremowy albo kremowy, gładzony

Autor: Andrzej Heidrich

Ryt płyt: Jan Maciej Kopecki

Gilosze: Jerzy Kamiński

Drukarnia: PWPW Warszawa

Znak wodny: umiejscowiony w polu niezadrukowanym – orzeł (godło PRL)

Numeracja: czerwona siedmiocyfrowa, oznaczona dwukrotnie na awersie

W obiegu od: 10 listopada 1992 r.

W obiegu do: 15 października 1994 r. (pierwotnie planowano do 31 lipca 1994 r.)

Serie

  • jednoliterowe (2):
    A ; B

Podpisy:

  • Prezes NBP – Hanna Gronkiewicz-Waltz
  • Główny Skarbnik NBP – Wiesław Bernatowicz

Uwagi:

  • znane fałszerstwa
  • seria A z błędem na rewersie – „SEJM KONSTYTUCYJY 1919 r.”
  • seria B bez błędu na rewersie – „SEJM KONSTYTUCYJNY 1919 r.”
45awers i rewers16 listopada 1993Znak wodny: umiejscowiony w polu niezadrukowanym – orzeł w koronie, a pod nim litery RP

Numeracja: siedmiocyfrowa, dwukrotnie oznaczona na awersie, czarna u góry, czerwona na dole

W obiegu od: 11 kwietnia 1994 r.

W obiegu do: 31 grudnia 1996 r.

Serie

  • jednoliterowe (2):
    A ; B

Podpisy:

  • Prezes NBP – Hanna Gronkiewicz-Waltz
  • Główny Skarbnik NBP – Wiesław Bernatowicz

Uwagi: na banknocie umieszczono zabezpieczenia chroniące przed fałszerstwem

Ciekawostki

  • Pierwsze egzemplarze banknotu 2 000 000 złotych zawierały błąd. Na stronie odwrotnej widniał napis Sejm Konstytucyjy zamiast Sejm Konstytucyjny. Błąd powstał na etapie projektowania, a zauważony został już po wydrukowaniu pewnej ich liczby, która trafiła do obiegu. Kolejne partie zostały wydrukowane poprawnie[56].
  • Przed wprowadzeniem banknotu 20 000 złotych dowcipkowano, jak poinformowano w Dzienniku Telewizyjnym z 15 sierpnia 1988 w krótkim reportażu o różnicy pomiędzy biletami a banknotami Narodowego Banku Polskiego, że na tym nominale może być umieszczony wizerunek Adama Mickiewicza – autora „Dziadów” ale także „Pana Tadeusza”[57].
  • Początkowo Andrzej Heidrich zaprojektował na banknocie 10 000 złotych wizerunek Stanisława Wyspiańskiego z jego własnego autoportretu, na którym poeta uwiecznił się w młodopolskiej pozie, nieuczesane włosy, niechlujnie ubrany w kożuch. Projekt został poprawiony i finalnie Wyspiański został uwieczniony elegancko, starannie uczesany, z białym kołnierzykiem[58].
  • Zanim doszło do denominacji, planowano wprowadzić do obiegu banknot o nominale 5 000 000 złotych, zawierający wizerunek Józefa Piłsudskiego. Projekt wykonał autor obowiązującej wówczas serii banknotów, Andrzej Heidrich, ale w związku z zahamowaniem inflacji i podjętą decyzją o denominacji nie został wprowadzony. Ostatecznie dopiero w 2006 r. PWPW wydrukowała okazyjne i nieobiegowe repliki banknotu na papierze bez zabezpieczeń w nakładzie 7500 szt.[59] Na replice banknotu widnieje data 12 maja 1995 r. Część nakładu (3000 sztuk) stała się jednym z elementów zestawów kolekcjonerskich „80. Rocznica Przewrotu Majowego” wyemitowanych 26 kwietnia 2006 r. przez Mennicę Polską. Oprócz repliki banknotu w skład tych zestawów wchodził medal przedstawiający ww. banknot oraz numizmat wykonany w postaci kwadratowej klipy z wykorzystaniem rysunku nieobiegowej monety II Rzeczypospolitej 100 marek polskich 1922 z profilem Józefa Piłsudskiego[60].
  • 5 sierpnia 2014 r. został wyemitowany pierwszy polski banknot polimerowy o nominale 20 złotych. Jest to banknot kolekcjonerski upamiętniający 100. rocznicę powstania Legionów Polskich[61]. Banknot był wzorowany na projekcie banknotu 5 000 000 złotych[61][62].
  • Fragment banknotu o nominale 1000 złotych (emisja z 1975), przedstawiającego Mikołaja Kopernika, został umieszczony na okładce płyty Complete Greatest Hits zespołu Foreigner (litera „p” w wyrazie „Complete”)[63]
  • Wzory banknotów z serii „Wielcy Polacy” wykorzystano w teledysku Money Is Not Our God zespołu Killing Joke[64].
  • Jeśli przyjąć jako kryteria: nominał banknotu, jego datę emisji oraz literowe oznaczenie serii, to całkowita liczba różnych banknotów powstałych w wyniku działalności emisyjnej lat 1974–1993 prowadzonej przez Narodowy Bank Polski wynosi 1581 obiegowych pozycji kolekcjonerskich[65].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 44, 262, ISBN 978-83-913361-4-4.
  2. ↑ Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 298–305, ISBN 978-83-7705-068-2.
  3. ↑ Lech Kokociński, Pieniądz papierowy na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: ROSIKON PRESS, 1996, s. 174–188, ISBN 83-903459-5-1.
  4. ↑ a b c d e Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 298–299, ISBN 978-83-7705-068-2.
  5. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 44, ISBN 978-83-913361-4-4.
  6. ↑ „Bankoteka” (Nr. 9), Departament Edukacji i Wydawnictw, styczeń 2017, ISSN 2299-632X.
  7. ↑ a b c Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 300–301, ISBN 978-83-7705-068-2.
  8. ↑ a b c Lech Kokociński, Pieniądz papierowy na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: ROSIKON PRESS, 1996, s. 176, ISBN 83-903459-5-1.
  9. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 148–173, 176–185, ISBN 978-83-913361-4-4.
  10. ↑ Zarządzenie Ministra Finansów z dnia 5 czerwca 1959 r. w sprawie ustalenia wzoru, stopu i wagi monet nominalnej wartości zł 10 oraz wycofania z obiegu banknotów po zł 2 i po zł 5 z datą emisji 1 lipca 1948 r., www.infor.pl [dostęp 2019-09-25] (pol.).
  11. ↑ Zarządzenie Ministra Finansów z dnia 8 grudnia 1964 r. w sprawie wycofania z obiegu banknotów w odcinkach po 10 złotych, www.infor.pl [dostęp 2019-09-25] (pol.).
  12. ↑ a b Zarządzenie Ministra Finansów z dnia 11 listopada 1977 r. w sprawie wycofania z obiegu niektórych banknotów w odcinkach po 50 zł i po 1000 zł, www.infor.pl [dostęp 2019-09-25] (pol.).
  13. ↑ http://g.ekspert.infor.pl/p/_dane/akty_pdf/MPO/1977/14/79.pdf#zoom=90
  14. ↑ Zarządzenie Ministra Finansów z dnia 20 listopada 1976 r. w sprawie wycofania z obiegu banknotów w odcinkach po 20 zł i po 100 zł z datą emisji 1 lipca 1948 r., www.infor.pl [dostęp 2019-09-25] (pol.).
  15. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 169, 178, ISBN 978-83-913361-4-4.
  16. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 176, 183, ISBN 978-83-913361-4-4.
  17. ↑ Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 301, ISBN 978-83-7705-068-2.
  18. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 188–189, ISBN 978-83-913361-4-4.
  19. ↑ Zarządzenie Ministra Finansów z dnia 29 października 1965 r. w sprawie ustalenia wzoru i odcinków banknotów, www.infor.pl [dostęp 2019-09-25] (pol.).
  20. ↑ WCN :: Archiwum :: 70/578, wcn.pl [dostęp 2019-09-21].
  21. ↑ WCN :: Archiwum :: 66/750, wcn.pl [dostęp 2019-09-21].
  22. ↑ Lech Kokociński, Pieniądz papierowy na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: ROSIKON PRESS, 1996, s. 175, ISBN 83-903459-5-1.
  23. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 154, ISBN 978-83-913361-4-4.
  24. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 159, ISBN 978-83-913361-4-4.
  25. ↑ WCN :: Archiwum :: 97301, wcn.pl [dostęp 2019-09-21].
  26. ↑ Lech Kokociński, Pieniądz papierowy na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: ROSIKON PRESS, 1996, s. 177, ISBN 83-903459-5-1.
  27. ↑ a b Lech Kokociński, Pieniądz papierowy na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: ROSIKON PRESS, 1996, s. 178, ISBN 83-903459-5-1.
  28. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 177, ISBN 978-83-913361-4-4.
  29. ↑ Lech Kokociński, Pieniądz papierowy na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: ROSIKON PRESS, 1996, s. 180, ISBN 83-903459-5-1.
  30. ↑ a b Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 192–299, ISBN 978-83-913361-4-4.
  31. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 190, ISBN 978-83-913361-4-4.
  32. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 192, ISBN 978-83-913361-4-4.
  33. ↑ a b c Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 304, ISBN 978-83-7705-068-2.
  34. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 262, 284, 286, 288, ISBN 978-83-913361-4-4.
  35. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 258, ISBN 978-83-913361-4-4.
  36. ↑ Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 309, ISBN 978-83-7705-068-2.
  37. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 220–221, ISBN 978-83-913361-4-4.
  38. ↑ a b c d e Denominacja – obcinanie zer, „Gazeta Wyborcza”, 576/1991, 9 maja 1991, s. 3 [dostęp 2018-10-30].
  39. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 222–223, ISBN 978-83-913361-4-4.
  40. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 196–197, 208–209, 224–225, 238–239, 246–247, ISBN 978-83-913361-4-4.
  41. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 194–195, 200–201, 210–211, 226–227, 240, 248–249, ISBN 978-83-913361-4-4.
  42. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 202–203, 212–213, 228–229, 241, 250, ISBN 978-83-913361-4-4.
  43. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 192–193, 204–205, 214–215, 230–231, ISBN 978-83-913361-4-4.
  44. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 198–199, 216–217, 232–233, ISBN 978-83-913361-4-4.
  45. ↑ 200dd / 1000 ZŁOTYCH 1982 – MIKOŁAJ KOPERNIK – UNC – SERIA, numimarket.pl [dostęp 2021-08-17].
  46. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 206–207, 218–219, 234–235, ISBN 978-83-913361-4-4.
  47. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 236–237, 242–243, 250, ISBN 978-83-913361-4-4.
  48. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 244–245, 252–253, ISBN 978-83-913361-4-4.
  49. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 254–255, ISBN 978-83-913361-4-4.
  50. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 256–257, 290–291, ISBN 978-83-913361-4-4.
  51. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 264–265, 292–293, ISBN 978-83-913361-4-4.
  52. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 258–259, ISBN 978-83-913361-4-4.
  53. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 284–285, 294–295, ISBN 978-83-913361-4-4.
  54. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 286–287, 296–297, ISBN 978-83-913361-4-4.
  55. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 288–289, 298–299, ISBN 978-83-913361-4-4.
  56. ↑ Robert Migdał: Artysta, którego prace codziennie nosimy w portfelach. gazetawroclawska.pl, 2016-02-01. [dostęp 2018-03-07]. (pol.).
  57. ↑ PRL 1988 Bilety Narodowego Banku Polskiego. [dostęp 2019-08-22].
  58. ↑ Andrzej Heidrich Twórca polskich banknotów, Warszawa: Narodowy Bank Polski, 2012, s. 94, ISBN 978-83-932138-8-7 (pol. • ang.).
  59. ↑ J. Parchimowicz: Katalog banknotów polskich i z Polską związanych, wyd. 10, wyd. Nefryt, Szczecin 2009, s. 308.
  60. ↑ 80. Rocznica Przewrotu Majowego na www.numizmatyczny.pl.
  61. ↑ a b Narodowy Bank Polski – Internetowy Serwis Informacyjny, www.nbp.pl [dostęp 2019-01-14] (pol.).
  62. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 314, ISBN 978-83-913361-4-4.
  63. ↑ ilustracja w angielskiej Wikipedii.
  64. ↑ Killing Joke – "Money Is Not Our God" w serwisie YouTube
  65. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom II, od 1944, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 192–299, ISBN 978-83-913361-4-4.

Bibliografia

  • Czesław Miłczak: Banknoty polskie i wzory Tom II. Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012. ISBN 978-83-913361-4-4.
  • Adam Dylewski: Historia pieniądza na ziemiach polskich. Warszawa: CARTA BLANCA sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011. ISBN 978-83-7705-068-2.
  • Lech Kokociński: Pieniądz papierowy na ziemiach polskich. Warszawa: ROSIKON PRESS, 1996. ISBN 83-903459-5-1.
  • Czesław Miłczak: Katalog banknotów polskich 1916–1994. Warszawa: Semafic, 2000. ISBN 83-913361-8-2.
  • Czesław Miłczak: Katalog polskich pieniędzy papierowych od 1974. Warszawa: Semafic, 2005. ISBN 83-913361-6-6.
  • J.A. Szwagrzyk: Pieniądz na ziemiach Polskich X–XX w.. Wrocław: 1973.
  • Janusz Parchimowicz: Katalog banknotów polskich i z Polską związanych. Szczecin: Nefryt, 2009.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Dwie wersje centralnego gilosza 100 złotych 1948 - z ramką i bez.png
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dwie wersje centralnego gilosza 100 złotych 1948 - z ramką i bez