Banská Belá

Banská Belá
Ilustracja
Państwo

 Słowacja

Kraj

bańskobystrzycki

Powiat

Bańska Szczawnica

Starosta

Branislav Babirád[1]

Powierzchnia

21,07[2] km²

Wysokość

469[3] m n.p.m.

Populacja (2021)
• liczba ludności
• gęstość


1170[4]
55,54[5] os./km²

Nr kierunkowy

+421 45[3]

Kod pocztowy

966 15[3]

Tablice rejestracyjne

BS

Położenie na mapie kraju bańskobystrzyckiego
Mapa konturowa kraju bańskobystrzyckiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Banská Belá”
Położenie na mapie Słowacji
Mapa konturowa Słowacji, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Banská Belá”
Ziemia48°28′30″N 18°56′06″E/48,475000 18,935000
Strona internetowa

Banská Belá – (niem. Dilln; węg. Bélabánya, Fejérbánya; pol. Bańska Biała) wieś (obec) na Słowacji położona w kraju bańskobystrzyckim, w powiecie Bańska Szczawnica.

Historia

Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z roku 1228[6]. Powstała ona jako osada górników, wydobywających tu cenne minerały, głównie rudy srebra i miedzi oraz złoto. W 1425 r. była wymieniana w dokumencie króla Zygmunta Luksemburskiego jako pełnoprawny członek związku siedmiu środkowosłowackich miast górniczych, tzw. heptapolitany[7]. W 1424 r. król Zygmunt Luksemburski przekazał Bańską Białą wraz z pozostałymi sześcioma miastami heptapolitany swej żonie, królowej Barbarze. Od tej pory aż do roku 1548 miasta te stanowiły majątek kolejnych królowych Węgier. W 1453 r. król Władysław Pogrobowiec odnowił Bańskiej Białej starsze, bliżej niesprecyzowane prawa miejskie. W 1455 r. w liście Jana Jiskry wymieniony jest wójt i przysiężni miejscy. 25 marca 1466 r. król Maciej Korwin pozwolił na utworzenie w mieście parafii. Z zapisów w księgach miejskich wynika, że miasto rządziło się prawami, zaczerpniętymi z pobliskiej Bańskiej Szczawnicy. Najstarszy odcisk pieczęci miejskiej pochodzi z 1473 r.[7]

Lata górniczej prosperity miasta przeplatane były okresami niepowodzeń. W 1552 r. Bańską Białą spustoszyły wojska tureckie, w roku 1606 oddziały antyhabsburskich powstańców Stefana Bocskaya, a w roku 1664 ponownie Turcy. Od roku 1788 do 1953 (z przerwą w latach 1848-1865) Bańska Biała stanowiła jeden organizm miejski z Bańską Szczawnicą. Od roku 1954 samodzielna wieś[8].

Mieszkańcy zajmowali się głównie poszukiwaniem i wydobyciem rud oraz ich przeróbką. Już w XIV w. na przeszkodzie w rozwoju górnictwa stanęła woda, która w 1373 r. zalała główne sztolnie wydobywcze. W 1443 r. szkody wyrządziło tu, podobnie jak w innych środkowosłowackich ośrodkach górniczych, trzęsienie ziemi, a w 1474 r. kolejne wypływy wód podziemnych. Na początku XVI w. w Bańskiej Białej działało 13 samodzielnych "bani" (zakładów wydobywczych), podczas gdy np. w sąsiedniej Bańskiej Szczawnicy 141[9]. Szczyt wydobycia miał miejsce w I. połowie XVII w., później nastąpił regres. Kolejne ożywienie górnictwa miało miejsce w połowie wieku XVIII, kiedy działały w mieście trzy niezależne spółki wydobywcze, eksploatujące coraz głębsze szyby. W 1820 r. do usuwania wody z kopalni Zofia uruchomiono tu maszynę parową, jednak nie rozwiązało to wszystkich problemów. Już w 1837 r., w związku z zalewaniem pokładów położonych poniżej sztolni dziedzicznej, musiano opuścić część kopalń. W następnych latach wydobycie sukcesywnie zanikało. Mieszkańcy podejmowali pracę w działających jeszcze kopalniach sąsiedniej Bańskiej Szczawnicy, a także w rzemiośle, rolnictwie i leśnictwie[8].

Demografia

Według danych z dnia 31 grudnia 2012, wieś zamieszkiwały 1234 osoby, w tym 622 kobiety i 612 mężczyzn[10].

W 2001 roku rozkład populacji względem narodowości i przynależności etnicznej wyglądał następująco[11]:

Ze względu na wyznawaną religię struktura mieszkańców kształtowała się w 2001 roku następująco[11]:

    Zmiany liczby ludności w miejscowości Banská Belá od 1996 roku.
    Źródło: Štatistický úrad Slovenskej republiky

Przypisy

  1. ↑ Lista wybranych wójtów, burmistrzów gmin i miast w wyborach do organów gminy. Štatistický úrad Slovenskej republiky. [dostęp 2013-09-09]. (słow.).
  2. ↑ Statistical Office of the Slovak Republic: Hustota obyvateľstva - obce [om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter)]. 2022-03-31. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
  3. ↑ a b c Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
  4. ↑ Statistical Office of the Slovak Republic: Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). 2022-03-31. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
  5. ↑ Statistical Office of the Slovak Republic: Hustota obyvateľstva - obce. 2022-03-31. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
  6. ↑ Statystyki ogólne miejscowości. Statistical Office of the Slovak Republic. [dostęp 2013-09-09]. (ang.).
  7. ↑ a b Martin Štefánik, Ján Lukačka i in.: Lexikon stredovekých miest na Slovensku, Bratislava 2010, ISBN 978-80-89396-11-5, s. 20-24 [1]
  8. ↑ a b Albert Kelemen a kolektív: Štiavnické vrchy. Turistický sprievodca ČSSR, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1986, s. 157-159
  9. ↑ Wg strony Bańskiej Szczawnicy [2]
  10. ↑ Dane statystyczne dotyczące liczby mieszkańców. Štatistický úrad Slovenskej republiky. [dostęp 2013-09-09]. (słow.).
  11. ↑ a b Statystyki mieszkańców na podstawie spisu statystycznego z roku 2001. Statistical Office of the Slovak Republic. [dostęp 2013-09-09]. (ang.).
Miejscowości powiatu Bańska Szczawnica
Miasto
Wsie

Coa Slovakia Town Selmecbánya.svg

Media użyte na tej stronie

Coa Slovakia Town Selmecbánya.svg
Autor: Madboy74, Licencja: CC BY-SA 4.0
The coat of arms of Selmecbánya
Banská Bystrica Region - outline map.svg
Autor: Caroig, Licencja: CC BY-SA 3.0
Outline map of the prešov Banská Bystrica, Slovakia, ready for the Geobox template, calibrated at en:Template:Geobox locator Banská Bystrica Region
Banska Bela 001.jpg
Autor: Newbog, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ta ilustracja pokazuje chroniony obiekt zabytkowy, posiadający numer 602-1211/0 na Słowacji.